N. N. Musayeva Kİtabxana informatikasi azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin 21. 08. 01 tarixli 917 saylı əmri ilə Ali məktəb tələbələri üçün dərs
Yüklə 2,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2 Texnoloji proseslər
143
Korporativ‐Kitabxana İnformasiya Şəbəkəsinin proqram təminatı ilk növbədə, şəbəkənin məhsuldarlığını, etibarlı fəaliyyətini, kompüter, perferiya, telekommunikasiya qurğularının şəbəkədə işləməsini təmin etməli, beynəlxalq şəbəkə standartlarına cavab verməli, şəbəkənin digər informasiya sistemlərinə inteqrasiyasını təmin etməlidir. Şəbəkədə texnoloji proseslərin yerinə yetiriləməsi isə Korporativ Kitabxana İnformasiya Sistemləri vasitəsi ilə yerinə yetirilir. Korporativ Kitabxana İnformasiya Sistemləri aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir: •
məhdud sayda və həcmdə paylanmış məlumatlar bazaları ilə işləyə bilməlidir; •
informasiyanın bazaya bir dəfə daxil edilməsini, müxtəlif əlamətlərinə görə məlumatların operativ və çoxaspektli axtarışını, ədəbiyyatın elektron formada sifarişini, axtarışın nəticəsinin sənəd formasında (məs: kataloq kartı) çapı, sorğunun nəticəsinin məsafədən asılı olmayaraq digər tələbatçılara (oxuculara, kitabxanalara, təşkilatlara) ötürülməsini, digər kitabxanaların kataloqlarında On line axtarışı, şəbəkə kataloqlarının bir neçə nüsxədə etibarlı qorunmasını təmin etməlidir; •
elektron xidmətin statistikası haqqında informasiya verməlidir; •
•
Digər informasiya sistemlərinin ehtiyatlarını öz
ehtiyatlarına inteqrasiya etmək imkanına malik olmalıdır; •
anlaşıqlı və sadə olmalıdır və s.
144 3.2 Texnoloji proseslər Korporativ Kitabxana‐İnformasiya şəbəkəsində əsas texnoloji proseslər şəbəkənin informasiya ehtiyatlarının birgə yaradılması, qorunması və istismarına xidmət edir və şəbəkənin proqram təminatı vasitəsilə avtomatik olaraq, müvafiq struktur bölmələri tərəfindən yerinə yetirilir. Məhz bu səbəbdən Korporativ Kitabxana‐İnformasiya şəbəkəsinin proqram təminatı aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirən proqram vasitələrindən təşkil olmalıdır: 1.
Daxil olan ədəbiyyatın uçotu və işlənməsi, kollektiv istifadə üçün elektron kataloqun yaradılması; 2.
məntiqi nəzarət
və informasiya məhsulunun keyfiyyətinin təmin olunması; 3.
leksoqrafik‐linqvistik nəzarət; 4.
İnformasiyanın arxivləşməsi; 5.
Oxuculara elektron xidmət; 6.
