Mwnbw: Azerbaijan International Jurnal\, ai 12
Yüklə 20,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1 F F F Foo
o ollllkk
k klllloo
o orrrr---- Q Q Q
m m maaaazzzz B B B Baaaa``` `llllaaaarrrr B B B Baaaa]]]] M M M
q qaaaallllwwww B B B
B B Blllleeeeyyy yeeeerrrr Mwnbw: Azerbaijan International Jurnal\, AI 12.4 (Q\] 2004) ©Azerbaijan International 2004 “Bu hekaywlwri dan\]an qar\lar\n ham\s\ art\q hwyatdan k=[^b.. Indi bu hekaywlwri he[ kws bilmir.” Ke[wn yay I[wri }whwrdw twdqiqat apararkwn biz bu s=zlwri daima e]idirdik. Bizim wmwkda]lar o qwdimna`\llar\ bizw s=ylwywcwk bir kimsw tapmaq ^[^n I[wri }whwrin dar k^[wlwrindw g^nlwrlw gwziblwr. Lakin orada ham\ eyni ]eyi twkrar edirdi: “O na`\llar\art\q he[ kws bilmir.” Cwmiyywt daxilindw yadda]\n itirilmwsi b^t^n d^nyada folklor[ular\n qar]\la]d\`\ [wtinliklwrdwn biridir. Bu twbii bir fenomendir. Folklor n^munwlwrini onilliklwr boyunca toplayan vw qoruyan ya]l\ nwslin b=y^k wkswriyywti hwyat\n\ dwyi]ir vw bununla da bu folklor n^munwlwrinin geni] bir hisswsi yoxa [\xma`a ba]lay\r. Gwnc nwsil isw =z i]lwri vw problemlwri ilw ya]ama`a davam edir.. Lakin tarixi ]wrait Azwrbaycanda yadda]\n a]\nmas\n\ daha da s^rwtlwndirmi]dir. N^munw ^[^n Ana dili mwswlwsini g=t^rwk.. Wgwr ailwlwr =z u]aqlar\n\n =lkwdwki wn dwbdw olan dilin, rus, fars, ingilis vw ya ba]qa bir xarici dilin ana dili ilw bir yerdw =yrwnilmwsinw deyil, onu wvwz etmwsinw ^st^nl^k verirsw, onda folklor n^munwlwrinin b=y^k bir hisswsi hwmin nwsildw itirilir vw mwnwvi bo]luq yaran\r. Dil yaln\z dan\]\q vasitwsi deyil. O, eyni dwywrlwrw malik cwmiyywt ^zvlwri twrwfindwn wsrlwr boyu toplan\lan m^drikliyin twcwss^m^d^r. Yaln\z XX wsrdw Azwrbaycan =z rwsmi wlifbas\n\ d=rd dwfw dwyi]mi]dir – wrwbdwn lat\n wlifbas\na, sonra kirilw vw m^stwqillik qazan\ld\qdan sonra yenidwn lat\n wlifbas\na. Bununla da yaz\l\ folklor n^munwlwrindw bir qar\]\ql\q yaran\r. Bu o demwkdir ki, Sovet hakimiyywti illwrindw Kiril wlifbas\ ilw nw]r olunmu] [oxlu sayda wswr nw]riyyat xwrclwri ^z^ndwn Lat\n wlifbas\ ilw yenidwn nw]r olunmay\b. Ard\c\ll\q pozulmu]dur. Digwr bir problem siyasi sistemin dwyi]mwsilw ortaya [\x\r. D^nwn yax]\ hesab olunan bir ]ey bug^n zorak\l\`a [evrilir. Mwswlwn, bol]eviklwr 1920-ci ildw hakimiyywti wlw ald\qdan sonra bir s\ra neft maqnatlar\ hwbs, s^rg^n vw ya qwtl riskini nwzwrw alaraq hwyatlar\n\ xilas etmwk ^[^n =lkwdwn qa[m\]d\lar. Wslindw bu insanlarla uzaqdan-uza`a wlaqwsi olan ]wxsi belw hwbs cwzas\ g=zlwyw bilwrdi. He[ bir