Mustafa kemal atatürk ve türk ocaklari tahir kodal

---

A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 52, ERZURUM                                          

         2014, 295-314  

 

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK VE TÜRK OCAKLARI

*

 

Tahir KODAL

**

 

Özet  

Bu çalışmada; Mustafa Kemal Atatürk ile Türk Ocakları arasındaki ilişki 

konu edilmiştir. Çalışmanın giriş kısmında; Osmanlı Devleti’nde Türkçülük 

akımının  ortaya  çıkmasından,  II.  Meşrutiyetin  ilanından  sonra  Türkçülük 

düşüncesinin  güçlenmesinden  ve  Türk  Ocağı’nın  kurulmasından  kısaca 

bahsedilmiştir. Çalışmanın esas kısmında; Millî Mücadele’nin başlamasından 

Türk  Ocakları’nın  kapatılmasına  kadar  Mustafa  Kemal  Atatürk  ve  Türk 

Ocakları  arasındaki  ilişki  ortaya  konulmuştur.  Çalışmanın  sonuç  kısmında 

ise;  elde  edilen  bilgiler  ışığında  birtakım  sonuçlara  varılmış, 

değerlendirmelerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler: Mustafa Kemal, 

Atatürk, Türk Ocağı. 

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK AND TÜRK OCAKLARI 

(TURKISH SOCIETIES) 

Abstract 

In this study, the relationship between Mustafa Kemal Atatürk and 

Türk 

Ocakları (Turkish Societies) was investigated. The introduction of the 

study briefly discusses the emergence of the Turkism movement within the 

Ottoman State, the development of the idea of Turkism and the foundation of 

Türk 

Ocağı (Turkish Society). The body of the study handles the relationship 

between Mustafa Kemal Atatürk and Türk 

Ocakları  (Turkish Societies). In 

the conclusion of the study, conclusions were drawn in the light of the 

gathered data and their interpretations were represented. 

Keywords: 

Mustafa Kemal, Atatürk, Türk Ocağı (Turkish Society).

 

 

Giriş 

Osmanlı Devleti’nde aslında kuruluşundan itibaren ana unsuru Türkler oluşturmuştur. 

Ancak,  devletin  iç  ve  dış  gelişmeler  nedeniyle  çağını  yakalayamaması,  pek  çok  alanda  geri 

kalması  nedeniyle  ortaya  atılan  devleti  “eski  gücüne”  geri  döndürme,  dağılmasını  önleme 

düşüncesiyle bazı çalışmalar yapılmış, Tanzimat’ın ilanından sonra ortaya çıkan “Osmanlıcılık” 

veya “Osmanlılık” politikası Türkleri devletin aslî unsuru olmaktan uzağa düşürmüştür (Kafalı, 

1987:  s.  9).  Bu  durum,  kısa  bir  süre  sonra  Türkler  arasında  hoşnutsuzluğa  neden  olmuştur. 

Müslüman  olmayan  unsurların  Osmanlı  Devleti’nden  ayrılmaya  çalışmaları,  bu  amaçlarından 

*

 

Bu  çalışma,  6-7  Aralık  2012  tarihleri  arasında  Denizli  Valiliği,  Denizli  Belediyesi,  Pamukkale 

Üniversitesi ve Türk 

Ocakları  Genel  Merkezi  tarafından  ortaklaşa  düzenlenen  ve  basımı  yapılmayan 

“

Türk Tefekkür Dünyası Bilgi Şöleni”nde sunulmuştur. 

**

 

Doç. Dr., Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, 

[e-mail]

  

                                                           

---

296

* TAED

 52 

                                             

 

 

             

       

Tahir KODAL

 

 

vazgeçmemeleri,  II.  Abdulhamit  döneminde  hayata  geçirilmeye  çalışılan  “İslamcılık” 

politikasının da istenilen sonuçları vermemesi Türkleri daha da hareketlendirmiştir.  

