Mühazirə Nəqliyyat qarşısında qoyulan əsas məsələlər Nəqliyyat sistemində texniki istismarın yeri

qarşılıqlı  asılı

  (simptomo-komplekslər)  diaqnostik  simptomplar(  parametrlər)  –  yalnız 

eyni  zamanda  aşkar  edilmiş  və  ölçülmüş  bir  neçə  parametrin  məcmuusuna(yekununa)  görə 

nasazlığı xarakterizə edir. 

Diaqnostik parametrinin həddi qiyməti - elmi-tədqiqat işlərinin və istismar məlumatlarınin 

əsasında üç əsas meyara görə təyin olunmalıdır: 

- texniki meyar-  qovşaq və ya qovuşmanın həddi vəziyyətinin çatmasını nəzərə alır:pərçim 

olmaq, dağılma (sınma), siyrilmə,cızılma,qopma və s.; 

- effektivlik meyarı (texniki-iqtisadi meyar) – avtomobilin (obyektin) buraxılabilən həddən 

aşağı vəziyyətdə istismar etdikdə onun istifadə effektivliyinin (səmərəliliyinin) azalmasını nəzərə 

alır.(məsələn, gücün azalması, yanacaq və yağ sərfinin artması, cari təmir və ehtiyat hissələrinə 

xərclərin normalar müqabilində artması; 

-  funksional  meyar  –  avtomobilun  idarə  olunma  rahatlığının  pisləşməsini,  hərəkət 

təhlükəsizliyinin azalmasını nəzərə alır.

 

İstismar  zamanı  detallann  forma  və  ölçübri  dəyişdiyi  üçün  onlann  struktur  parametrlərinə 

müvafıq olaraq diaqnostik parametrləri də dəyişir. Buna görə struktur və diaqnostik parametrlər 

arasındakı  əlaqə  statistik  xarakter  daşıyır,  yəni  diaqnostik  parametrər  də  struktur  parametrlər 

kimi təsadüfi kəmiyyətlərdir. 

Nəqliyyat  prosesində  diaqnostik  parametrlər  avtomobilin  yürüşündən  asılı  olaraq  artır 

(titrəmələr, yanacaq sərfı, araboşluq və s.) və ya azalırlar (yağm təzyiqi, mühərrikin gücü və s). 

Bebliklə,  aydın  görünür  ki,  hər  hansı  sistemin  və  ya  mexanizmin  struktur  parametrləri  ilə 

diaqnostik  parametrləri  arasında  sıx  əlaqə  var.  Daha  doğrusu,  diaqnostik  parametrlər  struktur 

parametrlərin  dolayı  yolla  və  müəyyən  miqyasla,  özü  də  mexanizmi  sökmədən  təyin  edilmiş 

qiymətləridir.  Struktur  parametrlərin  təyini  isə  mexanizmin  tam  və  ya  natamam  sökülməsi  ilə 

əlaqədardır.  Struktur  və  diaqnostik  parametrlər  arasmdakı  müəyyən  əlaqə  obyektin  sazlıq 

dərəcəsinin  və  işləmə,  qabiliyyətinin  qiymətləndirilməsinə  imkan  verir. 

Sistemin  texniki 

vəziyyətinin  düzgün  qiymətləndirilməsi  və  diaqnostikanın  qənaətliliyi  baxımından  diaqnostik 

parametrlərin  yararlıq  dərəcəsi  aşağıdakı  tələblərlə müəyyənləşdirilir: həssaslıq; birmənalılıq; 

stabillik;  informativlik. 

 

---

54 

 

 

 

1.  Diaqnostik parametr