MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat

Beynəlxalq  İpək Yolu  
 
 
12 
TÜRKĠYE-NAHCĠVAN SOSYO-EKONOMĠK ĠLĠġKĠLERĠNĠN 
ANLAMI VE ÖNEMĠ 
KEREM KARABULUT 
Atatürk Üniversitesi 
[e-mail] 
 
SSCB  döneminde  Türkiye  ile  Azerbaycan'a  bağlı  Nahcivan  Özerk 
Cumhuriyeti arasında sosyo-ekonomik iliĢkilerin olmadığı bilinmektedir. 1991 
yılında  Azerbaycan  Cumhuriyeti'nin  bağımsızlığını  kazanmasıyla  "Bir  Millet 
Ġki  Devlet"  konumunda  olan  Türkiye-Azerbaycan  iliĢkileri  de  baĢlamıĢtır.  
Bu  bağlamda,  Türkiye'nin  sınırında  olan  ve  Türkiye  için  siyasi,  coğrafi, 
ekonomik  ve  etnik  gibi  özellikleriyle  çok  büyük  önemi  olan  Nahcivan  Özerk 
Cumhuriyeti  ile  de   iliĢkiler  anlamını  ve  önemini  koruyarak  günümüze  kadar 
gelmiĢtir. 
Bu çalıĢmada, özellikle ticarette yaĢanan geliĢmeler ve sorunlar, yapılan 
bir  saha  araĢtırmasından  elde  edilen  temel  sonuçlar  olarak  verilecektir.  Daha 
sonra  hem  Türkiye  hem  de  Nahcivan  açısından  sosyo-ekonomik  iliĢkilerin 
anlamı  ve  önemi  temel  istatistikler,  değiĢik  çalıĢmalar  ve  görüĢler 
doğrultusunda  tartıĢılacaktır.  Son  olarak  iliĢkilerin  gelecekte  daha  iyi 
düzeylerde  olması  için  ne  tür  stratejiler  takip  edilmesi  konusunda  bilgiler 
verilmeye çalıĢılacaktır.  
Anahtar kelimeler: Türkiye, Azerbaycan, ekonomi, Nahçıvan, ― 
 
 
AZƏRBAYCANDA TƏġƏKKÜL TAPAN MĠLLĠ UÇOT VƏ HESABAT 
SĠSTEMĠNĠN BEYNƏLXALQ STANDARTLARA 
TRANSFORMASĠYASI 
SĠFARĠZ SƏBZƏLĠYEV 
Azərbaycan Dövlət Ġqtisad Universiteti 
[e-mail] 
 
Milli  uçot  və  hesabat  sisteminin  Beynəlxalq  Standartlarına 
transformasiyası  dedikdə həmin sistemin  tam həcmdə beynəlxalq  standartların 
qaydalarına  uyğunlaĢdırılması  baĢa  düĢülür.  Bu  zaman  nəzərə  almaq  lazımdır 
ki,  uçot  və  hesabatın  transformasiyasının  vahid  metodikası  hələ  ki, 
hazırlanmamıĢdır.  
Bütün hallarda milli hesabatların mikrosəviyyədə Beynəlxalq Standartlar 
əsasında tərtib olunması iki üsulla aparıla bilər: 
1.
 
Paralel uçotun aparılması (konversiya); 
2.
 
Maliyyə  hesabatının  transformasiyası  (konvergensiya-Beynəlxalq  Stan-
dartlara uyğunlaĢdırmaq). 

---

Tezislər 
 
13 
Beynəlxalq Standartlara keçidin üçüncü yolu da mövcuddur. Lakin bu yol 
makrosəviyyədə mümkündür. Bu zaman respublikada qüvvədə olan uçot və he-
sabatın normativ qaydada tənzimlənməsinin bütün sistemini dəyiĢdirmək lazım 
gəlir. 
Paralel uçotun aparılması təsərrüfat-maliyyə fəaliyyətinin bütün faktlarını 
müvafiq  uçot  registrlərində həm  milli,  həm  də beynəlxalq  standartlar əsasında 
həyata keçirməlidir (birinci dəfə milli, ikinci dəfə isə beynəlxalq qaydalara əməl 
olunmalıdır).  Bütün  hallarda  transformasiya  nəticəsində  milli  və  beynəlxalq 
uçot qaydaları biri-birinə maksimum yaxınlaĢdırılmalı, müvafiq uçot obyektləri 
haqqında informasiyalar açıqlanmalı və nəhayət düzəliĢ istiqamətində müəyyən 
köçürmələr  tərtib  edilməlidir.  Beynəlxalq  qaydalar  hesabatların  hər  iki 
istiqamətdə 
transformasiyasını 
nəzərdə 
tutur. 
Uçot 
və 
hesabatın 
transformasiyası  həm  təĢkilatın  özünün  qüvvəsi  ilə,  həm  də  kənar 
mütəxəssislərin 
xüsusən 
də 
yüksək 
peĢəkar 
auditor 
firmalarının 
mütəxəssislərinin cəlb olunması ilə reallaĢdırıla bilər.  
Deyilənlərlə yanaĢı milli hesabların beynəlxalq standartlara görə transfor-
masiyası  zamanı  ―sualtı  qayaları‖  nəzərdən  qaçırmaq  olmaz.  Daha  konkret 
desək  kənar  alimlərin,  ənənələrin,  biznesmenlərin  mentalitetlərinin  təsiri 
hesabına,  habelə  mühasiblərin,  menecerlərin  etik  qaydaları  gözləməməsi,  kor-
rupsiyaya Ģərait yaradan nəzarət və audit sisteminin təkmin olmaması hesabına 
informasiyaların  saxtalaĢdırılması  imkanları  mövcuddur.  Beynəlxalq  uçot 
sistemində  son  dövrlərdə  istifadə  edilən  ―ədalətli  dəyər‖  kateqoriyası 
korrupsiyanın  inkiĢafına  potensial  Ģərait  yaradır.  Belə  hesab  edirik  ki,  ədalətli 
dəyər uçotun yaxĢılaĢdırılması əvəzinə köhnə ənənələr ruhunda mənfi nəticələrə 
gətirib  çıxara  bilər.  Məsələn,  müəssisə,  yaxud  onun  aktivləri  satılmaq  üçün 
bazara çıxarılır. Bu zaman ədalətli dəyərdən istifadə olunarsa gizli sövdələĢmə 
əsasında qiymətlər hədsiz dərəcədədə endirilə bilər və sərvətlər demək olar ki, 
çox  aĢağı  qiymətə  satılar.  Zəruri  hallarda  qiymətlərin  ĢiĢirdilməsi  faktları  da 
qaçılmazdır. 
Yuxarıdakılara əsasən biz, uçot və hesabatın transformasiyasının aĢağıda 
sadalanan mərhələlərini təklif edirik: 
1.
 
