Mühazirə mətnləri Tərtibçilər: Məcid İsmixanov, Rəfiqə Bəxtiyarova

Dialektik nəzəriy-
yə
  məhz bu mövqedə durur. Bu nəzəriyyəyə görə, şəxsiyyətin inkişafında irsiyyət
amili müəyyənedici, sosial amillər və insanın fəallığı isə həlledici rol oynayır.
Dialektik   nəzəriyyə   şəxsiyyətin   inkişafında   onun  
şəxsi   fəallığının   rolunu
  da
qəbul edir. İnsan mühitin və tərbiyənin passiv obyekti deyildir; o mühitə və tərbiyəyə,
habelə irsi imkanlarının reallaşmasına fəal təsir göstərə bilər. Şəxsiyyətin inkişafında
təhsil və tərbiyə ilə yanaşı, insanın özünütəhsili və özünütərbiyəsi də mühüm şərtdir.
İnsanın bir şəxsiyyət kimi formalaşmasında bioloji və sosial amillərin rolunu
bitkinin inkişafı ilə müqayisə etsək, irsiyyəti toxuma, mühiti onun inkişafı üçün zəruri
olan   münbit   torpağa   və   iqlimə,   tərbiyəni   isə   bağbanın   işinə   bənzətmək   olar
(“Tərbiyə” ərəbcə “bəsləmək”, “yetişdirmək” deməkdir).