Муса гасымлы
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
9 keçirilmiş Ümumrusiya müsəlmanları qurultayında da fəal iştirak etmişdir. 1917-ci il oktyabrın 26-31-də Bakıda keçirilən Türk Ədəmi Mərkəzi Partiyası - Müsavat Partiyasının I qurultayında Mərkəzi Komitə seçildi. Onun tərkibinə M.Rəsulzadə, N.Yusifbəyov, R.Vəkilov, X.Rəfiyev və b. ilə yanaşı M.Hacınski də daxil oldu. Hacınski 1917-ci ilin oktyabr- noyabrında Bakı Şəhər Dumasına keçirilən seçkilərdə iştirak etmiş və Dumaya üzv seçilmişdir. M.Hacınski 1917-ci il noyabrın 15-də yaradılmış Zaqafqaziya Komissarlığının ticarət və sənaye komissarının müavini vəzifəsində çalışmışdır. 1918-ci il fevralın 23-də Tİflis şəhərində gürcü, erməni və Azərbaycan nümayəndələrindən ibarət Zaqafqaziya Seymi işə başladı. Onun işində Azərbaycandan Müsavat Partiyasından və bitərəf demokratik qruplardan 30 nəfər, o cümlədən M.Hacınski də iştirak etmişdir. Bu partiya və təşkilatlardan əlavə Müsəlman Sosialist Partiyasından 7, İttihad Partiyasından 3, Hümmət Partiyasından 4 nümayəndə iştirak etmişdir. Ümumiyyətlə, Zaqafqaziya Seymində Azərbaycandan 44 deputat var idi. Seymdə Türkiyə ilə Cənubi Qafqaz arasında sülh danışıqları aparmaq üçün gürcü, erməni və azərbaycanlıları təmsil edən nümayəndə heyəti seçildi. Nümayəndə heyətinin tərkibinə seymdəki Azərbaycan fraksiyasından M.Hacınski, X.Xasməmmədov, M.Mehdiyev, İ.Heydərov, Ə.Şeyxülislamov daxil edildilər. Danışıqlar 1918-ci il martın 14-də Trabzonda başlandı. Danışıqlar aprelin 14-də öz işini dayandırdığından və nümayəndələr geri çağrıldığından onun işində fasilə elan olundu. Trabzonda bu xəbəri eşidən M.Hacınski Seymin qərarını sülhü pozmaq kimi qiymətləndirərək, “beynəlxalq münasibətlər tarixində tayı-bərabəri olmayan bir təxribat” adlandırdı. 1918-ci il aprelin 22-də Seym səs çoxluğu ilə Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikası yarandığını elan etdi. Aprelin 26-da isə Zaqafqaziyanın yeni hökuməti təşkil olundu. 10 M.Hacınski bu hökumətdə ticarət və sənaye naziri vəzifəsini tutmuşdur. Seymdəki Azərbaycan nümayəndələrinin gərgin səyləri nəticəsində Batumda sülh danışıqlarına başlamaq haqqında razılıq əldə edildi və nümayəndə heyəti yaradıldı. Buraya 6 nümayəndə, o cümlədən M.Hacınski daxil oldu. Mayın 11-də açılan konfransın cəmi bir iclası oldu. Burada M.Rəsulzadə ilə birlikdə M.Hacınski azərbaycanlıların mənafeyini fəal müdafiə etmişdir. Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikası həm daxili, həm də xarici məsələləri, həm də millətlər arasındakı ziddiyyətləri həll edə bilməyərək üç müstəqil dövlətə ayrıldı. 