Hazırlıq  mərhələsi  (transformasiya  prosesi  ilə  bağlı  iĢlərin  həcmi, 
müddəti, hesabatın tərtibi üzrə tövsiyyələr və s.); 
2.
 
ġirkətin  maliyyə-təsərrüfat  fəaliyyətinin,  o  cümlədən  uçot  siyasətinin, 
iĢçi hesablar planının, registrlərin və əməliyyatların təhlili və s.  
Açar  sözlər:  transformasiya,  mikrosəviyyə,  makrosəviyyə,  beynəlxalq  uçot 
qaydaları
 
 
 
 
 
 

---

Beynəlxalq  İpək Yolu  
 
 
14 
HƏR  GÜN ĠRƏLĠLƏYƏN, YENĠLƏNƏN ĠNKĠġAF  MODELĠ 
YUSĠF HÜSEYNOV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
[e-mail] 
  
Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti    Ġlham  Əliyevin  Naxçıvan 
Respublikasına  səfəri,  həmin  səfər  çərçivəsində  baĢ  verən  mühüm  hadisələr, 
muxtar  respublikanın  90  illik  yubileyinə  həsr  olunmuĢ  təntənəli  mərasimdəki 
nitqi,  hər  Ģeydən  əvvəl,  ölkəmizin  inkiĢafında  Heydər  Əliyev  ideyaların 
önəminin  və  əhəmiyyətinin  təntənəsinə  çevrildi.  Prezident  Ġlham  Əliyev 
Naxçıvan  Muxtar  Respublikasının  90  illik  yubileyinə  həsr  olunmuĢ  təntənəli 
mərasimdə  söylədiyi  nitqində  ulu  öndər    Heydər  Əliyev  yolunun  dərin 
mənasını, böyük mahiyyətini ümumiləĢmiĢ Ģəkildə ifadə edərək demiĢdir: "Ulu 
öndərin  Azərbaycan  tarixində  rolu  əvəzsizdir.  ġəxsiyyətlərin  tarixdə  rolu 
haqqında  çoxlu  kitablar,  elmi  əsərlər  yazılmıĢdır.  Ulu  öndərin  həyat  və 
fəaliyyəti onun siyasəti Ģəxsiyyətlərin tarixdə  rolu haqqında kifayət qədər 
geniĢ  material  verir.  Bu  böyük  Ģəxsiyyətin  rolu  o  qədər  əhəmiyyətli  və 
dəyərlidir  ki,  bu  gün  müstəqil  Azərbaycan  dövləti  ulu  öndərin  siyasəti, 
cəsarəti, uzaqgörənliyi sayəsində inkiĢaf edir, yaĢayır". 
Bu  gün  Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  rəhbərliyinin  məqsədyönlü 
siyasəti  nəticəsində  bərqərar  olan  sağlam  ictimai-siyasi  mühit,  vətəndaĢların 
yüksələn  rifah  halı  bölgənin  parlaq  gələcəyindən  və  geniĢ  inkiĢaf 
perspektivlərindən xəbər verir.  
Naxçıvan  Muxtar  Respublikasında  müasir  səviyyədəki  yüksək  inkiĢaf 
Azərbaycanda Heydər Əliyev ideyalarına sədaqətin  möhtəĢəm təntənəsidir. 
 
Açar sözlər: Naxçıvan, ümummilli lider, yenilik, tərəqqi 
 
 
TARĠXĠ VƏ MÜASĠR ĠPƏK YOLUNUN NAXÇIVANIN DĠPLOMATĠK, 
ĠQTĠSADĠ VƏ MƏDƏNĠ HƏYATINDA ROLU 
ELBRUS ĠSAYEV 
―Naxçıvan‖ Universiteti 
[e-mail] 
 
Tarixdə  ilk  transkontinental  ticarət  və  diplomatiya  yolu  olan    «Böyük 
Ġpək  yolu»  uzun  əsrlər  boyu  ġərq  ilə  Qərb  ölkələrinin    iqtisadi,  ticarət  və 
mədəni əlaqələrin inkiĢafına görə misilsiz əhəmiyyətə malik olmuĢdur. Bu yol 
Çini  Orta  Asiya  vasitəsilə  Yaxın  ġərq,  Qara  dəniz,  Xəzər  dənizi  və  Aralıq 
dənizi  ilə  birləĢdirən  karvan  yolu  olmuĢdur.  Bu  yolun  əhəmiyyəti  yalnız 
beynəlxalq  ticarətlə  məhdudlaĢmırdı.  Asiyanı  Avropa  ilə  əlaqələndirən  Böyük 
Ġpək  yolu  müxtəlif  xalqların  siyasi-diplomatik  və  mədəni  münasibətlərinin 

---