Naği qarabağ
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
37
ədəd digər zirehli texnika, 8 "Qrad" qurğusu, 12 döyüş vertolyotu, 6 mindən artıq tank mərmiləri və s. zəbt etdilər. Ermənistan 1992-ci ilin yazında hərbi qüvvələrini Şuşa istiqamətində cəmləşdirdi. İşğalçı qüvvələrə peşəkar zabit A.Ter-Tatevosyan başçılıq edirdi. Ermənilər Azərbaycanın paytaxtında baş verən siyasi hadisələrdən öz məqsədləri üçün istifadə etməyə çalışırdılar. Mərkəzdəki hakimiyyət böhranı Azərbaycan silahlı qüvvələrinin durumuna mənfi təsir göstərir, döyüş qabiliyyətini aşağı salırdı. 1992-ci ilin aprelində polkovnik-leytenant Elbrus Orucov Şuşaya göndərildi, o, qüvvələri bir araya gətirərək yeni "Şuşa briqadası”nın formalaşdırmalı idi. O, həmçinin Şuşa, Laçın, Qubadlı, Zəngilanın komendantı təyin olunmuşdu. Onun səyləri heç bir nəticə vermədi. 1992-ci il mayın əvvəlində Şuşa qarnizonunun şəxsi heyəti 1500 nəfərdən ibarət olmalı idi, lakin onların yarıdan çoxu Müdafiə naziri R.Qazıyevin əmri ilə ezamiyyət və məzuniyyətə göndərilmişdi. Şəhərdə yalnız Şuşa briqadasının qərargahı, reyd dəstəsi, "Səbayıl" tank taburu, 5 rayondan gəlmiş könüllülərin dəstələri, yerli milis (polis) qüvvələri qalmışdı. Ermənistan böyük canlı qüvvə və texnika ilə mayın 7-də axşam Şuşa üzərinə hücuma başladı. Şəhərin az saylı müdafiəçiləri ağır döyüşlərdən sonra səhərisi gün Lıseqor aşırımından Laçına doğru geri çəkilməli oldular. Şuşa döyüşü bir gün davam etdi və hər iki tərəfdən 250-ə qədər adam öldü. Ermənilər öz itgilərinin 58 nəfər olduğunu bildirirdilər. Azərbaycan tərəfindən isə 159 nəfər həlak olmuş, 22 nəfər itgin düşmüşdü. Şuşanı son tərk edənlərin içərisində sonralar məşhur çeçen səhra komandiri olmuş Şamil Basayev də var idi. O, ANS telekanalına verdiyi müsahibəsində bildirirdi: "Şuşanı taleyin hökmünə buraxmışdılar. 700-ə yaxın erməni hücuma keçmişdi. O cür güclü qarnizon və o qədər silahla, həmçinin şəhərin strateji mövqeyini nəzərə almaqla 100 nəfərlik qüvvə şəhəri ən azından bir il müdafiə edə bilərdi. Amma təşkilatçılıq yox idi...". Sonrakı günlər ərzində ermənilər hücumu davam etdirərək mayın 18-də Laçını ələ keçirdilər. Laçın üzərinə hücum həm Şuşa, həm də Ermənistanın Gorus rayonu tərəfdən təşkil edilmişdi. Laçının 3 min nəfərdən artıq müdafiəçisi var idi. Lakin müdafiə təşkil olunmadığına görə heç bir müqavimət göstərilmədi, heç itgi də olmadı. Ermənilər Laçını tutmaqla Dağlıq Qarabağdan Ermənistana 20 km enində dəhliz əldə etdi. Ermənistan eyni zamanda Naxçıvanın Sədərək rayonunda Azərbaycan-Türkiyə sərhədinin bir hissəsinə hücum etdi. Hücumun qarşısı dərhal alındı, lakin bu hadisə Türkiyə-Rusiya münasibətlərini gərginləşdirdi. Şuşa və Laçında döyüşlərin davam etdiyi bir dövrdə, mayın 15-də Rusiyanın təşəbbüsü ilə Daşkənddə MDB dövlət başçılarının zirvə toplantısı keçirildi. Burada Rusiya işğal faktları ilə manipulyasiya edir, hadisələrin onun nəzarətində olduğunu göstərməyə, hər iki tərəfə öz şərtlərini qəbul etdirməyə çalışırdı. Toplantı iştirakçıları həmçinin "Adi silahlara dair" müqavilənin prinsipləri və həyata 38
