MundəRİcat mövzu Bank sisteminin fəaliyyətinin əsaslan

-
 
Kommersiya  banklarının  iqtisadi  müstəqilliyi  yalnız  onun 
cari  gəlirlərinin  səviyyəsi  ilə  məhdudlaşmır,  onun  kapitalının 
səviyyəsinədə siriayət edir. Kommersiya bankları öz əməliyyatlarına 
görə bütün riskləri öz üzərinə götürür. 
Kommersiya bankları fəaliyyətinin iiçüncii_ prinsipi ondadır 
ki, kommersiya banklarının öz müştəriləri ilə iqtisadi münasibətləri 
adi  bazar  münasibətləri  əsasında  qurulur.  Göstərdiyi  xidmətə  görə 
müştərilərdən  haqq  alır,  ona  göstərilən  xidmətlərə  görə  isə  haqq 
ödəyir. 
Kommersiya banklarının dördüncü fəaliyyət prinsipi ondadır 
ki, bankların fəaliyyətinin nizamlaşdırılması dolayı iqtisadi üsullarla 
aparılır. 
Dövlət  kommersiya  bankları  üçün  «oyun  qaydaları» 
müəyyənləşdirir, lakin onu əmrləşdirmir. 
Kommersiya  bankları  qanunçuluq  daxilində  müəyyən 
funksiyalan yerinə yetirir. 
Kommersiya  banklarının  vacib  funksiyalarından  Wr/_kredit 
üzrə  vasitəçilik  etməkdir.  Bu  o  deməkdir  ki,  banklar  müəssisə 
fondlarımn və fərdi şəxslərin pul gəlirlərinin dövriyyəsi prosesində 
müvəqqəti  sərbəstləşən  pul  vəsaitlərini  səfərbər  edərək  onları 
ehtiyacı olanlar arasında yenidən bölüşdürür. 
Bu funksiyanın mahiyyəti ondadır ki; 
-
 
resursların  yenidən  bölgüsü  prosesində  borc  alan  mənfəət 
əldə edir; 
-
 
resursların  yenidən  bölgüsü  bankın  vasitəçiliyi  ilə 
kreditordan borc alana ödəndik və qaytarılmaqlıq prinsipi əsasında 
aparılır; 
-
 
verilmiş  və  alınmış  borclara  görə  haqq  borc  vəsaitinə  olan 
tələb və təklif əsasənda formalaşır. 
Kommersiya  banklarının  vasitəçilik  fnuksiyasının  bazar 
iqtisadiyyatının  inkişafındakı  rolu  bir  də  ondadu*  ki,  onlar  öz 
fəaliyyətləri ilə iqtisadi sistemdə olan risk və qeyri müəyyənliyi aşağı 
salırlar. 
Kommersiya banklarının ikinci vacib funksiyası təsərrüfatları 
yığıma həvəsləndirməkdir. 
15 

---

iqtisadiyyatda 
aparılan 
struktur 
dəyişiklikləri 
əsasən 
təsərrüfatların daxili yığımlarına əsaslanmalıdır. 
Kommersiya  bankları  maliyyə  bazarında  kredit  resurslarına 
tələb  ilə  çıxış  edərək  banklar  təsərrüfatlarda  olan  yığımların 
maksimum  cəlb  olunmasına  çalışmaqla  yanaşı  cari  istehlakın 
məhdudlaşdırılması 
əsasında 
vəsait 
toplanmasına 
maraq 
yaratmalıdır.  Bu  maraq  kommersiya  banklarının  depozit  siyasəti 
əsasında  yarana  bilər.  Banklar  depozitlər  üzrə  yüksək  faizlər 
verməklə  yanaşı  kreditorlara  vəsaitlərin  bankda  yerləşdirilməsinə, 
həm də yüksək zəmanət verməlidir. 
Kommersiya banklarının üçüncü funksiyası sərbəst subyektlər 
arasındakı 
hesablaşmalarda  vasitəçilik  etməkdir.  Dövlət 
mülkiyyətinin  hakim  olduğu  quruluşda,  bu  qurumun  subyektləri 
arasındakı hesablaşmalar vahid dövlət bankı vasitəsi ilə aparılırdı və 
bu hesablaşmaların aparılmasında dövlət zəmanətçi kimi çıxış edirdi. 
Bu prosesdə olan bütün riskləri dövlət öz üzərinə qəbul edirdi. 
Bazar münasibətləri şəraitində müştərilər müxtəlif kommersiya 
bankları  arasında  səpələndiyinə  görə  hesablaşmalarda  müxtəlif 
banklar arasında səpələnir və bu zaman yaranan riskləri banklar öz 
üzərlərinə  götürmək  məcbüriyyətində  qalırlar.  ŞAD  əməliyyatları 
əsasında  aparılan  hesablaşmaların  aradan  götürə-  lərək  banklar 
arasındakı  hesablaşmaların  müxbir  hesablar  əsasında  aparılması 
onların  riskini  artırır,  belə  ki,  hesablaşmalar  bir  bankın  filialları 
arasında deyil müxtəlif banklar arasmda aparılır. 
Bankların fəaliyyət istiqamətləri 
Banklar  Milli  bankdan  aldığı  bank  lisenziyasında  qadağan 
edilməyən, aşağıdakı fəaliyyət növləri ilə məşğul ola bilərlər: 
-
 
