Наиля сямядова
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
P ərdədə qalmışdır bu gəlin çoxdan. Tanıyan yoxdur bu gözəl alması B ərdədə var idi bir əlyazması. O ölk ənin qədim tarixlərindən Bu dastanı tamam öyrənmişəm mən. O yerd ə yaşayan qoca adamlar, T əşviq etdi, işə mən verdim qərar. Ağıl bu dastanı bəyənsin gərək, Sözl əri şirindir, məzmunu gerçək [92, s.48]. Nizami G əncəvinin «Leyli və Məcnun» poeması tərcüme- yi-hal örn əklərinin zənginliyi ilə fərqlənir. Xüsusilə, «Kitabın ya zılmasının səbəbi» bölməsində xatirə əlamətləri açıq-aydın görünm əkdədir. Bölmənin əvvəlində Nizami özünün ruhi və- ziyy ətini təsvir edir, keyfinin yaxşı olduğunu bildirir. Bu vaxt ona bir m əktub gəlir. Bu məktub Nizamini söz dünyasının ha- ki mi adlandıran Şirvanşah I Axsitandan idi. İstərəm Məcnunun böyük eşqinə Bir söz x əzinəsi açasan yenə. Bakir ə Leylitək, ey böyük ustad! Şeirdə iki-üç bakir söz yarat [94, s.47]. M əktubu oxuduqdan sonra Nizami kədərlənir, dodağı əsir, «qan beynin ə vurur». Bu vaxt şairin 14 yaşlı oğlu Məhəmməd g əlib yanında oturur, onu ruhlandırmağa çalışır: Dedi: «Ey göyl ərə meydan oxuyan «Xosrov v ə Şirin»i yazıb yaratdın, H ər duyan könüldə bir zövq oyatdın. Leyli-M əcnundan da yarat bir əsər, Cüt olsun yazdığın qiymətli gövhər [94, s.48]. S əkkiz əsrdən artıq vaxt keçməsinə baxmayaraq, bu beyt- l ər tədqiqatçıya kifayət qədər material verir. Əsərdən aydın olur ki, dörd min beytd ən artıq olan bu poemanı Nizami dörd aya yaz mışdır. Əgər başqa işlər olmasaydı on dörd günə də yazıla bilərdi. Nizami əsərin yazılma tarixini qeyd edir və hicri 584-cü (miladi 1088-ci) ild ə yazıldığını göstərir. Bütün bunlar 27 xatir ə ədəbiyyatının ilkin qaynaqları sayıla bilər. «Axsitanın t ərifi», «Şahzadənin tərifi və oğlunun ona tapşırılması», «Oğ- lum M əhəmmədə nəsihət», «Atamın xatirəsi», «Anam Rəisə- nin xatir əsi», «Dayım Xacə Ömərin xatirəsi» hissələrində də xatir ə əlamətləti görünür. Bu bölmələrdən aydın olur ki, atası Yusif ibn Z əki Müəyyidin, anası Rəisənin, dayısı Xacə Ömə- rin v əfatı onu hədsiz sarsıtmışdır. Son dövrlərə qədər N.Gən- c əvinin anası Rəisənin kürd olduğunu qeyd etmişlər. «Leyli və M əcnun» poemasının tərcüməsində də bu belə göstərilmişdir. Lakin prof.X əlil Yusifliyə görə «Nizami onun kürd olduğunu yox, igid olduğunu yazmışdır. G ər madəre-mən Rəiseyi-qord Mad ər sefətane pişe-mən mord... (M ənim anam igid Rəisə Ana sif ətində qarşımda öldü). Buradakı «kord» sözü Nizami dövründə igid mənasını ve- r ən «qord» sözü ilə eyni cür yazılır, «kaf» və «gaf» hərfləri bir-birind ən seçilmirdi. Ancaq beytin mənası tələb edir ki, biz onu «qord» şəklində oxuyaq» [219, s.135]. X əlil Yusifli çox haqlı olaraq qeyd edir ki, Nizami Gəncə- vinin ən dolğun və ən doğru tərcümeyi-halı öz əsərlərindədir. Bel ə ki, burada şairin şəxsiyyəti, zəmanəyə münasibəti, bədii yara dıcılığa baxışı, qohumları haqqında fikirlər üstünlük təşkil edir. «Şirin»in halvasın qurtaranda mən Bir halvaçalanım getdi evimdən. «Leyli» x əzinəsinə çəkərkən hasar, Onda da bir Gövh ər eylədim nisar. Bu toyu çatdırıb mən nəhayətə, T əzə bir gəlin də verdim cənnətə [93, s.447]. Şair bu misralarla demək istəyir ki, «Xosrov və Şirin» əsə- rini yazıb bitirdikdə, öz Şirinini A fa qını itirdi; «Leyli və M əcnun»u sona çatdıranda isə ikinci arvadı öldü. Beşinci və altıncı misralardan məlum olur ki, Nizami «İqbalnamə» əsərini 28 yazıb qurtaranda üçüncü arvadı da vəfat etmişdir. Dördüncü mis radakı «Gövhər» sözü araşdıcılara imkan verir ki, Nizami- nin ikinci arvadının adının Gövhər olmasını söyləsinlər. Bura- da kı «Gövhər» sözündə şair cinas yaradır, sözü iki mənada işlədir. Nizami G əncəvi «Leyli və Məcnun», «Yeddi gözəl» poe- ma larının «Oğlum Məhəmmədə nəsihət» hissələrində oğluna müraci ət edib faydalı sözlər söyləyir. Bu hissələrdə də xatirə əlamətləri nəzərə çarpır. Dahi şair «İskəndərnamə» əsərini ya- zark ən bir sıra tarixi mənbələri öyrənmiş, ərəb və fars dilində olan larla yanaşı, yəhudi, nəsrani (xristian), pəhləvi qaynaqla- rını da araşdırmış və özünü maraqlandıran məlumatları seç- mişdir. Bu barədə o yazır: İskəndər haqqında heç bir əsərdə M əlumat görmədim yığcam bir yerdə. Sözl ərlə dolmuşdu xəzinə içi, Ancaq h ər nüsxə bir dağınıq inci. H ər köhnə nüsxədən əsas alaraq, Onu öz şeirimlə bəzədim ancaq. Ən qədim tarixi əsərlərdən mən, Y əhudi, nəsrani, pəhləvilərdən Ən incə sözləri əlimə saldım, Qabığı ataraq məğzini aldım. Müxt əlif dillərdən yığdım çox sözlər, Bunlardan düzüldü yazdığım əsər [93, s.54]. «İskəndərnamə» şairin yaşlı vaxtında qələmə alınmışdır. Bu bar ədə müəllif həm əsərin əvvəlində, həm də sonunda qeyd edir, s əhhətindən şikayətlənərək bildirir: Bir harın at idim bir zaman mən də, Z əhmətlə, zillətlə düşdüm kəməndə. H ər bir xəzinədə var məndən nişan, Ancaq, heyif olsun ki, deyil əm cavan! G ənclik t əzə nallı, harın, köhlən at, 29 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|