N varli adami
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| öz tərəfimdən
qazanılmış bütün pulların yarısının, elə mənim özümə məxsus olduğu qənaətinə gəldim. Sən də bunu edə bilərsən. - O, yenə də kəskin nəzərlərlə mənə baxmağa davam edirdi, ancaq daha heç nə demirdi. - Elə bu? - mən soruşdum. - Bu qədəri kifayət etdi ki, çobanın ürəyi sələmçinin ürəyinə çevrilsin - o cavab verdi. -Axı mənim qazandığım onsuz da elə mənə məxsusdur. - Əlaqəsi yoxdur, - Əlqamis etiraz etdi. Məgər sən dərziyə pul ödəmirsən? Bəs səndəllər üçün çəkməçiyə? Məgər sən ərzağa pul ödəməli olmursan? Axı sən xərcə düşmədən Babildə yaşaya bilməzsən. 24 Bu son ayda, qazancından nə qədər vermisən? Bəs bu il ərzində? Axmaq! Sən özündən başqa hamıya pul ödəyirsən. Sənin qazancının hamısı başqalarının cibinə axır. Elə isə qul ol, sahibinin sənə verməyə lazım gördüyü yemək və geyim üçün çalış. Əgər sən, məvacibinin onda birini də olsa özün üçün kənara qoysan, on ilə nə qədər yığa bilərsən? Riyazi biliklərim köməyimə gəldi və mən tez cavab verdim: - Bir ilə qazandığım qədər. - Bu, doğru cavabın ancaq bir qismidir, - o etiraz etdi. - Yığdığın hər bir qızıl qəpik, quluna çevrilib, sənin üçün çalışmağa başlayır. Onun sənə qazandırdığı hər bir mis sikkə də, qulunun oğlu kimi, sənin üçün işləməyə başlayır. Əgər bir gün varlansan, bütün qənaətin sənə pul qazandıraraq, can atdığın rifahı hüzuruna gətirəcək. Sən hesab edirsən ki, gecə zəhmətinin qarşılığında mən səni aldatmışam? Əslində, mən sənə min qat artıq ödəmişəm, qarşında açdığım həqiqətləri dərk etməyə ağlın çatsa, bunu anlayarsan. Qazancının bir hissəsi sənə məxsusdur və sən onu saxlamalısan. Bu hissə, qazancının məbləğindən asılı olmayaraq, onda bir faizindən az olmamalıdır. Artıq da ola bilər, əgər buna imkanın varsa. İlk növbədə özünlə hesablaş. Qalan puldan dərziyə və çəkməçiyə imkanın çatandan artığını ödəmə. Ərzaq, xeyriyyəçilik və Tanrılara zəkat vermə işləri üçün də pul saxlamağı unutma. 25 Var-dövlət, kiçicik toxumdan cücərən ağaca bənzəyir. Saxlayacağın birinci mis sikkə, sərvət ağacının cücərəcəyi həmin o toxum olacaq. Sən onu öz daimi qənaətlərinlə nə qədər səylə gübrələyib, sulasan, bir o qədər tezliklə onun kölgəsində istirahətdən zövq alacaqsan. O, belə söyləyib, öz cədvəllərini də götürüb, oradan uzaqlaşdı. Onun mənə söylədikləri üzərində uzun müddət düşünüb anladım ki, burada dərin məna var. Və mən cəhd etməyi qərara aldım. Hər dəfə maaşımı alanda, onun onda birini ayırıb saxlayırdım. Qəribəsi odur ki, əvvəlkindən pis dolanmadım. Demək olar ki, mən, heç bir fərq hiss etmədim. Bununla belə, yığdığım qənaətlərim artdıqca, Finikiya torpaqlarından gəmilərlə və dəvələrlə gəlmiş tacirlərin təklif etdiyi hər hansı bir əşyanı almaq üçün pullan xərcləmək tamahı yaranırdı. Lakin əqlim üstün gəlir və mən öz nəfsimi tuta bilirdim. Gedişindən on iki ay sonra Əlqamis yenə peyda oldu və soruşdu: - Oğlum, bu son bir il ərzində sən bütün qazancının ən azı onda birini özünə ödəmisənmi? - Bəli, ustad, - mən fəxrlə cavab verdim. - Çox yaxşı, - o, gözlərini məndən ayırmayıb söylədi. - Bəs sən bu pullarla neylədin? - Mən onları kərpic