Elektron nəşrlərin və multimedia materiallarınin hazırlanması Daxil olan ədəbiyyatın kataloqlaşdırılması lokal kitabxana‐informasiya mərkəzində, Avtomatlaşmış Kitabxana İnformasiya Sisteminin Kataloqlaşdırıcı Avtomatlaşmış İşçi Yeri vasitəsilə həyata keçirilir. Avtomatlaşmış İşçi Yeri ədəbiyyatın hazır biblioqrafik yazılarınin maşınla
oxunan formatda (USMARC, RUSMARC, UNIMARC və s.) nəşriyyat və kitab ticarəti təşkilatlarından alınmasını, yazıların surətinin iştirakçı və digər kitabxanalardan idxal olunmasını və kitabxananın daxili tələbatına uyğun informasiyaların: inventar nömrə, rəf şifrəsi, nüsxələrin sayı və s. əlavə edilməsini təmin edir. Bu zaman ehtiyac olarsa avtomatik olaraq biblioqrafik
145
yazıların bir formatdan digərinə avtomatik konvertəsi baş verir. Kataloqlaşdırılan ədəbiyyatın hazır biblioqrafik yazısı olmadıqda müəyyən edilmiş qaydalarla biblioqrafik yazı hazırlanır. Ədəbiyyatın biblioqrafik yazısının keyfiyyəti yoxlandıqdan sonra o, ümumi istifadə üçün elektron kataloqa daxil edilir. Qeyd edək ki, biblioqrafik yazının keyfiyyəti üçün bilavasitə kitabxana rəhbəri məsulliyyət daşyır. Biblioqrafik yazının keyfiyyəti yoxlandıqda, xüsüsi proqram vasitəsilə formal‐məntiqi və normativ nəzarət yerinə yetirilir. Belə ki, •
Yazının kommunikativ formatın biblioqrafik təsvir qaydalarına tam uyğunluğu yoxlanılır; •
tamlığı‐korporativ kataloqlaşdırma üçün müəyyən edilmiş bütün sahələrin informasiya ilə doldurulması yoxlanılır; •
Təkrar olunan yazılar aşkar edilir və redaktəsi təklif olunur; •
lüğət bazası əsasında düzgün yazılmış variantlar təklif edilir.
Linqvistik‐leksikoqrafik və terminoloji nəzarətə əsasən ədəbiyyatın axtarış terminləri, təsnifat indeksləri, predmet rubrika indeksləri, dövlət, təşkilat, nəşriyyat, dövrü mətbuat adları məruz qalır. Leksikoqrafik və terminoloji nəzarət müvafiq lüğət bazası əsasında yerinə yetirilir. Bu zaman müvafiq proqram modulları vasitəsilə :
Terminlərin transletasiyası; Axtariş terminlərini, predmet rubrika adlarını bir dildən digərinə avtomatik tərcüməsi;
Lüğət təminatının avtomatik yaradılması, redaktəsi və yeniləşməsi;
146 Digər
kitabxana informasiya sistemlərilə lüğət‐
informasiya mübadiləsi təmin edilir. Arxivləşmə informasiyanın qorunmasını təmin etmək üçün istifadə olunan ən vacib texnoloji əməliyyatdır və bütün kitabxana‐informasiya sistemləri bu əməliyyatı yerinə yetirən vasitələrlə təmin edilir. Arxivləşmə işi müvafiq
kitabxana‐informasiya mərkəzinin sistem adminstratoru tərəfindən yerinə yetirilir və arxivləşmə prosesinin dövrülüyü və qaydalrı Korporativ Kitabxana‐ İnformasiya şəbəkəsinin normativ sənədləri ilə müəyyən edilir. Adətən işçi arxiv hər iş gününün axırında maqnit informasiya daşıyıcılarında saxlanılır. İşçi arxivlə yanaşı Baza informasiya mərkəzində ümümsistem və korporativ şəbəkənin yekun elektron kataloqunun ehtiyat surəti yaradılır. Şəbəkədə elektron xidmət əsasən On‐line formada, Web‐sayt [4] vasitəsilə yerinə yetirilir. İstifadəçinin, biblioqrafik yazının bütün axtarış ünsürlərinə görə sadə və məntiqi operatorlardan istifadə etməklə
mürəkkəb kompleks sorğuları əsasında konkret kitabxanada, korporativ şəbəkədə və digər kitabxana‐informasiya sistemlərində axtarış aparılır. Tapılmış biblioqrafik yazıların əsasında ədəbiyyatın elektron forması varsa əldə olunur, sifariş edilir. Sifariş «elektron göndərmə» vasitələri‐ elektron poçt, FTP xidməti və faksla yerinə yetirilir. Aydın məsələdir ki, elektron göndərmə xidməti ədəbiyyatın elektron forması olduqda mümkündür. Son illər kitabxana fəaliyyətində elektron informasiya ehtiyatlarınin yaradılması ən önəmli istiqamətlərdən biridir və bu prosesin necə yerinə yetirilməsi kitabın I fəslində şərh olunub. Qeyd edək ki, bu əməliyyatı yerinə yetirdikdə müəllif hüququnun qorunmasına riayət edilməlidir.
Yüklə 2,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|