N. N. Musayeva Kİtabxana informatikasi azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin 21. 08. 01 tarixli 917 saylı əmri ilə Ali məktəb tələbələri üçün dərs
Yüklə 2,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. KORPORATIV KITABXANA‐İNFORMASIYA TEXNOLOGİYASI. 3.1 Korporativ Kitabxana‐İnformasiya Şəbəkələri.
- Baza informasiya mərkəzinin‐provayderin və Ərazi şəbəkə mərkəzlərinin
- Ərazi şəbəkə mərkəzi
138
Şək.70
OPAC‐GLOBAL həmçinin korporativ kitabxana‐ informasiya şəbəkəsinin yaradılmasını, paylanmış virtual avtomatlaşmış xidmətin həyata keçirilməsini, korporativ kataloqlaşdırmanı və yekun kataloqun yaradılmasını təmin edir.
139
3. KORPORATIV KITABXANA‐İNFORMASIYA TEXNOLOGİYASI. 3.1 Korporativ Kitabxana‐İnformasiya Şəbəkələri.
Kompüter şəbəkə və
telekommunikasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı kitabxanaların avtomatlaşdırılmasında
yeni
istiqamətin‐Korporativ Kitabxana‐İnformasiya Şəbəkələrinin yaradılmasının əsasını qoydu[11]. Korporativ Kitabxana‐İnformasiya Şəbəkəsi kataloqlaşdırma və elektron kataloq yaradılması işində paylanmış və birgə kataloqlaşdırma tətbiq etməklə ədəbiyyatın çoxqat təkrar kataloqlaşdırmasının qarşısını alır, əmək sərfinin minumuma endirir, kataloqlaşdırma əməyindən, maliyyə vəsaitlərindən səmərəli istifadəni təmin edir. Belə ki, biblioqrafik yazı bir dəfə, ədəbiyyatın biblioqrafik yazısını ilk dəfə yaradan kitabxana, nəşriyyat və kitab‐ticarəti müəssisələri (məs: kitab palatası və s.) tərəfindən hazırlanır. Digər kitabxanalar hazır yazıları idxal edir və tələb olduqda yeni əlavələr etməklə öz elektron kataloquna əlavə edir. Başqa sözlə hər bir kitabxananın və şəbəkənin yekun elektron kataloqu kitabxanaların qarşılıqlı yardımı əsasında yaradılır. Bu isə hər bir kitabxana üçün iqtisadi çəhətdən çox sərfəlidir. Məsələn, OCLC Kitabxana Kompüter‐ İnformasiya Şəbəkəsinin elektron kataloqu 63 ölkənin 20 mindən artıq kitabxana tərəfində yaradılıb və eramızdan əvvəl IX
əsrdən başlayaraq bəşər sivilisasiyasının yaratdığı 35 milyon ədəbiyyat haqqında biblioqrafik informasiya daşıyır. Korporativ kitabxana‐informasiya şəbəkəsi istifadəçilərə On‐line olaraq, şəbəkənin ehtiyatlarından və şəbəkənin digər kitabxana informasiya mərkəzləri ilə əlaqəsi olduqda
isə digər
kitabxana informasiya sistemlərinin informasiya ehtiyatlarından istifadə etməni
140 təmin edir. Bu halda oxucunun informasiya tələbatının ödənilməsi ehtimalı kəskin surətdə artır. Digər tərəfdən xarici ölkələrin kitabxana informasiya mərkəzlərinin elektron kataloqlarından istifadə dünyada elmi
nəzəriyyələri, elmi yenilikləri izləməyə imkan verir, tədris və elmi axtarışlar üçün çox əhəmiyyətlidir. Bu səbəblərdən korporativ kitabxana İnformasiya şəbəkəsi informasiyalaşmış cəmiyyətin yaradılmasında əvəzsiz vasitədir. Korporativ‐Kitabxana İnformasiya Şəbəkəsi avtomatlaşmış kitabxanaların könüllü
konsorsiumu əsasında yaradılır. Hər bir iştirakçı konsorsiuma daxil olarkən öz üzərinə aşağıdakı öhdəlikləri götürür: •
Konsorsiumda uzun müddətli iştrakı; •
Öz biblioqrafik, sənəd və məlumat ehtiyatlarının elektron formada hazırlanmasını və birgə istifadə üçün istifadəyə verilməsi; •
Korporativ‐Kitabxana İnformasiya şəbəkəsinin iştirakçılarının ümümi işini təmin etmək üçün istifadə olunan texniki‐proqram təminatının tərkibi
və xarakteristikaları üçün tələblərə əməl olunması; •
İnformasiya şəbəkəsinin yaradılması, fəaliyyət göstərməsi və gələcək inkişafı üçün
qəbul edilmiş
texniki təminat, maliyyə vəsaitlərinin ayrılması; •
istifadə üçün
təqdim olunmuş
informasiyanın keyfiyyətinə məsulliyyət; •
ehtiyatlarının, xidmətlərinin reklamı və s. Şəbəkənin işinə
nəzarət edir.
