Mühazirə Nəqliyyat qarşısında qoyulan əsas məsələlər Nəqliyyat sistemində texniki istismarın yeri

 Texniki istismarını kompleks göstəricləri 

 

Texniki  istismarın  son  məqsədi  nəqliyyat  vasitələrinin  məhsuldarlığından  tam  istifadə 

etməklə daşımaların maya dəyərini aşağı salmaqdır. Bunun üçün istismarda texniki cəhətdən saz 

olan  nəqliyyat  vasitələrinin  sayını  artırmaq,  TQ  və  təmir  xərclərini  azaltmaq,  işçilərin  əmək 

məhsuldarlığını yüksəltmək, əməyin elmi surətdə təşkili məsələlərində nəzəri fənlərdən (ehtimal, 

etibarlılıq, kütləvi xidmət nəzəriyyələri) istifadə etmək lazımdır. Texniki istismarın səmərəliliyi 

də elə bu deyilən və bunlara bənzər xüsusiyyətlərin göstəriciləri ilə qiymətləndirilir. 

İstismar prosesində nəqliyyat vasitəsi müxtəlif texniki vəziyyətlərdə ola bildiyi üçün istifadə 

edilmə  dərəcəsi  də  müxtəlif  qiymətlərdə  dəyişir.  Hərəkət  tərkibinin  istifadə  edilmə  dərəcəsi 

ancaq  onun  texniki  vəziyyətindən  asılı  deyil.  Belə  ki,  əsas  nəqliyyat  vasitələrindən  biri  olan 

avtomobil işləmə qabiliyyətinə malik olduğu halda bəzən istismara buraxıla bilmir. Avtomobilin 

texniki  cəhətdən  saz  olduğu  halda  istismar  edilə  bilməməsinin  səbəbi  işçi  qüvvəsinin 

(sürücülərin)  olmaması,  avtomobilin  istismar  materialları  (yanacaq,  yağ,  texniki  mayelər)  o 

cümlədən rezinlərlə (şinlə) təmin edilməməsi və s. ola bilər. 

Hərəkət  tərkibinin  texniki  vəziyyətini  və  istifadə  edilmə  dərəcəsini  qiymətləndirmək  üçün 

uyğun  olaraq  texniki  hazırlıq  və  istifadə  əmsalları  hesablanır  (avtomobil  nəqliyyatı  üçün  bu 

əmsalları nəzərdən keçirək). 

Texniki hazırlıq əmsalı ANM-də olan hərəkət tərkibinin hansı hissəsinin texniki cəhətdən saz 

vəziyyətdə  (işləmə  qabiliyyətinin  normal  səviyyədə)  olmasını  xarakterizə  edir.  Bu  əmsal 

avtomobilin  təqvim  günləri  üzrə  nəqliyyat  prosesində  iştirak  edə  bilmə  dərəcəsini  təyin  edir. 

Texniki hazırlıq əmsalı bir avtomobil və park üçün aşağıdakı riyazi formulalarla təyin edilir: 

 

;

t

i

i

t

D

D

D







   

,

t

i

i

t

AD

AD

AD







 

burada 

D

i

 və 

D

t

 – uyğun olaraq avtomobilin  istismarda və təmirdə (TQ də nəzərdə tutulmaqla) 

olma boş dayanma günlərinin sayı; 

AD

i

 və 

AD

t

 – uyğun olaraq istismarda avtomobil günlərinin 

və təmir-texniki qulluqda avtomobil təmir günlərinin sayıdır. 

 

Avtomobildən  istifadə  əmsalı  müəyyən  dövr  üçün  istismarda  olma  günlərinin  həmin 

dövrdəki  təqvim  günlərinə  olan  nisbəti  kimi  təyin  edilir.  Bu  əmsal  avtomobilin  nəqliyyat 

prosesində  iştirak  etdiyi  istismar  günlərini  xarakterizə  edir.  Avtomobildən  istifadə  əmsalı  bir 

avtomobil və park üçün hesablanır: 

 

;

s

t

i

i

i

D

D

D

D









   

,

s

t

i

i

i

AD

AD

AD

AD









 

burada 

D

ts

  –  bir  tsikldəki  günlərin  sayı; 

D

s

  –  təşkilatı  səbəblər  təsirindən  avtomobilin  boş 

dayanma müddətidir. 

Avtomobildən istifadə və texniki hazırlıq əmsalları hər ikisi texniki istismarın səmərəliliyini 

qiymətləndirən  göstəricilər  olduğu  üçün  onların  arasında  qarşılıqlı  əlaqəni  (nisbəti)  nəzərdən 

keçirək: 

---

77 

 

.

1

ts

s

ts

s

ts

s

t

i

i

i

D

D

D

D

D

D

D

D

Dt

D

t





















 

Əgər 

s

ts

s

D

D





qəbul etsək alarıq: 

.

1

s

i

t











 

Buradan 

).

1

(

s

t

i











  

α

s

 

– avtomobilin işə çıxdığı günlərin sayını nəzərə alan əmsaldır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

78