Муса Гасымов
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
İndoneziyada və Kambocada energetika sənayesinin inkişafına, Hindistan, İran, İndoneziya, Əlcəzair və Misirdə metallurgiya və kimya zavodlarının tikilməsinə, YƏR-də, Birmada, Əfqanıstanda, Kambocada, Tunis və Mərakeşdə suvarma qurğularının yaradılmasında iştirak etmişdir. 80-ci illərin ikinci yarısında iqtisadi əməkdaşlığın təkmilləşdirilməsi üçün görülən təşkilati tədbirlərin əsas məqsədi müəssisə və təşkilatların dünya bazarına birbaşa çıxmasını təmin etmək olmuşdur. Bu tədbirlərin içərisində xarici iqtisadi əlaqələrin inkişafına dair respublika hökumətinin qərarları, «Azərbaycanxaric- iticarət» Birliyinin, respublika xarici ticarət bankının, Azərbaycanın xarici ölkələrlə Yaradıcı və İşgüzar Əməkdaşlıq Birliyinin yaradılması və 1990-cı ilin oktyabrında Bakıda I beynəlxalq biznes konqresin keçirilməsi xüsusi yer tutmuşdur. Konqresin işində dünyanın 43 ölkəsinin 400 şirkətinin 700-ə qədər nümayəndəsi iştirak etmiş və konqresin işlədiyi günlərdə xarici firmalarla ümumi dəyəri 431 milyon dollarlıq 49 müqavilə, 112 təsis sənədi, saziş və niyyət protokolu qeydə alınmışdır. Xarici ölkələrlə bağlanmış müqavilə və sazişlər Azərbaycanın beynəlxalq iqtisadi əlaqələrinin genişlənməsinə kömək etmişdir. Azərbaycanın müəssisə və təşkilatlarının xarici ölkələrin firmaları ilə birbaşa, istehsal kooperasiyası və barter əlaqələri, birgə müəssisələrin və xarici iqtisadi assosasiyalar yaradılmışdır. Azərbaycanın müəssisə və təşkilatları Macarıstan şirkətləri ilə 26 sahə üzrə əməkdaşlıq etmişdir. Sumqayıtdakı kimya müəssisələri, rayonlardakı pambıqtəmizləmə zavodları öz məhsullarını xarici ölkələrin firmaları ilə mal mübadiləsi və barter yolu ilə avadanlığa və xalq istehlakı mallarına dəyişirlər. Xarici firmalarda birbaşa əlaqələr sahəsində Bakkondisianer EİB, YBNZ, Azərittifaq kimi təşkilatlar xüsusi fəallıq göstərmişlər. Birgə müəssisələrin və xarici iqtisadi assosiasiyaların yaradılması xarici ölkələrlə iqtisadi əməkdaşlığı genişləndirməyin, Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici kapital cəlb edilməyin ən səmərəli yollarından biri oldu. Azərbaycanda xarici ölkələrin firma və müəssisələri ilə 60-dan çox birgə müəssisə yaradılmışdır. Lakin bunların əksəriyyəti istehsalla yox, kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olmuşdur. Azərbaycanda yaradılan birgə müəssisələrdən «İnkişaf» adlı Azərbaycan-Avstraliya, «Bakmil» adlı Azərbaycan-İtaliya, 9 «Sovbulqarinjinirinq» adlı Azərbaycan-Bolqarıstan, «Adan» adlı Azərbaycan-Amerika, «Bakıinvest» adlı Azərbaycan-Almaniya, «Azita» adlı Azərbaycan-İtaliya, « Loxaus- Azərbaycan» adlı Azərbaycan-Belçika, «Azinteroyl» adlı İsveç-Azərbaycan, «İnkromeks» adlı Azərbaycan-Avstriya və «Azərbaycan Korean ənterpraysis» adlı Azərbaycan-Cənubi Koreya birgə müəssisələrini və b. misal göstərmək olar. Xarici ölkələrlə iqtisadi əməkdaşlığın genişlənməsinə kömək edən müəssisələrin biri də xarici iqtisadi assosasiyalar olmuşdur. Azərbaycanın ticarət iqtisadi əlaqələrində sərgi və yarmarkalar özünəməxsus yer tutmuşdur. Bu, valyuta əldə etməyin, xarici ortaq tapmağın, xaricdən avadanlıq və texnologiya almağın və respublikanın imkanlarını nümayiş etdirməyin ən faydalı yolu hesab edilmişdir. Azərbaycan 1965-ci ildə Tehranda \İran\ keçirilən beynəlxalq sərgidə müstəqil stendlə, 1966-cı ildə Dəməşqdə \Suriya\ keçirilən 13-cü beynəlxalq yarmarkada müstəqil bölmə və 1970-ci ildə İzmirdə \Türkiyə\ keçirilən 39-cu beynəlxalq yarmarkada müstəqil pavilyonla təmsil olunmuşdur. Sərgi və yarmarkalarda respublikanın iştirakının təşkili ilə Azərbaycan Ticarət-Sənaye palatası məşğul olmuşdur. Azərbaycan Plovdivdə \Bolqarıstan\, Leyptsiqdə \ADR\, Praqada \Çexoslovakiya\, Bağdadda \İraq\, Qahirədə \Misir\, Dehlidə \Hindistan\ , Poznanda \Polşa\, Zaqrebdə \Yuqoslaviya\, Cakartada \İndoneziya\, Boqotada \Kolumbiya\, Osloda \Norveç\, Salonikdə \Yunanıstan\ və Hanoyda \Vyetnam\ keçirilmiş sərgi və yarmarkalarda iştirak etmişdir. 