Muh?ndis ekologiyas? 11esas



Yüklə 3,46 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/147
tarix17.01.2018
ölçüsü3,46 Mb.
#20987
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   147




                                    nsan s hv ed  bil r; s hvi etiraf 

                                   etm k onu yüks ldir; s hvi düz ltm k  

                                   is  onu iki qat  yüks ldir. 

li ir N vai

Giri

       traf mühitin mühafiz si qlobal bir anlayı dır v

zamanın t l bi il  yaranmı dır. T bi t , onun s rv tl rin

nizamsız v  sarsıdıcı  h ml l r b

riyy ti dilemma 

qar ısında qoydu.   nsan h m t bi td n istifad  etm li, 

h m d  onu qorumalıdır. 

traf mühitin qorunması, t bii 

s rv tl rd n düzgün v   s m r li istifad  edilm si

mümkün olanların b rpa edilm si beyn lxalq al md

dövl t s viyy sind  duran t dbirl r sırasına daxildir. 

hali artımı, resursların kifay t etm m si, h tta 

tük nm si amill ri h y can do urma a ba layanda  vv l 

buna ciddi  h miyy t verilm mi dir. Lakin filosofların, 

aliml rin 

saslandırılmı  arqumentl ri hamını 

dü ündürm y  ba ladı. 

Düzdür, tarixi baxımdan ekoloji probleml r

ekskursiya ets k gör rik ki, h l  antik dövrd , h tta 

ondan da qabaq insan c miyy tl ri t bi t  bu v  ya dig r 

c h td n qay ı göst rmi l r. Lakin bu sistemli 



                                                                                  

 

2



olmamı dır. Min ill r boyu t bi tin müvazin tinin 

pozulmasına qar ı görül n t dbirl r,  n n l r 1910-cu 

ild  Cenevr d  T bi ti Mühafiz  C miyy ti kimi vacib bir 

t

kilatın yaranması il   n tic l ndi. 1913-cü ild  Bern 



h rind   t bi tin mühafiz si üzr  Birinci Beyn lxalq 

mü avir  ça ırıldı. Bel likl , t bi tin mühafiz si h r katı 

bütün dünyada sisteml

dirildi v  dövl tl rin n zar tin

alındı. Ancaq dünyada t bi tin qorunması h m d  ictimai 

c miyy tl r, t sisatlar, qeyri-hökum t t

kilatları 

t r find n h yata keçirilir. Hamı ba a dü ür ki, v ziyy t 

çox h y canlıdır v  t bi tin qorunması hamının borcudur. 

T bi t v  onun mühafiz si çox geni  anlayı dır. 

Amma b

r övladlarının bu elmin  n azı ümumi 



anlayı larından x b ri olmalıdır. Ekologiya elmi 

günümüzün reallı ıdır. Biz  günd lik ruzimiz q d r vacib 

v  xeyirlidir. Burada heç bir mübali

 yoxdur. T biidir ki, 

bu z rur t onun daha sür tli inki afını 

v

ax l ndirilm sini 



rtl ndirir. Flora v  fauna ekologi-

yasının t dqiqat obyekti kimi d rinl

m si, t kmill

di-


rilm si v   c sar tl nm si bütövlükd  insan ekologiya-

sının xilasına yön lmi dir.  

B

riyy tin müasir ya ayı ını ekologiyasız t s vvür 



etm k mümkün deyildir. Yazma ı, oxuma ı, sayma ı 


                                                                                  

 

3



bilm d n ya amaq n   q d r ç tindirs , ekologiyanın 

saslarını öyr nm d n d  ya amaq bir o q d r ç tindir. 

