Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

Jyul Dyumon Dyurvil
2 ta kemada “Astrolyabiya” va 
“Zele” kemalarida yo’lga chiqadi. Uzoq vaqt davom etgan suzishdan 
so’ng u 1840 yilning 20 yanvarida 140
0
sharqiy uzoqlikda baland muzli 
qirg’oqni kashf etadi va uni xotini nomiga Adeli Yerlari deb nomlaydi. 
Fransuzlar yaqin orolga tushib, u yerdan g’arbga suzishadi va 30 
yanvarda 130
0
sharqiy uzoqlikda Kleri Yerlarini kashf etishadi. 
Amerikalik harbiy dengizchi 
Charlz Uilks 
1840 yilning yanvarida 
160
0
sharqiy uzoqlikda janubiy qutb doirasiga keladi va g’arbga suzadi. 
Muzlarni yorib o’tib 98
0
sharqiy uzoqlikkacha 2700 kilometrdan
ko’proq masifada suzadi va ayrim qirg’oq chiziqlarini o’radi. Shuning 
uchun Hind okeanining janubidagi Antarktidaning keng qirg’oq 
chiziqlari -150
0
va 100
0
sharqiy uzoqlikdagi hududlari Uilks Yerlari deb 
nomlanadi.
Antarktikaga 
1840 
yilda 
Jems 
Klark Ross 
rahbarlik qilayotgan 2 ta 
kemada “Erebus” va “Terror” kemalarida 
Frensis 
Krozye
bilan 
chiqadi.
Tasmaniyada Ross Dyumon –Dyurvil va 
Jems Klark Ross

---

Uilks Antarktika qirg’oqlari yaqinida suzishganini va nemis olimi 
Klark 
Fridrix Gauss 
nazariy jihatdan Janubiy magnit qutbini aniqlaganini 
eshitadi. Masalaga oydinlik kiritish maqsadida Ross yanada sharqqa 
suzishga ahd qiladi. 1840 yilning oxirida u Yangi Zelandiyaning Janubiy 
oroli meridianidan janubga suzadi va 1841 yilning 11 yanvarida 71
0
parallel 171
0
sharqiy uzoqlikda qor va muz bilan qoplangan Sabin (3000 
m) tog’ini ko’radi. Ader burnidan o’tib, Ross bir orolga tushadi va bu 
ochilgan yerlarni Viktoriya Yerlari deb nomlab, Angliya mulki deb e’lon 
qiladi. Shundan so’ng yana janubga Ross dengiziga suzib, 27 yanvarda 
77 parallelda 2 ta vulqon –“Erebus” va “Terror” vulqonlarini ochadi. 
Qirg’oq bo’ylab suzib, magnit tekshirishlarini Gauss aniqlagan 
kenglikda (72
0
30
1
) o’tkazadi va u magnit qutbi Viktoriya Yerlarida 
qirg’oqdan 300 km masofada joylashganligini to’g’ri aniqlaydi. 
1841 yilning noyabrida Ross yana Antarktikaga suzadi. 161
0
30
1
sharqiy uzoqlikda u qutb doirasini kesib o’tib, o’tgan safargidan 5,5 mil 
ichkariga suzadi va yana Muzlik bar’yeri tufayli orga qaytadi. Ross 
janubiy materik yo’q deb o’ylab Viktoriya Yerlari orol degan noto’g’ri 
xulosa chiqaradi. 
Jems Ross suzishlaridan so’ng Antarktika sayohatlari XIX asrning 
90-yillarigacha to’xtatiladi. Bu yillarda Antarktikada kit ovlovchilar 
ko’payganligi tufayli Antarktidani tadqiq etish kuchayadi. 1893-1894 yil 
yozida norvegiyalik