kəsən Azmura verdim, o dedi ki, dənizin o tayına keçib mənə Tiradan nadir Finikiya daşları 26 gətirəcək. O qayıdanda, biz onları yüksək qiymətə satıb, gəliri yarı böləcəyik. - Axmaq ağıllanmalıdır, - o donquldandı. - Niyə sən inandın ki, kərpic taciri qiymətli daşlardan nə isə anlayar? Məgər sən ulduzlar haqqında nəsə öyrənmək üçün kərpic kəsənin yanma gedərsən? Xeyr, and olsun əbama, əgər bir damcı ağlın varsa, sən münəccimin yanma gedərsən. Ey gənc, sənin qənaətlərin batdı. Sən öz dövlət ağacını lap kökündən baltaladın. Amma yenə başqa birini əkə bilərsən. Bir daha cəhd elə. Əgər gələn dəfə bahalı daş-qaş haqqında sənə məsləhət lazım olsa, zərgərin yanma get. Əgər qoyun- quzu haqqında nə isə öyrənmək istəsən, çobana müraciət et. Kim ki, özünübilməzlərin sözünə qulaq asır, o, əlində- ovcunda olan pullarını da itirməyə məhkumdur. - O bunu deyib getdi. Hər şey onun dediyi kimi oldu. Finikiyalılar dələduz çıxdılar, onlar Azmura qiymətli daş-qaş kimi görünən, lazımsız şüşə qırıqları satıblar. Amma mən Əlqamisin məsləhətinə əməl edib, yenə hər onuncu qəpiyi yığmağa başladım. O vaxtacan mən buna alışdım və artıq mənə çətin deyildi. Yenə on iki ay keçmiş Əlqamis katiblər otağına gəlib mənə müraciət etdi: - Axırıncı görüşümüzdən bu yana sən nəyə nail olmusan? - Mən durmadan özümə ödəniş edirdim, - deyə cavab verdim, - və öz ehtiyatlarımı qalxan ustası Aqqara həvalə 27 etdim ki, o, bu pullarla bürünc alsın. O isə hər dörd aydan bir mənə çatacaq payı ödəyir. - Çox yaxşı. Bəs sən bu payla nə edirsən? Mən, bal, zərif şərab və istiotlu kökələrlə dolu bayram məclisi təşkil etdim. Həm də özümə al-qırmızı əba aldım. Gələn dəfə isə özümə minib getmək üçün cavan uzunqulaq alacağam. Əlqamis güldü: - Sən öz qənaətlərinin övladlarını öldürdün. Axı onlar indi sənə necə çalışsınlar? Bəs sənin üçün çalışmağa onların öz övladları necə yaransın? Əvvəlcə, özünə qızıl qullardan ordu yarat ki, sonra heç nədən çəkinmədən bayram məclisləri təşkil edəsən. - Bunu deyib o, yenə də çıxıb getdi. Mən onu düz iki il görmədim, sonra o, yenə gəlib çıxdı. Onun bütün üzü dərin qırışlarla dolmuşdu, gözləri də sulanırdı. O, çox qocalmışdı. - Arkad, sən arzuladığın var-dövlətə çatdınmı? - o soruşdu: - Bu, hələ tam mən istəyən deyil, - mən cavab verdim, - amma mənim az-çox ehtiyatım var və onlar mənə hər ötən gün daha çox pul qazandırırlar. - Sən hələ də kərpic satanın söylədiklərinə qulaq verirsən? - O, kərpic düzəltmə mövzusunda yaxşı məsləhətlər verir, - mən cavab verirdim. 28 - Arkad, sən dərsini yaxşı mənimsədin, - o davam etdi. - Əvvəlcə, sən öz maaşından daha az pulla yaşamağı öyrəndin. Sonra, məsləhət dalınca ancaq o işi bilənə müraciət etməyi öyrəndin. Və nəhayət, sən, öz qızılını sənin üçün işləməyə məcbur etdin. Sən pul yığmağı, saxlamağı və onu işlətməyi öyrəndin, indi sən daha artığını etməyə hazırsan. Mən artıq yaşlanmışam. Mənim oğullarım ancaq pulu necə xərcləmək haqqında düşünürlər, onları artırmağa heç hazırlaşmırlar da. Məndən sonra nə qalacağını düşünəndə, dəhşətə gəlirəm. Sən mənim torpağıma göz-qulaq olmaq üçün Nippura gedərsənmi? Mən həm gəlirlərdən, həm mirasdan payına