H rt r fli inki af etm k ist y n insanlar ekoloji bilikl r

dair müvafiq m nb l ri ardıcıl izl m li v  onlara t nqidi 

yaradıcı münasib t b sl m lidir.  nsanlar arasında ekoloji 

t f kkürü formala dırmaq sah sind  geni  

i

aparılmalıdır. Son ill rd  ekologiya elmi sah sind  geni



bilikl rin  ld  olunması  n t hlük li qlobal f lak tl rin ba

verm sinin qar ısının alınmasına, 

traf mühitin 

mühafiz si istiqam tind  mühüm i l rin görülm sin

imkan yaradacaqdır. 



                                                                                  

 

4



1. Ekologiyanın  sas anlayı ları v  sistemliliyi. 

1.1. Ekologiyanın  sas 

rh formaları 

Ekologiya -  traf mühitin tarazlı ını  v  bu tarazlı ın 

pozulmasına t sir ed n t bii amill r v  antropogen (insan 

f aliyy ti) v  fiziki prosesl ri öyr n n elmdir. 

Orqanizml rin h yat t rzini v  orqanizmd n yüks k canlı 

sisteml ri öz aralarında v

traf mühitin cansız 

komponentl ri il  qar ılıqlı 

laq d  öyr n n elm 

ekologiya adlanır. Ekologiya canlı orqanizml rin mövcud-

luq 


raitini, onların onları  hat  ed n mühitl  qar ılıqlı 

laq   v  münasib tl rini öyr n n v   t dqiq ed n  bir 

elmdir. 

“Ekologiya” termini iki yunan sözünd n 

m l

g lmi dir: “oikos” - ev, otaq, ya ayı  yeri, v  “logos” - 



elm, y ni “ev, ya ayı  yeri haqqında elm” dem kdir. 

“Ekologiya” terminini elm  alman bioloqu Ernst Hekkel 

1866-cı ild  orqanizml rin  traf mühitl  qar ılıqlı  laq sini 

öyr n n, biologiyanın çox vacib v   s rb st sah si kimi 

daxil etmi dir. E. Hekkel “Orqanizml rin ümumi 

morfologiyası” kitabının 2-ci cildind  Ekologiyanın elm 

oldu unu a a ıdakı kimi xarakteriz  etmi dir: «Ekologiya 

dedikd  orqanizml rin  traf mühitl  qar ılıqlı  laq sini 

öyr n n ümumi elm ba a dü ürük, buraya h m d  geni



                                                                                  

 

5



m nada bütün “mövcudluq 

raiti”ni d  aid edirik. Onların 

bir hiss si üzvi, dig r hiss si d  qeyri-üzvi t bi tli olur, 

amma onların hamısı orqanizml rin formala masında çox 

böyük  h miyy t k sb edir”.  

srin sonlarından etibar n leksikonda ekologiya 

ifad si populyarla ma a ba ladı. Ekologiya orqanizm 

s viyy sind n yu arıdakı sisteml rin qurulu unu, 

f aliyy tini, daha ço  da orqanizml r arasında v

orqanizm il

traf mühit,  üsus n d  insanla biosfer 

arasındakı qar ılıqlı münasib tl ri öyr n n elmdir. 

Ekologiya ümumi v

üsusi bölm l r  ayrılır. Ümumi 

ekologiya orqanizm s viyy sind n yu arıdakı mü t lif 

sisteml ri,  üsusi ekologiya is  mü t lif orqanizml rin 

traf mühitl  münasib tl rini t dqiq edir. Ekologiyanın  n 

mühüm sah si insan ekologiyasıdır. 

traf mühitin 

radioaktiv çirkl nm si t hlük sinin artması biosferd

radioaktiv izotopların keçm  yollarının v  radioaktivliyin 

ekosistem   t sirinin öyr nilm si d  ço  vacib sah

sayılır. Bel  sah l r onlarcadır. Ekologiya t bii 

ehtiyyatlardan istifad , onları mühafiz  etm k v

insanların rahat ya aması üçün münasib,  lveri li 

v ziyy td  sa lamaq t dbirl ri il  ardıcıl m

ul 

olmalıdır. Müasir dövrd  ekologiya çox geni  sualları 




Yüklə 3,46 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   147




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə