53
a)
70002$aAzərbaycan Respuğlikası Təhsil Nazirliyi
$bBDU
b)
71012$aİnformatika üzrə respublika elmi‐praktiki
konfrans $d2$f2001$eBakı
711 Təşkilatın Adı ‐ Alternativ İntellektual
Məsulliyyət. Sahə alternativ intellektual məsulliyyətə malik
təşkilatın adını bildirir. İndikatorlar və altsahələr sahə 710‐
dakı kimidir.
712 Təşkilat Adı ‐ İkinci İntelektual Məsulliyyət.
Sahə ikinci intellektual məsulliyyətə malik təşkilat adını əks
etdirir. İndikatorlar və altsahələr sahə 710‐dakı kimidir
801 Yazını Hazırlayan Mənbə. Sahə biblioqrafik
yazını tərtib edən, yayan və modifikasiya edən təşkilatın
adını əks etdirir. Birinci indikatorlar təyin olmayıb. İkinci
indikator isə İlk yazını hazırlayan agentlik üçün 0, yazını
maşinla oxuyan formaya konvertə edən agentlk üçün 1,
yazınn strukturunu və ya intellektual məzmunu
modıfikasiya edən agentlik üçün 2, yazını yayan agentlik
üçün isə 3 qiyməti alır. $a altçahəsində Yazını yayan
təşkilatın yerləşdiyi ölkənin kodu, $b altsahəsində
agentliyin tam adı və ya kodu, $c altsahəsində yazının
yaradılma və ya modifikasiya tarixi yazılır.
54
2.AVTOMATLAŞMIŞ KİTABXANA –İNFORMASİYA
SİSTEMLƏRİ.
2.1 İRBIS Avtomatlaşmış Kitabxana –İnformasiya
Sistemi.
İRBIS[10]
müasir
Avtomatlaşmış
Kitabxana–
İnformasiya Sistemlərinə qoyulan tələblərə tam cavab verən
Avtomatlaşmış
Kitabxana‐Informasiya
Sistemidir
və
aşağıdakı xarakteristik xüsusiyyətlərə malikdir:
‐Qeyri‐məhdud sayda işçi yeri olan ixtiyari tip şəbəkədə
fəaliyyət göstərir;
‐Beynəlxalq UNIMARC, USMARC və RUSMARC
formatları əsasında elektron kataloqlaşdırmanı və axtarışı
təmin edir;
‐İxtiyari sayda informasiya bazası ilə işləyir;
‐İstənilən təsvir elementlərinin və onların kombinasiyasının
daha tez axtarışını reallaşdıran avtomatik lüğətlərin
yaradılmasını təmin edir;
‐Avtoritet faylların, predmet rubrikalarının yaradılmasını
və ondan istifadəni təmin edir;
‐Ənənəvi sənəd formalarının hazırlanmasını,
«ştrix‐kod»
texnologiyasının
1
tətbiqini,
mətn, qrafiki və digər proqram
obyektlərin idxalını təmin edir;
‐Sadə və digər dillərə tərcümə oluna bilən işçi interfeysə,
daxiletməni asanlaşdıran və avtomatik səhvlərin və
təkrarlanmanın yoxlanılmasnı təmin edən vasitələrə
malikdir və s.
Sistem özündə 5: Komplektləşmə, Kataloqlaşdırıcı,
Oxucu, Kitab verilişi və Administrator Avtomatlaşmış İşçi
Yerlərini (AİY) birləşdirir.
1
Kitabın və oxucunu identifikasiyası üçün.
55
OXUCUʺ_AVTOMATLAŞMIŞ_İŞÇİ_YERİ____ʺOXUCUʺ'>ʺOXUCUʺ AVTOMATLAŞMIŞ İŞÇİ YERİ
ʺOXUCUʺ Avtomatlaşmış İşçi Yeri
2
‐ Elektron
kataloq istifadəçilərinin avtomatlaşdırılmış işçi yeri olub,
lokal kompüter şəbəkəsində qeyri məhdud sayda
istifadəçinin, eyni vaxtda Elektron kataloqun eyni verilənlər
bazasından biblioqrafik təsvirin bütün əsas elementləri və
onların kompleks birləşmələri üzrə lazımi ədəbiyyatın
axtarışını, tapılmış ədəbiyyatın sifarişini təmin etmək üçün
nəzərdə tutulub.
ʺOXUCUʺ Avtomatlaşmış İşçi Yerindən istifadə edən
hər bir oxucu işə başlamazdan əvvəl sistemdə qeydiyyatdan
keçməlidir. Oxucu qeydiyyatdan keçmək üçün sistemə
oxucu biletinin nömrəsini və ya adını, soyadını və atasının
adını daxil etməlidir(şək.1). Sistemdə qeydiyyatdan
keçməyən oxucu ʺOXUCUʺ Avtomatlaşmış İşçi Yerindən
istifadə edə bilməz.