düşəni sənə verəcəyəm. Mən Nippura gedib, onun böyük əmlakını idarə etməyə başladım. Mən şöhrətpərəst idim, var-dövləti artırmağın üç qızıl qaydasını biləndən sonra, onun mülkiyyətinin qiymətini artıra bildim. Əlqamisin ruhu digər aləmə keçəndən sonra o, şahidlərin hüzurunda yazılmış vəsiyyətində mənə pay qoydu. Arkad öz danışığını bitirdikdən sonra, onun dostlarından biri dedi: - Sənin bəxtin gətirdi ki, Əlqamis səni öz varisi etdi. — Mənim bəxtim yalnız onda gətirdi ki, hələ onunla qarşılaşmazdan öncə varlı olmaq istəmişəm. Məgər mən istədiyimə nail olmaq yolunda sərf etdiyim dörd il ərzində qətiyyətimi ona sübut etmədim?! Dörd il balıqları müşahidə edib küləyin istənilən istiqamətində toru lazımi yerə atmağı bacaran balıqçıya məgər bəxtəvər deyə 29 bilərsən? Uğur - əzəmətli ilahədir. O buna hazır olmayan şəxslərə vaxt itirməyi sevmir. - Sənin güclü iradən var. Birinci dəfə qənaət etdiyini itirdikdən sonra, yenidən başlaya bildim. - Güclü iradə? Boş şeydir. Dəvələrin belə gücünün yetmədiyi ağırlığı qaldırmaq, öküzlərin belə yerindən tərpədə bilmədiyi arabanı çəkmək gücünü insana iradəmi verir? İradə gücü - bu, sadəcə olaraq, qarşıya qoyulan məsələni həll etməyə məni məcbur edən çapardır. Əgər mən qarşıma məqsəd qoyuramsa, bu adicə bir iş olsa da, mən ona nail olacağam. Əks təqdirdə, ciddi məsələlərdə özümə necə güvənə bilərəm? Əgər mən desəm ki: "Körpüdən keçib şəhərə gedəcəyim yüz gün ərzində, yoldan daş götürüb çaya atmalıyam", mən belə də edəcəyəm. Əgər yeddinci gün körpüdən keçərkən daş atmağı unutsam, mən öz- özümə belə deməyəcəyəm: "Sabah ikisini birdən ataram, bu elə eyni şey olacaq". Yox, mən geri qayıdıb daşı ataram. Bəlkə iyirminci gün mən belə demək istədim: "Ar- kad, bütün bunlar mənasızdır. Nə üçün daşlan gündəlik atırsan? Biryolluq hamısını at və rahatla". Xeyr, mən bunu söyləməyəcəm və belə etməyəcəm. Mən qarşıma məqsəd qoydumsa, onu nə bahasına olursa olsun, yerinə yetirirəm. Məhz buna görə də mən çətin və mümkünsüz məqsədlər görə bilmirəm. Sonra ikinci dostu ayağa qalxıb söylədi: - Əgər danışdıqlarının hamısı doğrudursa və əgər bütün bunlar belə asandırsa, nə üçün ətrafımızdakı insanlar bu qədər kasıbdır? 30 - Var-dövlət ancaq onda artır ki, insanlar buna güc sərf edirlər, - Arkad cavab verdi. - Əgər varlı özünə yeni imarət tikdirirsə, deməli, onun tikintiyə sərf etdiyi bütün qızıl hədər yerə gedir? Yox. Burada həm kərpic satan, həm bənna, həm də rəssam öz payını alır. Tikintidə əziyyəti keçən hər kəsin öz payı var. Saray tikildikdən sonra, məgər o, bura qoyulan pulun miqdarı qədər qiymətləndirilmirmi? Onun üzərində ucaldığı torpaq və bu yerlərə aid torpaqlar da məgər, qiymətə minmir? Var-dövlət sehrli yollarla artır və heç kim bu yollara bələd deyil. Axı finikiyalılar öz iri şəhərlərini qeyri-mün- bit torpaqlarda, öz ticarət gəmiləri ilə dənizin o tayından gətirdikləri sərvət hesabına qurublar. - Bəs sən bizə nə məsləhət görərsən ki, biz də varlanaq? - üçüncü dostu soruşdu. - İllər ötür, biz qocalırıq, gözləməyə vaxtımız yoxdur. - Əlqamisin müdrikliyindən faydalanıb, özünüzə deyin: Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|