Mühazirə Nəqliyyat qarşısında qoyulan əsas məsələlər Nəqliyyat sistemində texniki istismarın yeri

Spektral analiz üsulunda

 xüsusi qurğuda - spektroqrafda yeyilmə məhsullarının miqdarı 

spektral  analiz  vasitəsilə  müəyyən  edilir.  Bu  üsul  yüksək  həssaslığa  malikdir,  kimyəvi 

tərkiblərinə görə detalların ayrılıqda  yeyilmə dərəcəsini təyin edir. Bunun üçün aqreqatların və 

mexanizmlərin sökülməsi tələb edilmir. 

      Avtomobillərin  texniki  istismarında  ən  çox  istifadə  olunan  yeyilmənin  təyin  üsulu 

süni 

bazalar yaratmaq üsuludur.

 Bu üsulun iki variantı mövcuddur: a) iz salma üsulu; b) oyuq açma 

üsulu. 

      

İz  salma

  üsulunda  sınaqdan  keçirilən  detalın  səthində  almaz  piramida  ilə  iz  salınır. 

Piramidanın  həndəsi  forması  elə  qəbul  edilir  ki,  onun  diaqonalının  (sürtünən  səth  üzərində 

salınan  iz  romb  şəklindədir)  hündürlüyə  olan  nisbəti  7-yə  bərabərdir.  Salınan  izin  ölçülərinin, 

xüsusən  dərinliyinin  sınaqdan  sonra  dəyişməsi  (kiçilməsi)  detalın  yeyilmə  dərəcəsini  təyin  et-

məyə imkan verir. Bu üsulda yeyilmənin mütləq qiyməti diaqonalların sınaqdan əvvəl və sonrakı 

qiymətləri  arasındakı  fərqin  7-yə  bölünməsi  kimi  təyin  edilir  (şəkil  2.3,a).  Bu  üsulun  mənfi 

---

27 

 

cəhəti odur ki, almaz piramida ilə iz saldıqda onun forması təhrif olunur. Bunu aradan götürmək 

üçün oyuq açma üsulundan istifadə edilir. 

    

Oyuq  açma  üsulu

  iz  salma  üsulunun  təkmilləşdirilmiş  formasıdır.  Burada  sınaqdan 

keçirilən səthin üzərində fırlanan kəski ilə 50-75 mkm dərinliyində və 2 mm uzunluğunda oyuq 

açılır. İşləmə prosesində səth yeyildikcə oyuğun ölçüləri kiçilir (şəkil 2.3,b). 

 

 

 

 

 

 

Şəkil  2.3.  Süni  bazalar  yarataq  üsulu  ilə  yeyilmənin  təyin  edilməsi:  a)  iz  qoyma;  b)  oyuq 

açma 

 

 

 Yastı və silindrik səthlərin oyuğun silindrin oxu istiqamətində yeyilməsi aşağıdakı düsturla 

təyin edilir: 

r

l

l

h

h

u

1

)

(

125

,

0

2

1

2

1











, 

  Oyuğun silindrin oxuna perpendikulyar istiqamətdə yerləşməsi zamanı  

                                               

)

1

1

)(

(

125

,

0

2

1

2

1

R

r

l

l

h

h

u













, 

burada 

R

 – oyuğun açılma yerində sürtünmə səthlərinin əyrilik radiusu, mm. Müsbət işarəsi 

qabarıq  səthlərüçün;  mənfi  işarəsi  çökük  səthlər  üçün  götürülür.  Digər  işarələmələr  şəkildə 

göstərilib.  

Oyuq açma üsulunda yeyilmənin mütləq qiyməti (mm-lə) aşağıdakı riyazi ifadə hesablanır: 

 

r

l

l

h

h

u

1

)

(

125

,

0

2

1

2

1











 

 

---

28 

 

burada:

1

l

  və 

2

l

-  oyuğun  smaqdan  qabaq  və  sonrakı  uzunluğudur,  mm. 

r 

-  kəskinin  fırlanma 

radiusu, mm. 

    Bir sıra hallarda detalların yeyilməsini təyin etmək üçün