twqsiri olmayan ziyal\lar da hwdwfdwn kwnarda qalm\rd\lar. He[ kimw fwrq qoyulmurdu. Azwrbaycan xalq mwswlindw deyildiyi kimi: “Gwlini qorxutmaq ^[^n pi]iyin ba]\n\ kws!” Belw ]wraitdw cwmiyywtin yadda]\n\n a]\nmas\ uzun zaman twlwb etmir. Faktlar g=stwrir ki, bu proses hwtta bir nwsil dwyi]ikliyi qwdwr q\sa bir m^ddwt wrzindw dw ba] verw bilwr. Valideynlwr u]aqlar\n\n mwktwbdw qeyri-ixtiyari vw twsad^fwn art\q s=zlwr dan\]mas\ndan qorxduqlar\ ^[^n “siyasi cwhwtdwn d^zg^n” hwrwkwt etmwyw [al\]\rd\lar. Azwrbaycan\n wn tan\nm\] yaz\[\lar\ndan biri olan Anar Stalin Repressiyas\n\n wn kwskin d=vr^ndw - 1937-ci ildw h=km s^rwn qorxunu twsvir edir. Onun “O
2 Gecwnin Swhwri” hekaywsindw bir binada ya]ayan swkkiz ailwnin ^zvlwri binalar\n\n yan\nda gecw saat 2-dw bir ne[w qara “Volqa” avtomobilinin dayanmas\n\ g=r^rlwr. Yataqda uzanan bir c^tl^k d^]^n^r ki, bu “Volqadak\lar” onlar\ hwbs etmwyw gwliblwr, [^nki onlar\n alt\ ya]l\ q\zlar\ bir ne[w hwftw bundan =ncw hwbs olunan qon]ular\n\n bwstwlwdiyi mahn\n\n oxumu]dur. Sovet h=k^mwti millwt[ilik, t^rk[^l^k vw islam[\l\q mwswlwlwrindw sonsuz dwrwcwdw hwssas idi. Bu m=vzular =lkwdw qada`an olunmu]du. Vwli Xuluflu, Hwnwfi Zeynall\ vw Salman M^mtaz kimi bir s\ra Azwrbaycan folklor[ular\ bu mwswlwri ara]d\rma`a ba]layanda onlar\n ham\s\ hwbs edilmi] vw sonra da g^llwlwnmi]di. Wlbwttw ki, sonralar twdqiqat[\lar =zlwri =z wswrlwrini senzuradan ke[irirdi vw tezliklw belw m=vzularda yazma`\ dayand\rd\rlar. Sovet d=vr^ndw hwttafolklor toplanmas\ i]inin dw =z [at\]mazl\qlar\ var idi. Wlbwttw, Sovet rwsmilwri hwmi]w k^tlwlwrin torpaq sahiblwri vw ]ahlara qar]\ ^syan\n\ wks etdirwn folklor n^munwlwrini axtar\rd\lar. Lakin twdqiqat[\lar g=rd^y^ i]in keyfiyywtinw yox, kwmiyywtinw g=rw pul ald\qlar\ ^[^n onlardan bwzilwri daha [ox gwlir wldw etmwk ^[^n hekwywlwrw =z wlavwlwrini edirdilwr ki, hekaywlwrin hwcmi b=y^k olsun. Vw ya bwzwn bwzi m=vzularda n^munwlwr tap\lmad\qda, folklor[ular =zlwri belw hekaywlwri uydururdular. Lakin Sovet Ittifaq\n\ bizw miras qoydu`u twhrif olunmu], bo]luqlarla dolu vw siyasi reall\`a uy`unla]d\r\lm\] folklor irsinw g=rw g^nahland\rmaqdan wvvwl, Azwrbaycan m^stwqillik qazand\qdan 13 il sonraki vwziyywtw bir nwzwr salmal\y\q. Bu g^n folklor twdqiqatlar\ demwk olar ki, maliyywlw]dirilmir. Elmlwr Akademiyas\ =z wmwkda]lar\n\n cuzi wmwk haqqlar\n\ belw [ox [wtinliklw =dwyir. Sahw twdqiqatlar\ isw dur`un vwziyywtdwdir. Illwrdir ki, bu sahwyw ekspedisiyalar tw]kil edilmwmi]dir. Hal-haz\rda