Direktorluğun üzvləri 15‐20 nəfərdən çox olmayıb, sədrdən, onun iki müavini‐kordinatordan və üzvlərdən 141
ibarətdir. Direktorluq iştirakçı kitabxanaların rəhbərləri ilə razılaşdırılmaqla kitabxanaların avtomatlaşdırılması sahəsində hazırlıqlı kitabxanaçı və kompüter‐informasiya texnologiyası sahəsində mütəxəsisslərdən təşkil olunur. Əksər ölkələrdə direktorluğa iştirakçı kitabxanaların direktor müavinləri və
kompüter‐informasiya mərkəzlərinin müdürləri daxildir. Direktorluq kitabxananın inzibati‐təsərrüfat işlərinə müdaxilə edə bilməzlər və yalnız aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirə bilər:
•
Şəbəkənin fəaliyyət strategiyasının və inkişaf planının hazırlanması; •
Bütövlükdə şəbəkədə və onun ayrı‐ayrı qovşaqlarında işlərin təşkili və nəzarət; •
fəaliyyəti üçün
material‐maliyyə vəsaitlərinin əldə olunması və iştirakçılar arasında paylanması; •
Görülən işlərin keyfiyyətinə və həcminə nəzarət; •
Oxuculara xidmət reqlamentinə, texnoloji‐maliyyə intizamına nəzarət; •
Kitabxanaların inkişafının əsas istiqamətlərinə aid bir sıra metodik, təşkilatı məsələlərin işlənməsi üçün direktorluq metodik qruplar da yarada bilər.
Korporativ‐Kitabxana İnformasiya Şəbəkəsi «paylanmış» şəkildə, ərazi cəhətdən uzaq məsafədə yerləşən ayrı‐ayrı kitabxana kompüter‐informasiya şəbəkələrinin şəbəkəsidir. Şəbəkələr arasında əlaqə müvafiq texniki‐proqram vasitələri, rabitə xətləri, İnternet vasitəsilə, telekommunikasiya kanalları ilə təmin edilir. Korporativ şəbəkənin strukturu, topologiyası və proqram‐ aparat təminatı şəbəkənin qarşıya qoyduğu məsələlərin mürəkkəbliyi, iştirakçıların çoğrafi yerləşmələri ilə
müəyyən olunur. Böyuk şəbəkələrin strukturunda, onların idarə
olunmasını təmin
edən Baza informasiya mərkəzinin‐provayderin və Ərazi şəbəkə mərkəzlərinin olması zəruridir. Belə ki: •
informasiya mərkəzi‐provayder şəbəkənin bütövlükdə texniki‐informasiya, adminstrasiya xidmətinin yerinə yetirilməsini və şəbəkənin fəaliyyətinə nəzarəti təmin edir. •
Ərazi şəbəkə mərkəzi müəyyən ərazidə fəaliyyət göstərən informasiya şəbəkələrinə xidməti və onların korporativ şəbəkədə birgə fəaliyyətini təmin edir. Şəbəkə daxilində və digər sistemlərlə qarşılıqlı informasiya əlaqəsi Z39.50 protokolu vasitəsilə həyata keçirilir. Qeyd olunan protokoldan istifadə şəbəkə daxilində informasiya şəffavlığını və müxətəlif aparat‐proqram təminatına malik, müxtəlif uzaqlıqda yerləşən kitabxana‐ informasiya sistemləri arasında yüksək effektli informasiya mübadiləsini təmin edir. Korporativ‐Kitabxana İnformasiya Şəbəkəsinin informasiya təminatı əsasən, şəbəkənin iştirakçısı olan kitabxanaların lokal kitabxana informasiya mərkəzlərində, qismən isə Baza informasiya mərkəzində və Ərazi şəbəkə mərkəzlərində 1 korporativ şəkildə hazırlanır. Lokal kitabxana informasiya mərkəzləri həmçinin kitabxana filiallarının da informasiya ehtiyatlarının yarıdılmasını təmin edir və öz oxucularına kompüter sinifləri vasitəsilə İntrenet və İntranet şəbəkəsinin elektron xidmətlərini təşkil edir.
1
əsasən birgə istifadə üçün normativ sənədlər, leksoqrafik, linqvisttik rubrika və s. məlumat bazaları hazırlanır Yüklə 2,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|