N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u

 

 

20 

ТУРКЯН АСКЕРОВA  

 

СОЗДАНИЕ И РАЗВИТИЕ ХУРУФИЗМА НА ОСНОВЕ СУФИЗМА  

В ИСТОРИИ ЛИТЕРАТУРНОГО ЯЗЫКА АЗЕРБАЙДЖАНА XIV в. 

 

(на языковом материале Насими) 

 

Резюме 

 

Насими  как  истинный  патриот  любил  свою  родину  и  язык  своего  народа.  Для  него 

азербайджанский  язык  был  средством  выражения  содержания  не  только  лирических,  но  и 

суфийских философских стихов.  

Исследователи  считают, что  суфизм  и  хуруфизм на начальном  этапе своего развития 

опирались  на  пантеизм.  Однако  пантеизм  суфиев  носил  чисто  философский  (пассивный  и 

созерцательный) характер, в то время как пантеизм хуруфитов был более активным и имел 

социально-политическую направленность. Понятие «любовь» суфии и хуруфиты понимали 

как  нечто  святое.  Ради  любви  и  достижения  конечной  цели  в  борьбе  за  счастье  и  те  и 

другие готовы были даже жертвовать собой.  

 

Ключевые  слова:  Насими,  история  азербайджанского  литературного  языка, 

философия суфизма и хуруфизма, суфизм, хуруфизм  

 

 

Ünvan: 

AZ1143.  Bakı-143,  Hüseyn  Cavid  pr.,  115.  AMEA-nın  Dilçilik  İnstitutu  –  elmi  işçi, 

fil.ü.f.d.  

 

e-mail: 

disser083mail.ru 

 

 

Çapa təqdim edən 

Əbülfəz Quliyev – 

«Türkologiya» jurnalı 

redaksiya heyətinin üzvü 

 

Çapa tövsiyə edən 

 

AMEA-nın Nəsimi adına 

Dilçilik İnstitutunun Elmi Şurası 

(4.XII.2013, protokol № 15) 

 

Məqalənin redaksiyaya  

daxil olma tarixi 

 

 

11.X.2013 

 

Təkrar işlənməyə  

göndərilmə tarixi 

 

 

28.III.2013 

 

Çapa göndərilmə tarixi 

7. IV.2014 

 

 

_________ 

---

 

 

21 

TÜRKOLOGİYA 

№ 1 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      2014 

 

 

F O L K L O R .   Ə D Ə B İ Y Y A T .   M Ə D Ə N İ Y Y Ə T  

 

 

 

MEHMAN MUSAOĞLU, 

FATİH KİRİŞÇİOĞLU 

 

TÜRK CUMHURİYETLERİ MİLLΠMARŞLARININ KAVRAMSAL, SEMİYOTİK  

VE LENGÜİSTİK TAHLİLİNE DAİR DENEME  

 

Özet.  Makalede,  dünyanın  dil  haritası  ve  lengüistik  kavram  anlayışı  açıklanmıştır  [1]. 

Akabinde  bir  millî  dilin  kavramlar  dünyasının  ana  çizgileri  ve  semiyotik  üzerine  genel  bilgi 

verilmiş,  dil  göstergeleriyle  özel  metin  kurucu  işaretler  arasındaki  temel  farklara  değinilmiş  ve 

özel metin kurucu işaretlerin bazı karakteristik özellikleri gösterilmiştir. Bu bağlamda, söz konusu 

marşların kavramlar dünyasını oluşturan temel ölçütler ve onların açıklanması için kullanılan özel 

metin kurucu işaretler, karşılaştırmalı olarak belirtilmiştir.  

 

Anahtar kelimeler: Türk, cumhuriyet, millî, marş, beste, metin, işaret, semiyotik  

 

Bugün  Türk  Cumhuriyetlerinin  birçok  üniversitesinde,  Çağdaş  Türk  Lehçeleri  ve  Edebiyatları 

Bölümleri,  aynı  zamanda  çoğu  sayıda  Türkoloji  kürsüleri  bulunmaktadır.  Türk  Cumhuriyetlerinin  millî 

marşları, ifade ettikleri üst ve alt kavramlara esasen yukarıda belirtilen bölümlerce ve kürsülerce çağdaş 

filolojik  yöntemlerle  karşılaştırmalı  olarak  incelenmelidir.  Bu  marşların  şiir  metinlerinin  kavramsal-

filolojik  olarak  çağdaş  yöntemlerle  incelenmesinin,  Türkiye’nin  timsalinde  90, diğer  Türk  Cumhuriyet-

lerinin ise 20 yılı aşkın bir Cumhuriyet tarihi, tecrübesi, genel Türklük bilimi açısından yararlı olabileceği 

kanaatindeyiz.  Makalede,  söz  konusu  marşların  metinleri  kavramsal,  semiyotik  ve  lengüistik  açılardan 

özel metin kurucu işaretlerine göre tahlil olunmuştur.  

 

Dünyanın Dil Haritası  

ve Lengüistik Kavram Anlayışı 

 

Bugünün çağdaş yorumuyla insanın entelektüel birikimine, bir bütün olarak algılanan dene-

yimine  ilişkin  soyut  ve  somut  kavramların  ve  alt  kategorileriyle  farklı  açıklamalardaki  tasvirini, 

bilişsel bilim ve bilişsel  filolojik lengüistik ve edebiyat bilimi  yerine getirmektedir [2. S.17–23]. 

Dünyanın dil haritası da evren, uzay, yol, din, dil, inanç, savaş, barış, demokrasi, mutluluk, düşmanlık, 

dostluk, acı, merhamet vb. genel kültürel temelli kavramlardan oluşmaktadır. Bu kavramlar, bilişsel 

dil  biliminde  insana  özgü  özelliklere  bağlı  olarak  gerçek  prototipleriyle  belirlenebilmektedir. 

Dolayısıyla  sitem  etmek, teessüf, niyet, istek, sebep, maksat, değerlendirme, sevgi, nefret, sevinç gibi 

anlamsal  alanları  içeren  insanî  özellikleri  ifade  etmektedir.  Söz  konusu  bağlamda  sevgi-acıma 

veya sevgi-nefret gibi lengüistik kavramlar somut yazılı ve sözlü diskur varyantlarıyla da dikkat-

leri çekmekte ve bilişsel nitelikteki algılama  yönleriyle derinden  incelenmektedir [3–5]. Böylece, 

hem  somut  dil  göstergeleri  hem  de  kavramsal  faktörlerle  ifade  edilen  anlayışlar  lengüistik  kavramlar 

olarak tarif edilebilmektedir.  

---