folklor[ular wswrlwrini ]wxsi maliyyw vwsaitlwri hesab\na nw]r etdirmwli olurlar. Bu isw he[ dw hwr zaman wn layiqli wswrlwrin i]\q ^z^ g=rmwsinw gwtirib [\xarm\r. Hwtta bwzi xarici ictimai m^lki tw]kilatlar, qeyri-ixtiyari olaraq folklor swnwdlw]dirilmwsi prosesinw m^daxilw edirlwr. Bwzi qruplar V eb dizayn\ sahwsindw treyninqlwr twklif edir vw Internet swhifwlwri yaratmaq ^[^n Veb serverlwrindw yer ay\r\rlar. Lakin bu zaman onlar bir ]wrt irwli s^r^rlwr: Qaraba` m^haribwsi mwswlwsinw toxunulmamal\d\r. Ifas\ ]er vw xalq musiqi alwti olan sazla m^]aiywt olunan a]\q swnwti kimi bir swnwt n=v^ndw bu daha [wtindir. Ermwnistan ilw apar\lan Qaraba` m^haribwsindw on minlwrlw Azwrbaycanl\ =z hwyat\n\ itirmi]dir. Twxminwn bir milyon insan hwyatlar\n\ xilas etmwk ^[^n =z evlwrini twrk etmwk mwcburiyywtindw qalm\]d\r. B^t^n bu kwdwr a]\q mahn\lar\nda =z wksini tap\r. Bu prossesi bo`maq vw ya onun qar]\s\n\ almaq qeyri-m^mk^nd^r. Wslindw, belw =z^n^ifadwetmw wdalwtsizliyw vw zorak\l\`a mwruz qalm\] insanlara psixoloji rahatl\q gwtirw bilwr. Bu dwrd vw kwdwr xalq\ twmsil etdiyi ^[^n onlar\n Internet swhifwlwrindw yerlw]dirilmwsinin qar]\s\n\n al\nmas\ hwr kwsw ziyan gwtirir. Ifa[\lar yenidwn aldad\ld\qlar\n\ hiss edir, xaricilwr dw daxil olmaqla bu prosesi wtrafdan izlwywnlwr xalq\n hwyat\nda =nwmli rol oynayan mwswlwlwrin dwrinliyini anlamaq imkan\ndan mwhrum edilirlwr. Mwswlwnin bu mwqam\ [ox =nwmlidir. Azwrbaycan folklor[ular\ 40-dan [ox folklor janr\ m^wyywn etmi]lwr. Bu [oxsayl\ n^munwlwr cwmiyywtin inanc\n\n wsas\n\ tw]kil edir. Biz bunu milli mwdwniyywt dwywrlwrinin DNT-si dw adland\ra bilwrik. Belwliklw, folklor millwtin wxlaqi strukturunu anlamaqda
3 a[ar rolunu oynay\r. Buna g=rw dw folklora inki]af etmwsinw imkan verilmwli vw folklor n^munwlwri he[ bir twhrifw vw ya gizli vw siyasi twzyiqw mwruz qalmadan elmi cwhwtdwn swnwdlw]dirilmwlidir. 2001-ci ilin 11 Sentyabr hadiswlwrindwn sonrak\ d^nyada, ywni hwr kwsin bir-birindwn daha [ox ]^bhwlwndiyi indiki d=vrdw biz yaddan [\xartmamal\y\q ki, hwr birimizin k=k^ndw digwrlwri ilw payla]d\`\m\z bir [ox insan\ hisslwr yat\r. Bizim arzular\m\z, dilwklwrimiz, wdalwt hissimiz vw xo]bwxtlik axtar\]lar\m\z bir-birimizinkinw [ox bwnzwyir. Folklor isw bu reall\`\ bir daha s^but edir. ______
Veb direktor: Betti Bleyer Twrc^mw etdi: Aytwn Wliyeva Yoxlad\: G^lnar Aydwmirova Redaktw etdi vw veb ^[^n haz\rlad\: Aydan Nwcwfova AZERI.org-a qoyuldu: Mart 2005 Yüklə 20,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|