keçirilmə qaydaları haqda saziş də imzaladılar. Sazişə görə, Azərbaycan və Ermənistanın hər biri 220 tank, 220 zirehli maşın, 285 artileriya qurğusu, 100 hərbi təyyarə, 50 döyüş vertolyotuna malik ola bilərdi. Cəbhədəki uğursuzluqlar və Azərbaycan rəhbərliyinin MDB çərçivəsindəki proseslərə qoşulmasına qarşı olan etirazlar Bakıda böhranı dərinləşdirdi, hakimiyyət dəyişikliyi baş verdi. AXC hakimiyyətə nəzarəti öz üzərinə götürdü. İsa Qəmbər parlamentinin sədri, Əbülfəz Elçibəy prezident seçildi. 1992-ci ilin yayında Ermənistan Dağlıq Qarabağda 20 min nəfərlik canlı qüvvə və 100-dən artıq zirehli texnika cəmləşdirərək geniş miqyaslı hücuma hazırlaşırdı. Erməni komandanlığı Ağcakəndi tərəfdən Xanlar istiqamətində irəliləməyi nəzərdə tuturdu. Bu məqsədlə həmin istiqamətdə yolların minadan təmizlənməsinə başlanılmışdı. Azərbaycan tərəfi düşmənin planları haqda məlumat alaraq, qabaqlayıcı addımlar atdı. Düşmənə qarşı hərbi əməliyyat planının hazırlanması və həyata keçirilməsinə Baş Qərargah rəisi general-leytenant Valeh Bərşadlı rəhbərlik edirdi. İyun ayının əvvəlində Milli Ordunun xeyli qüvvəsi (3-cü Əlahiddə motoatıcı briqadası, 4-cü tank briqadası, Tərtər, Goranboy, Xanlar, Mingəçevir, Lənkəran, Yevlax ərazi taburları, "Qurtuluş" taburu, daxili qoşunlar) gizli şəkildə cəbhə xəttinə yeridildi. İyunun 12-də Azərbaycanın hərbi hissələri geniş miqyaslı döyüş əməliyyatlarına başladılar. Xanlar və Naftalan rayonlarının ərazisindən Şaumyan məntəqəsi istiqamətində güclü zərbə vuruldu. Eyni vaxtda Ağdərə, Əsgəran, Hadrut istiqamətlərində düşmənə zərbələr endirildi. Azərbaycan Ordusu sürət amilindən bacarıqla istifadə edərək 48 saat ərzində işğalçıları cənub istiqamətində geri oturdaraq Şaumyan bazasını ləğv etdi, həmçinin Əsgəran şəhərini iki istiqamətdən mühasirəyə aldı. İyunun 15-də ermənilər qüvvələrini səfərbər edərək əks-hücuma keçməyə cəhd göstərdilər. Əsgəran istiqamətində ağır döyüşlərdən sonra düşmən Azərbaycan Ordusunun hücumunu dayandıra bildi. Azərbaycanın hərbi hissələri bu istqamətdə yalnız 6 kəndi azad edə bildilər. Cəbhənin şimal hissəsində Azərbaycan Ordusu Ağdərə rayonunun içərilərinə doğru irəlilədi. İyunun 17-dən iyulun 9-a qədər Ağdərə (4 iyul), Marquşevan, Aterk kimi iri yaşayış məntəqələri azad edildi, Sərsəng su anbarının şimal sahili nəzarətə götürüldü. Azərbaycan rəhbərliyi beynəlxalq danışıqların yeni mərhələsinin başlanması ilə əlaqədar iyulun 9-da hərbi əməliyyatları dayandırdı. Azərbaycan beynəlxalq vasitəçilərin tələblərini dərhal yerinə yetirirdi. Ermənilər isə, əksinə, yaranmış qısa fasilədən əlavə qüvvələr cəlb etmək üçün yararlandılar və iyulun 15-də əks-hücuma keçdilər. Nəticədə onlar itirilmiş ərazilərin bir hissəsini qaytardılar. Ağdərəyə yaxınlaşdılar. Avqust ayında Azərbaycan Ordusu yenidən güclü zərbə vuraraq düşməni geri çəkilməyə məcbur etdi, Sərsəng su anbarı tam nəzarətə götürüldü, 121 km məsafədə Ağdərə-Kəlbəcər Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|