1918-ci il mayın 27-də Seymin azərbaycanlı deputatları fövqəladə iclas çağırıb Azərbaycan Müvəqqəti Milli Şurası yarandığını elan etdi. Onun sədri Batum danışıqlarında iştirak edən M.Rəsulzadə seçildi. Mayın 28-də Milli Şuranın ilk iclasında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan edlidi. Fətəli xan Xoyskinin başçılığı ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Nazirlər Şurası yaradıldı. M.Hacınski Batumda olmasına baxmayaraq, Azərbaycanın ilk xarici işlər naziri vəzifəsinə seçilmişdir. O, bu xəbəri eşidən kimi Osmanlı dövləti Xarici İşlər Nazirliyinə Azərbaycanın müstəqilliyinin Rusiya və Avropa ölkələri tərəfindən tanınmasında vasitəçilik etməsini xahiş etmişdir. 1918-ci il iyunun 4-də Batum şəhərində “Osmanlı imperatorluğu hökuməti ilə Azərbaycan Respublikası arasında dostluq müqaviləsi” bağlandı. Azərbaycanın xarici ölkə ilə bağladığı bu ilk müqaviləni Türkiyə tərəfindən ədliyyə naziri, Senatın sədri Xəlil bəy və Qafqaz cəbhəsinin Baş komandanı Vehbi Paşa, Azərbaycan tərəfindən isə Milli Şuranın sədri M.Rəsulzadə, xarici işlər naziri M.Hacınski imzaladılar. Müqavilənin dördüncü bəndinə əsaslanan M.Rəsulzadə və M.Hacınski türk hökumətindən ağır və çətin vəziyyətdə olan Azərbaycana hərbi yardım üçün müraciət etdilər. 11 M.Hacınski 1918-ci ilin may-dekabr aylarında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti xarici işlər naziri olduğu dövrdə qonşu ölkələrlə sərhəd, dəmiryolu, Bakı-Batum neft kəmərindən birlikdə istifadə etmək və s. məsələlrin həllində gərgin fəaliyyət göstərmişdir. 1918-ci il dekabrın 7-də fəaliyyətə başlayan Azərbaycan parlamentinin üzvləri arasında M.Hacınski də var idi. Azərbaycan parlamentinin dekabrın 28-də keçirilmiş iclasında Paris sülh danışıqlarında iştirak edəcək nümayəndə heyətinin tərkibinə Ə.Topçubaşov (sədr), M.Hacınski (sədrin müavini), Ə.Ağayev, C.Hacıbəyli, M.Mehdiyev və b. seçildi. Ə.Topçubaşov İstanbulda olduğu üçün M.Hacınski oraya qədər nümayəndə heyətinə başçılıq etmiş və nümayəndə heyətinin qarşısında duran məsələlərin həllinə çalışmışdır. 1919-cu ildə M.Hacınski Ə.Topçubaşovla birlikdə Paris sülh danışıqları zamanı ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya, İtaliya, Türkiyə, İran və s. ölkələrin başçıları, dövlət nümayəndələri, diplomatları ilə görüşərək Azərbaycanın azadlığa çıxması uğrunda xalqımızın apardığı mübarizə, ağır iqtisadi vəziyyət, zəngin neft ölkəsi olması haqqında məlumat vermişdir. Məhz onların ardıcıl və gərgin əməyi nəticəsində 1920-ci il yanvarın 11-də Ali Şura tərəfindən Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin de-fakto tanınması haqqında qərar qəbul edilmişdir. 1919-cu il dekabrın 2-11-də Bakıda keçirilən Türk Demokratik Federalist Müsavat Partiyasının II qurultayında partiyanın siyasi komissiyası və yeni Mərkəzi Komitəsi seçildi. Buraya M.Rəsulzadə, N.Yusifbəyov, M.Hacınski, M.Vəkilov və b. seçildilər. 1919-cu il dekabrın 14-21-də Bakıda Azərbaycan-erməni konfransı keçirildi. Konfransda Azərbaycandan F.Xoyski, M.Cəfərov və R.Vəkilovla yanaşı M.Hacınski də iştirak etmişdir. O, konfransda çıxış edərək bildirmişdi ki, Azərbaycan və Ermənistan respublikaları arasında dostluq münasibətlərinin Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|