Şək. 1.
ʺOXUCUʺ Avtomatlaşmış İşçi Yeri sadə istifadəçi
interfeysinə
3
malikdir. Bu isə qısa müddətdə onun
mənimsənilməsini təmin edir.
ʺOXUCUʺ Avtomatlaşmış İşçi Yeri iki əsas ‐ axtarış
və baxış funksiyalarını yerinə yetirən AXTARIŞ (Поиск) və
2
Avtomatlaşmış İşçi Yeri ‐ mütəxəssisin əməyini avtomatlaşdıran
proqram vasitəsidir.
3
İnterfeys ‐ istifadəçinin proqramdan istifadəsini reallaşdıran
vasitələrdir.
56
BAXIŞ (Просмотр) işçi bölmələrindən ibarətdir (şək. 2). Bir
bölmədən digərinə keçid uyğun bölmə dəyişdiricisi ilə
həyata keçirilir.
Şək.2.
Axtarış aparmaq uçün ilk növbədə VERİLƏNLƏR
BAZASI (База данных)
və
AXTARIŞ NÖVÜ (Вид поиска)
açılan siyahılarından müvafiq olaraq axtarış aparacağımız
verilənlər bazasını və axtarış parametrini‐məqsədəuyğun
biblioqrafik təsvir elementini (açar sözlər, müəllif, sərlövhə
və s.) seçirik. Seçilmiş axtarış növünə uyğun cari sorğu
üçün axtarış terminlərinin siyahısı LÜĞƏT (Словарь)
sahəsində əks olunacaqdır. LÜĞƏT sahəsində terminlərin
siyahısı əlifba ardıcıllığı ilə təqdim olunur. LÜĞƏT
sahəsindən lazımi termini seçib CARİ SORĞU(Текущий
запрос) sahəsinə ötürmək üçün Seçim (Отбор) düyməsini
57
sıxmaq lazımdır
4
. Bu işi həmçinin kursoru seçilmiş terminin
üzərinə qoyub siçanın sol düyməsini iki dəfə sıxmaqla və ya
LÜĞƏT sahəsində kursoru lazımi terminin üzərinə qoyub
buraxmayaraq CARİ SORĞU sahəsinə ötürməklə də yerinə
yetirmək olar. LÜĞƏT sahəsində lazımi termini tez tapmaq
üçün Açar (Ключь) sətrindən istifadə olunur. Əgər biz Açar
sətrinə ʹʹmaʹʹ ifadəsini daxil etsək, LÜĞƏT sahəsindəki
terminlərə baxış verilən ifadəyə uyğun başlayacaq. Məs:
maşın, marafon və s. Yerinə yetirmək (Выполнить)
düyməsini sıxdıqdan sonra sorğunun nəticəsi ‐ sorğuya
görə tapılan sənədlərin sayı YERİNƏ YETİRİLMİŞ
SORĞULAR (Выполненые запросы) sahəsində əks
olunacaq. CARİ SORĞU sahəsindəki Ləğv Etmək
(Удалить) və Yeni (Новый) düymələri müvafiq olaraq
CARİ SORĞU sahəsinə ötürülmüş axtarış terminlərini ləğv
edir və ya yeni sorğuların yaradılması üçün yeni sahə
təqdim edir.
Misal: Tutaq ki, bizə Çaykovskinin hər hansı bir
əsəri lazımdır. Bu sorğu ilə axtarış aparmaq üçün ilk
növbədə Verilənlər bazası açılan siyahıdan müvafiq bazanı
(IRBIS – Тестовая библиотечная БД) seçirik. Axtarış növü
komponentindən isə müvafiq təsvir elementini, yəʹni bizə
Çaykovskinin əsəri lazım olduğu üçün ʹʹmüəllifʹʹ (Автор)
təsvir elementini seçirik. Bu zaman LÜĞƏT sahəsində
ʹʹmüəllifʹʹ axtarış elementinə uyğun terminlər əks olunacaq.
Sonra terminlər siyahısından Çaykovskini qeyd edir, Seçim
(Отбор) düyməsini sıxaraq CARİ SORĞU sahəsinə
ötürürük. Növbəti addımda, Yerinə yetirmək düyməsini
sıxırıq və sorğunun nəticəsinin YERİNƏ YETİRİLMİŞ
SORĞULAR sahəsində əks olunduğunu görürük.
4
Axtarış terminini CARİ SORĞU sahəsinə bilavasitə
klaviaturadan da daxil etmək olar