II. Abdulhamit döneminde daha çok bilgilenme ve kültür hareketi olarak ortaya çıkan 

Türkçülük hareketi, Ziya Gökalp’in Emile Durkheim’den  esinlenerek sosyolojiyi devreye 

sokması,  toplum  ve  millet  kavramlarını  Osmanlı  toplumuna  uyarlaması  sonrasında  iç  ve  dış 

politikada uygulanabilir bir düşünce haline gelmiştir. Bu gelişme, Türklerin kültürel, sosyal ve 

iktisadî seviyelerinin yükselmesine, politikaya girmeden, hizmet edebilecek büyük ve ciddi bir 

milliyetçi  derneğin  kurulması  fikrini  ve  gerçeğini  ortaya  çıkarmış,  İstanbul’da  Fransızca 

yayınlanan Jeune Turc (Genç Türk) Gazetesi’nde ve daha çok Celal Nuri (İleri)’nin yazılarında 

ortaya çıkmıştır. 

Bu  düşünce;  karşılaşılan  siyasî  ve  sosyal  sorunlara  akıl  ve  bilim  çerçevesinde  daha 

kolay teşhis koyabilen Türkçülüğün yaygınlık kazandığı Askerî Tıbbiye Mektebi’nde daha çok 

benimsenmiştir. Askerî Tıbbiye Mektebi her şeyden önce öğrencileri için vatanseverlik ocağı 

haline  gelmiştir.  Burada,  öğrenciler  vatanın  savunulması  fikirleriyle  donatılmışlar  yani 

milliyetperver insanlar olarak yetiştirilmişlerdir. Askeri Tıbbiye Mektebi’nde Türklerin milletçe 

göstereceği gayretle, sosyal sahada diğer etnik unsurlardan geri kalmaması için Türk gençleri ve 

aydınlarını birlik halinde çalıştıracak bir cemiyet kurulması yolunda en önemli adım Hüseyin 

Haşim  (Çilli)  ve  Hüseyin  (Baydur)’dan  gelmiştir.  Bu  kişilerin  telkinleri  sonucunda  askerî 

tıbbiye  öğrencileri,  Haydarpaşa’da  bulunan  okullarının  üst  katında  boş  olan  bir  odada  ve 

Karacaahmet’te  geceleri  gizli  toplantılar  yaparak  fikirlerini  olgunlaştırmaya  çalışmışlardır. 

Bunların  yapmış  olduğu  çalışmalara Mülkiye  öğrencileri ile  birlikte  diğer sivil  okullardan  da 

öğrenciler destek vermiş, dernek kurma çalışmalarına katılmışlardır (Tunaya, 1988, s. 434). 

Osmanlı  Devleti’nin  giderek  zayıflaması,  çeşitli  ülkelerle  sürekli  savaşlar  yapmak 

zorunda  kalması,  varlığına  karşı  gerçekleştirilen  saldırılar,  iç  ve  dış  politikada  karşılaştığı 

zorluklar,  çözümsüzlükler,  yaşanan  gerçek  politik  durum  ve  gündem,  azınlıkların  Osmanlı 

Devleti’nden  ayrılmak  ve  Osmanlı  toprakları  üzerinde  gizli  çalışmalarla  ayrı  ayrı  devletler 

kurmak amacıyla dernekler oluşturmaları, Türkçülüğün toplumun değişik katmanlarında hayat 

bulmasına  neden  olmuştur.  II.  Meşrutiyetin  24  Temmuz  1908’de  ilan  edilmesinin  ardından 

oluşan  hürriyet  ortamında  dil,  edebiyat,  sanat,  spor  ve  felsefe  kulüplerinin  açılması,  milliyet 

fikrine  olan  ilgiyi  artırmış,  iç  ve  dış  politikada  karşılığı  olan  ve  “reel  politik”  durumu  söz 

konusu  olan  Türkçülüğün  daha  da  güçlenmesine  neden  olmuştur.  Bu  bağlamda  saltanat  ile 

meşrutiyetin beraber gitmeyeceği de tartışılmaya başlanmıştır (Akçura, 1981, s. 199). Ayrıca, 

---