70-80-cı illərdə Bakıda xarici ölkə şirkətlərinin iştirakı ilə 50- dən çox beynəlxalq və ya ixtisaslaşdırılmış sərgi keçirilmişdir. Bu sərgi və yarmarkalarda Azərbaycan özünün neft maşınqayırması, elektrotexnika, neft-kimya, tikinti, yüngül və yeyinti sənaye sahələrinin məhsullarını nümayiş etdirmişdir. Azərbaycanın eksponatları dəfələrlə qızıl medallara və fəxri fərmanlara layiq görülmüşdür. Beynəlxalq sərgi və yarmarkalarda Azərbaycan özünün neft maşınqayırması, elektrotexnika, neft-kimya, tikinti, yüngül və yeyinti sənaye sahələrinin məhsullarını nümayiş etdirmişdir. Respublikanın eksponatları dəfələrlə qızıl medallara və fəxri fərmanlara layiq görülmüşdür. 10 Beynəlxalq sərgi və yarmarkalarda Azərbaycan hər şeydən əvvəl, kommersiya məqsədi ilə iştirak etmişdir. Məsələn: Oslo yarmarkasında eksponatların satılmasından 12 min dollar, Salonik yarmarkasında 1200 dollar, Plovdivdə 4000 dollar, Lissabonda 25 min dollar, Hanoyda keçirilən sərgidə 12 min dollar, Tripolidə keçirilən yarmarkada isə 3 min dollar qazanc əldə edilmişdir. Lakin bu valyutanın çox hissəsi SSRİ TSP-nə qalmışdır. 80-cı illərin sonundan Azərbaycan sərgi və yarmarkalarda müstəqil surətdə iştirak etməyə, bu sahədə öz işini yenidənqurmağa və təkmilləşdirməyə başlamışdır. Beləliklə Azərbaycan 1946-1990-cı illərdə öz imkanları daxilində beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin iştirakçısı olmuşdur. Həmin illərdə respublika beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə SSRİ-nin xarici iqtisadi əlaqələri vasitəsilə iştirak etmişdir. Beynəlxalq gərginliyin zəifləməsi respublikanın xarici iqtisadi əlaqələrinin genişlənməsinə, ixracçı müəssisələrin və ixrac olunan məhsulların sayının artmasına kömək etmişdir. Dünya dövlətlərinin əksəriyyəti ilə əlaqələr saxlanılmışdır. Bu əlaqələr partnyorluq edən tərəflər üçün müəyyən əhəmiyyətə malik olmuşdur. Xarici ölkələrlə ticarət-iqtisadi əlaqələr Azərbaycanın xarici ticarət fəaliyyətinin mühüm tərkib hissəsi və əsas istiqamətlərindən biri olmuşdur. Bütövlükdə Azərbaycanın xarici ölkələrlə ticarət -iqtisadi əlaqələrinin səviyyəsi və vəziyyəti respublikanın imkanlarına və tələbatına uyğun olmamışdır. Bu, Moskvanın təqsiri ucbatından Azərbaycanın dünya bazarına birbaşa çıxa bilməməsi, qazanılan valyutanın mərkəzdə qalması, xarici iqtisadi əlaqələrin elmi cəhətdən əsaslandırılmaması, bu sahə üzrə respublikada kifayət qədər mütəxəssisin olmaması, ixracda xammalın və yarımfabrikatların üstünlük təşkil etməsi, respublikada xarici iqtisadi əlaqələri maliyyələşdirən bankın olmaması ilə bağlı olmuşdur. 1946-1990-cı illərdə Azərbaycan Respublikası SSRİ tərkibində beynəlxalq qarşılıqlı mədəni əlaqələrin iştirakçısı olmuşdur. Bu, həm SSRİ Konstitusiyasının 80-ci maddəsinə-«müttəfiq respublika xarici dövlətlərlə münasibətlərə girmək, onlarla müqavilələr bağlamaq, diplomatik və konsul nümayəndələri göndərmək və qəbul etmək, beynəlxalq təşkilatların fəaliyyətində iştirak etmək hüququna malikdir» və həm də Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 28-ci madəsinə-respublika «öz xarici siyasət məqsədləri, vəzifələri və prinsipləri rəhbər tutur» maddələrinə «əsasən» həyata keçirilmişdir. 11 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|