Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Antropogen ekologiya
10
Xüsusi ekologiya – ayrı-ayrı növl r , taksonlara, biogeosenozlara ümumi ekologiya qanunlarının t tbiqini öyr n n elmdir. Ümumi ekologiya orqanizml rd n yüks kd ki sisteml rin t kil olunma s viyy sin gör t snif olunurlar: - Populyasiyalı ekologiya (b z n demekologiya v ya halinin ekologiyası da adlandırırlar) populyasiyaları öyr nir. Populyasiya – uzun müdd t bir sah d m skunla an bu sah y b nz r sah d n izol edilmi formada yerl n növün bir hiss sidir. - Toplum ekologiyası (v ya biosenologiya) t bii toplumun (v ya senozların) qurulu unu v dinamikasını t dqiq edir. Senozlar – birg ya ayan müxt lif növ populyasiyaların toplumudur. Biosenoz biosferd tarix n toplanmı canlı laq li qrupdur ki, onlar ümumi bir yerd toplanıb v konkret t bii rait yaradırlar, y ni biosenoz dedikd yalnız canlı m skunlar n z rd tutulur. Biosenozda ad t n komponentl rin mü yy n rait v
m kandakı f aliyy tl ri il yana ı onların yerl diyi
sah nin m hdudlu u göst rilir ki, buna da biotop deyilir. Biosenoz v biotop birlikd biogeosenoz adlanır. - Biogeosenologiya (biogeosenozlar) — Ümumi ekologiyanın ekosisteml ri (biogeosenozları) öyr n n bir 11
bölm sidir. Müxt lif populyasiyalara aid olan növl r arasında, onların özl ri arasında v traf mühit arasında ba ver n qar ılıqlı laq l ri öyr n n elmdir. Onun v zif sin ekosisteml r arasındakı s rh dl rin qurulması, orada mövcud olan rzaq z ncirinin analizi, növ t rkibinin v onun sıxlı ının t yin olunması v sair daxildir. - Qlobal ekologiya – bioloji növ olan insanın, onu hat ed n mühitl qar ılıqlı münasib tl rinin t nziml nm sin , eyni zamanda dövl tl rarası m kda lı ın yaradılmasına yön ldilmi dir. Bu m kda lıq t kc traf mühitin mühafiz sini yox, eyni zamanda sosial- iqtisadi sah l ri d hat edir. - T tbiqi ekologiya – dövl t s viyy sind t s rrüfat f aliyy tinin sas elementi sayılır v t s rrüfat sah l rinin ekoloji t hlük sizliyinin t minatını t l b edir. nsanların traf mühitl qar ılı lı t siri a a ıdakı hallarda ba verir: • nsanların istehsal f aliyy tl ri prosesl rind ; • M i
t f aliyy ti prosesl rind ; • H rbi t sir prosesl rind . nsan f aliyy tinin göst ril n h r bir t sirinin “insan - traf mühit” ekosisteminin f aliyy ti nöqteyi n z rinc öz xüsusiyy tl ri vardır. “ nsan – istehsal obyektl ri - traf
12
mühit” lokal ekosisteml ri f aliyy tinin öyr nilm si vacib m s l l rd n hesab olunur. Antropogen ekologiya kompleks “ekolojil dirilmi ” fundamental elmi v t tbiqi f nnl r saslanaraq, c miyy t v t bi tin bir - birin s m r li t sir probleml rini h ll edir. Antropogen ekologiyaya daxil olan t tbiqi f nnl r arasında müh ndis ekologiyası xüsusi yer tutur. Müh ndis ekologiyası – t tbiqi f nn olub, s naye istehsallarının inki af etdiyi bir raitd traf mühit keyfiyy tinin saxlanılmasına yön ldil n, elmi saslandırılmı müh ndis-texniki t dbirl r sistemidir. Müh ndis ekologiyası texniki, t bii v sosial elml rin qovu ması n tic sind meydana g lmi dir. Dig r t r fd n, traf mühitin mühafiz si s rb st elmi f nn olan “Müh ndis ekologiyası” ç rçiv sind formala an (elmi saslandırılmı v
t crübi eksperimentl rl t sdiql nmi ) m qs dyönlü t sirl r vasit sil praktiki olaraq h yata keçiril n bir sistemdir.
oldu u mühitin v t bii s rv tl rin texnogen, aqrogen v dig r antropogen t sird n mühafiz si üçün f aliyy t n z rd tutulur. 13
traf t bii mühit – insan f aliyy tind n asılı olmayaraq onu hat ed n canlı v cansız t bi tin m cmusudur. Litosfer, hidrosfer, atmosfer, biosfer v yer trafı kosmik f za da daxil olmaqla insanların v dig r canlı orqanizml rin m sk ni v f aliyy t sah sidir.
mövcud olan maddi varlıqların ilkin k miyy t v keyfiyy tc d yi m l rin yol verilm m si, qorunub saxlanılması; t bii s rv tl rd n s m r li istifad y , t bii mühitin v ziyy tinin yax ıla dırılmasına yön ldil n, dövl t v c miyy t t r find n t kil olunmu bir sistemdir.
texniki–t kilati, sanitar-gigiyenik, müalic vi-profilaktik, b rpa v dig r t dbirl rin d daxil oldu u m k f aliyy ti prosesl rind i çil rin h yat t hlük sizliyi v sa lamlı ını t min ed n bir sistemdir. Bu m nada “insan – onu hat ed n istehsal mühiti” lokal (yerli) ekosistemi elm v texnikanın “ m yin t hlük sizliyi” sah sinin t dqiqat predmeti hesab olunur.
ekosisteml rinin, müh ndis - texniki üsullar v mühafiz vasit l ri il insan v onu hat ed n traf mühitin xüsusi
Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|