tələbli və müddətli depozitlərin və digər qaytarılan vəsaitlərin 
cəlb edilməsi; 
-
 
kreditlərin verilməsi; 
-
 
reqses  hüququ  ilə  və  ya  belə  hüquq  olmadan  faktorinq, 
forfeytinq, lizinq xidmətləri; 
-
 
fiziki və hüquqi şəxslərin hesablarının, o cümlədən bankların 
müxbir hesablarının açılması və aparılması; 
16 

---

-
 
klirinq, hesablaşma-kassa xidmətləri; pul vəsaitinin, qiymətli 
kağızların  və  ödəniş  vasitələrinin  köçürülməsi  üzrə  xidmətlərin 
göstərilməsi; 
-
 
ödəniş  vasitələrinin  (kredit  və  debet  kartları;  yol  çekləri  və 
bank köçürmə vekselləri) buraxılması; 
-
 
öz hesabına və ya müştərilərin hesabına maliyyə vasitələrinin 
(çeklərin,  köçürmə  veksellərinin,  borc  öhdəliklərinin  və  depozit 
sertifikatlarının)  xarici  valyutanın,  qiymətli  metalların  və 
daş-qaşların,  valyuta  və  faiz  vasitələrinin,  səhmlərin  və  digər 
qiymətli  kağızların,  habelə  forvard  kontraktlarının,  svoplara  dair 
sazişlərin,  fyuçerslərin,  opsionların  və  valyutalara,  səhmlərə, 
istiqrazlara,  qiymətli  metallara  və  ya  faiz  dərəcələrinə  aid  digər 
törəmə vasitələrini satın alınması və satılması; 
-
 
qiymətli  metalların  əmanətə  cəlb  edilməsi  və  ya 
yerləşdirilməsi; 
-
 
öhdəliklərin icrasına təminatların, o cümlədən qarantiyaların 
verilməsi və öz hesabına və ya müştərilərin hesabına akkreditivlərin 
açılması; 
-
 
qiymətli kağızlar bazarında peşəkar fəaliyyət; 
-
 
maliyyə  müşaviri,  maliyyə  agenti  və  ya  məsləhətçisi 
xidmətlərinin göstərilm.əsi; 
-
 
kreditlərə  və  kredit  qabiliyyətinin  yoxlanılmasına  dair 
informasiya verilməsi və xidmətlər göstərilməsi; 
-
 
 qiymətlilərin,  o  cümlədən  banknotların  və  sikkələrin 
inkassasiya edilməsi və göndərilməsi; 
Kommersiya bankları Milli Bankın icaz3si o//nasatış  və  ya  pərakəndə  ticarət,  istehsal,  nəqliyyat,  kənd  təsərrüfatı, 
yataqların işlənilm.əsi, tikinti və sığorta fəaliyyəti ilə məşğul ola və 
ya tərəfdaş, şərik və ya payçı kimi iştirak edə bilməz. 
Kommersiya bankları özlərinin maliyyə sabitliyinin təmin edən 
Milli Bankın onlar üçün müəyyəe etdiyi aşağıdakı normativlərə əməl 
etməlidirlər: 
-
 
nizamnamə kapitalının minimum miqdarı; 
-
 
məcmu kapitalın minimum miqdar’• 
-
 
əsas və məcmu kapitalın risk-dərəcəsi^ .üzr.?^ Qİçülrni 
aktivlərə nisbəti; 
17 

---