Muh?ndis ekologiyas? 11esas



Yüklə 3,46 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/147
tarix17.01.2018
ölçüsü3,46 Mb.
#20987
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   147

                                                                                  

 

6



hat  edir, sosial, texniki v  humanitar elml rl

laq d


olur. Ekologiyaya planetd  ya ayan bütün insanlar üçün 

böyük praktiki  h miyy t k sb ed n v  sür tl  inki af 

ed n universal, fundamental, kompleks elm kimi baxılır. 

Bu terminin bir neç  müxt lif 

rh formaları mövcuddur: 

- ekologiya - biologiya elml rind n biri olub, canlı 

sisteml ri v  onların ya ayı  mühiti il  qar ılıqlı    t sirini 

öyr nir; 

- ekologiya – t bi t v  onun c miyy t il  qar ılıqlı 

laq sin   h sr olunan,  t bii v  ictimai elml rin 

d lill rind n sintez olunan   kompleks bir elmdir; 

- ekologiya – orqanizml r, biosistem v  mühit 

arasındakı qar ılıqlı  laq  probleml rinin t dqiqin  xüsusi 

ümumi elmi yana madır (ekoloji yana ma); 

- ekologiya – t bi tl  insan arasında qar ılıqlı 

laq nin elmi v  praktiki probleml rinin c midir (ekoloji 

probleml r).   

  

      1.2. Ümumi ekologiyanın qurulu u 

Ümumi ekologiyada ad t n bir-birl ri il  qar ılıqlı 

laq d  olan bir neç  bölm l ri ayırmaq olar ki, onlara da 

b z n ayrıca f nn kimi baxırlar (c dv l 1.1).  




                                                                                  

 

7



C dv l 1.1 

“Ümumi ekologiyanın” qurulu u 

Ekologiyanı

n bölm l ri 

M zmunu 

    Faktorial  

    ekologiya 

Mühit faktorları  v  onların orqanizml r

t sir qanunauy unluqlarını öyr n n 

elmdir. 


Orqanizml rin 

ekologiyası v

ya 

autekologiya 



Ayrı-ayrı orqanizml r v  mühit amill ri 

v  ya ya ayı  mühiti arasındakı 

qar ılıqlı  laq . 

Populyasiyanın 

ekologiyası  v

ya 


demekologiya 

Eyni növ orqanizml r (populyasiya 

h ddind ) v  ya ayı  mühiti arasında 

qar ılıqlı 

laq . Populyasiyanın 

mövcudlu unun ekoloji qanunauy un-

luqları. 

Ekosistem 

haqqında elm 

v  ya 


sinekologiya 

Müxt lif növ orqanizml r (biosenozlar 

h ddind ) v  onların ya ayı  mühiti 

arasındakı qar ılıqlı  laq ni bütövlükd

öyr n n elm. Biosenozların növl rarası 

münasib tl rinin ekologiyası. 

Biosfer 

haqqında elm 

(qlobal 

ekologiya) 

Yer qabı ının yaradılması (atmosfer, 

hidrosfer, litosfer) v  onun f aliyy tind

canlı orqanizml rin (canlı madd ) v

onların h yat f aliyy ti m hsullarının 

rolu. 

Bu bölm l r:mühit faktorları  v  onların orqanizml r



t sir qanunauy unluqlarını öyr n n elm (faktorial 

ekologiya); qar ılıqlı  laq d  olan ayrı-ayrı orqanizml r 

v  mühit s viyy sind  olan ekologiya (orqanizml r 



                                                                                  

 

8



ekologiyası  v  ya autekologiya); qar ılıqlı  laq d  olan 

v  eyni növ  

m nsub orqanizml rin nisb t n 

xüsusil


mi  qruplarının ekologiyası (populyasiyalar v

ya demoqrafiya ( halinin t rkibini, sayını  v  onun 

t rkibind ki d yi iklikl ri öyr n n 

öb ) ekologiyası), 

müxt lif növl ri öz aralarında qar ılıqlı 

laq d  olan 

populyasiyaların ekologiyası (biosenozlar haqqında elm). 

g r biosenozlara ya ayı  mühiti il  qar ılıqlı  laq d

baxılarsa (vahid bir sistem kimi), onda bu bölm

biosenozlar  v  ya ekosisteml r haqqında elm kimi ayrılır. 

Ekologiyanın  sas v  ali d r c si daha böyük ekosistem 

olan (qlobal ekologiya) biosfer haqqında elm hesab 

olunur. 

     


    1.3. Ekologiyanın  sas t dqiqat obyekti 

Ekologiyanın 

sas t dqiqat obyekti orqanizm 

s viyy sind n yüks k olan canlı ekoloji sisteml rdir: 

Populyasiya, biosenoz, biosfer. Bu elm orqanizml rin 

m l   g tirdiyi birlikl rin öz aralarındakı  v

traf mühitin 

cansız komponentl ri il  qar ılıqlı 

laq sini öyr nir.

Ekologiyanın obyektiinsan v   t bi tin 

saslı 

fundamental xarakterli qar ılıqlı münasib tl ridir. 




                                                                                  

 

9



Ekologiyanın obyekti orqanizml r il  mühit arasında 

laq nin birliyi v  ya strukturundan ibar tdir. Bundan 

ba qa ekologiya ayrı-ayrı orqanizm növl rinin, onların 

populyasiyalarının v  ümumilikd  biosferin öyr nilm si il

d   m

ul olur. Ekologiya sözünü ilk d f  1858-ci ild



Q.D. Toro i l tmi , 1866-cı ild n sonra alman bioloqu E. 

Hekkel bu anlayı ı geni  yaymı   v  inki af etdirmi dir. 

E.Hekkel orqanizmi t bii sı ınacaq yerind , y ni öz 

“evind ” öyr nm yi ekologiya hesab etmi dir. Daha 

sonralar uzun müdd t ekologiya biologiya sözünün dar 

m nasında i l nmi dir. Yalnız g rgin mübahis li inki af 

yolu keçdikd n sonra müasir ekologiya formala mı dır. 

1.4. Ekologiyanın  sas bölm l ri 

Biologiya elmin  daxil olan ekologiyanın  sas bölm si 

ümumi ekologiyadır.  Ümumi ekologiya – ekosistemin 

biotik v  abiotik komponentl rinin qar ılıqlı  t sirl rinin 

qanunauy unluqlarını  v  prinsipl rini öyr n n elmdir. 

Burada 


sas n strukturların formala ma qanunları, 

ekosistemin funksiyaları  v  inki afı öyr nilir. Bu qlobal v

t tbiqi ekologiyanın n z ri  sasları biotik birlikl r, qida 

z nciri, madd l rin dövranı  v  ekosistemd  enerji, 

populyasiya ekologiyası konsepsiyasını t

kil edir. 




Yüklə 3,46 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   147




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə