N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən rəsmi qeydiyyata alınmışdır (Filologiya elmləei bölməsi, №18)
- İldə 4 dəfə çıxır № 2 Bakı – 2013
- BEYNƏLXALQ MƏSLƏHƏTÇİLƏR
| 1 AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI _________ N Ə S İ M İ a d ı n a D İ L Ç İ L İ K İ N S T İ T U T U TÜRKOLOGİYA B E Y N Ə L X A L Q E L M İ J U R N A L 1970-ci İLDƏN NƏŞR OLUNUR Jurnal Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən rəsmi qeydiyyata alınmışdır (Filologiya elmləei bölməsi, №18) Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Mətbu nəşrlərin reyestrinə daxil edilmişdir. Reyestr № 3378 İldə 4 dəfə çıxır № 2 Bakı – 2013 2 BAŞ REDAKTOR AĞAMUSA AXUNDOV – AMEA-nın həqiqi üzvü, fil. ü. e. d., prof. REDAKSİYA HEYƏTİ KAMAL ABDULLAYEV, GÖVHƏR BAXŞƏLİYEVA, NİZAMİ CƏFƏROV, TOFİQ HACIYEV, NİZAMİ XUDİYEV, MUXTAR İMANOV, TEYMUR KƏRİMLİ, ƏBÜLFƏZ QULİYEV, AZAD MƏMMƏDOV, SOLMAZ SÜLEYMANOVA (baş redaktorun müavini), FƏXRƏDDİN VEYSƏLLİ BEYNƏLXALQ MƏSLƏHƏTÇİLƏR ŞÜKRÜ HALUK AKALIN (Türkiyə), ƏHMƏD BICAN ƏRCILASUN (Türkiyə), ÇONQ JİN OH (Cənubi Koreya), HAYASİ TOORU (Yaponiya), KADIRALİ KONAKBAYEV (Qırğızıstan), İQOR KORMUŞİN (Rusiya), FUAT QƏNİYEV (Rusiya), VALENTİNA QƏRƏNFİL (Moldova), TOFİK MƏLİKOV (Rusiya), MEHMAN MUSAOĞLU (Türkiyə), MURADGELDİ SOYEQOV (Türkmənistan) SAHƏ REDAKTORLARI Azərbaycan dili, terminologiya üzrə – SAYALI SADIQOVA, BULUDXAN XƏLİLOV; qədim dillər üzrə – İLHAMI CƏFƏRSOY, ÇİNGİZ QARAŞARLI; abidələrin dili üzrə – ƏZİZXAN TANRIVERDİYEV, VAHİD ZAHİDOĞLU; türk dilləri üzrə – MƏMMƏDƏLİ QIPÇAQ, MƏHƏBBƏT MİRZƏLİYEVA; dil nəzəriyyəsi üzrə – AFƏT ABBASOVA, MƏSUD MAHMUDOV; tipoloji-müqayisəli dilçilik üzrə – TEYYUB QULİYEV, HƏBİB ZƏRBƏLİYEV; şərq dilləri üzrə – ŞƏFƏQ ƏLİBƏYLİ, KAMANDAR ŞƏRİFOV; ədəbiyyat, folklor üzrə – MƏHƏRRƏM QASIMLI Türk mətninin elmi redaktoru fil. ü. f. d., dos. K. Quliyeva JURNALIN TƏSİSÇİSİ AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASININ NƏSİMİ adına DİLÇİLİK İNSTİTUTUDUR Ünvan: Az-1143, Bakı-143, Hüseyn Cavid prospekti, 31. AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. «Türkologiya». Tel.: (+99412) 5372083, 5372081. e-mail: turkologiya2010@mail.ru sayt: www.turkologiya.org Адрес: Аз-1143. Баку-143, пр. Гусейна Джавида, 31. Институт языкознания им.Насими НАНА. «Тюркология». Тел.: (+99412) 5372083, 5372081. e-mail: turkologiya2010@mail.ru сайт: www.turkologiya.org Address: Az-1143, Baku-143, Hussein Javid avenue, 31. Azerbaijan National Academy of Sciences Nasimi Institute of Linguistics. «Turkologiya». Tel.: (+99412) 5372083, 5372081. e-mail: turkologiya2010@mail.ru sayt: www.turkologiya.org 3 M Ü N D Ə R İ C A T DİLİN STRUKTURU VƏ TARİXİ Mayıl Əsgərov (Bakı). Psixolinqvistika ilə bağlı yeni nəzəriyyə.............................................................................. 4 Kifayət İmamquliyeva (Bakı). Quşçuluq terminlərinin tarixi-dialektoloji aspektdə fonosemantik təhlili ................ 16 FOLKLOR. ƏDƏBİYYAT. MƏDƏNİYYƏT Mehman Musaoğlu, Fatih Kirişçioğlu (Türkiye). Türk Cümhüriyetlerinin Milli Marşları: Açıklamalar, Metinler, Aktarmalar ve Tercümeler (Birinci Makale) ............................................................................... 28 DİSKUSSİYALAR VƏ MÜZAKİRƏLƏR Çingiz Qaraşarlı (Bakı). Etrusk yazıları qədim türkcədir.............................. 51 İlhami Cəfərsoy (Bakı). Şota Rustaveli «Bars dərisi geymiş Koma» poemasının əsli və tərcümələri ............................... 69 MATERİALLAR VƏ MƏRUZƏLƏR А. В. Шеймович (Москва). К 85-летию Галины Федоровны Благовой: научные итоги десятилетия ........................... 82 RESENZİYALAR Cahid İsmayıloğli, İsmayıl Kazımov (Bakı). Məsud Mahmudov. Kompüter dilçiliyi ............................................................. 93 _________ 4 DİLİN STRUKTURU VƏ TARİ Xİ MAYIL ƏSGƏROV PSİXOLİNQVİSTİKA İLƏ BAĞLI YENİ NƏZƏRİYYƏ X ü l a s ə . Məqalədə müəllif tərəfindən işlənib hazırlanmış «Psi- xolinqvistik konneksiya nəzəriyyəsi», onun prinsipləri, psixoloji əsası, minimal vahidləri haqqında məlumat verilir. Bu nəzəriyyə əsasında dərk- etmə və təfəkkür proseslərinin reallaşması prinsipi, eləcə də sözün və nitqin yaranma və mənimsənilmə mexanizmi izah olur. Açar sözlər: gerçəklik elementi, intellekt obrazı, intellekt kodu, dil struktur vahidi, dərketmə Dilçilik tarixinin ilkin analizi belə bir nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, sözün, nitqin və dilin yaranması, onların insanlar tərəfindən mə- nimsənilməsi məsələsi hər zaman maraq doğurmuşdur. Belə ki, Yunan dilçilik məktəbinin, demək olar ki, bütün araşdırmaları məhz «şeylər və onlara verilən ad məsələsi» ilə bağlı olmuşdur [1. S. 9–12]. Fəlsəfi dilçilik (dil ayrı-ayrı fərdlərin təfəkkürüdür – V. Humboldt) məktəbi [1. S. 23], eləcə də natural dilçilik (dildə bütün bəşəriyyətin və hər bir xalqın ruhu görünür... amma bu görünmə özündəşey kimi öz-özündə deyil... özündənkənar görünmədir – A. Şleyxer) məktəbi [2. S. 39] özlərinə məx- sus olan əsas istiqamətlərlə yanaşı, dilin və nitqin yaranması və mənimsənilməsi məsələsinin psixoloji köklərini də izah etməyə cəhd göstərmişdir. Gəldiyi son nəticə qənaətbəxş olmasa belə (dil daima və eyni qaydada insan ruhundan yaranır – H. Şteyntal; dil təfəkkürün ifadə vasitəsi yox, yaranma vasitəsidir – A. Potebnya), psixoloji dilçilik mək- təbinin [1. S. 29–30], demək olar ki, bütün araşdırmaları məhz nitqin və dilin yaranması məsələsinə həsr edilmişdi. 1950-ci illərdə müstəqil elmi istiqamət kimi formalaşan psixolinq- vistikanın əsas və yeganə məqsədi psixoloji və linqvistik bazis əsasında nitqin yaranma və mənimsənilmə mexanizmini izah etmək olmuşdur. İstər S – R sxeminə əsaslanan «biheviorizm», istər S – D – R sxeminə əsasla- nan «neobiheviorizm», istər psixoloji fəaliyyət nəzəriyyəsinə əsaslanan «nitq fəaliyyəti nəzəriyyəsi», istərsə də fəlsəfə, məntiq, psixologiya və linqvistikaya əsaslandığı iddia edilən, amma prinsipləri, elmi əsası və mi- nimal vahidləri ümumiyyətlə izah edilməyən, bəzi mənbələrdə «koqniti- vologiya elmi», bəzən isə «koqnitiv psixolinqvistika» adı ilə təqdim edi- Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|