DEYİNÇİLİK (Keçili) – dalınca danışmaq,
şikayətlənmək. -Deyinçilix' eləməx' lazım dəyir ki, sözün
varıydı üzünə diyərdin.
DƏBRƏ (Şərur) – ot bağlaması. –Otu yığıp dəbrə
eliyirix', saxlıyırıq qışa.
DƏC I (Naxçıvan) - əl vurulmamış, bütün. –Nətər
qoymuşdum heyləcə dəc də dururdu, əlin də vırmamışdı.
DƏC II (Badamlı, Biçənək) – biçilməmiş zəmi.
DƏC III (Şahbuz) – bir yerə toplanmış taxıla nişan
vurmaq üçün xüsusi
əşya. –Yığannan sohra dəcnən işarə
qoyurux kin, heş kim əl vurmasın.
DƏFDƏNDARAX (Babək, Culfa, Naxçıvan) – dəsgah.
–G
ənə nə dəfdəndarax aşdın ki, dur yığış.
DƏHDİLİM
(Bab
ək,
Naxçıvan)//DƏHDÜLÜ
(Şabhuz) – özünü apara bilməyən, ağıldanyüngül. –Güya
ağsaqqaldı, əmə dəhdilimin biridi.
DƏHDİR (Kırna) - оnаçılаn tаpаnçа. -Bеlində bir
dəhdiri də vаrdı.
DƏHMƏRRƏMƏХ' (Badamlı, Şada) - аtı hərəkətə
kеçirmək üçün qırmаnclаmаq. -Аtı dəhmərrədim, tеz kəndə
yеtişdim.
DƏHNƏ (Şahbuz) – çaydan arxa su buraxılan yer,
m
ənbə. –Dəhnədən ötürürüx' bıralara suyu.
DƏHNƏÇİLOV (Bənəniyar, Bist, Saltaq, Nəsirvaz) –
yüy
ən. –Dəhnəçilov atın yüyənidi.
81
DƏJDƏMƏX' (Babək, Naxçıvan) – yığıb bir kənara
qoymaq. –
Əsgər kişi pulunu dəjdiyip yığıp altına, üsdündə də
ilan yatıp ha, heş kim dəyəmməz.
DƏLƏMƏ (Ordubad, Şahbuz, Şərur) – yeni-yeni
mayalanmağa başlayan pendir. –Hələ əmələ gəlmiyip ki pənir,
d
ələmədi.
DƏLİ DOLMA//KOR DOLMA (əksər şivələrdə) -
ətsiz dolma. –Dəli dolmanı ən çox yayda pencər bol olan vaxdı
pişirərix'. –Kor dolmanın içinə ət vırmırıx, bolhabol pencər,
mığəşər, düyü vırırıx.
DƏMBƏLƏMDÜZ (Qaraçuq) – dümdüz. –Elə
d
əmbələmdüz düzəltmişdi ki, ağzım açıx qaldı.
DƏMÇİ (Şahbuzkənd) – toyda çalğıçıya dəm tutan. –
D
əmçi hələm gəlip çıxmıyıp, onu gözdüyür hamı.
DƏMDƏKİ I (Şərur) – hərdəmxəyal. –Mə:m bı xırda
oğlum dəmdəkidi, bir dediyi bir dediyini tutmur.
DƏMDƏKİ II (Oğlanqala) – hər sözə qulp qoyan,
fırıldaqçı, yelbeyin, səfeh. –Dəmdəki olup kimə neyniyəcəx' ki,
özün
ə zərəldi da.
DƏMŞƏLAX (Kələki) – yunğul adam. –Dəmşəlax
g
ədadı, zəhləm gedir.
Ağcabədi, Mingəçevir, Şamaxı, Ucar şivələrində də bu
söz eyni m
ənada işlənir (1, s.132).
DƏNAB//DƏNOV (əksər şivələrdə) – taxıla axırıncı
d
əfə verilən su. –Dənov dən suyudu da, yanı axırıncı dəhə dəni
şişirtməx'dən yana veririx'.
82
DƏNDƏNƏ (Şahbuz) – divar hörərkən hörgü daşlarını
nizamlamaq üçün istifad
ə olunan nazik kiçik daş. –Dəndənə
qoyurux ki, daşdar əyri-müyrü olmasın.
DƏNDƏNƏ QOYMAX (Biçənək) – qızışdırmaq. –
Bına bir dəndənə qoydum ki, getdi, görəx' noolacax.
DƏNƏVƏR (Ləkətağ, Siyaqut) – dənər-dənər, dən-dən.
-
Yаğ yахşıydı, dənəvər dənəvər.
DƏNGİL-DÜNGÜL (əksər şivələrdə) – seyrək, az-az.
–
Tağlarda dəngil-düngül qarpız qalmışdı.
DƏRBEÇƏ (Naxçıvan) – həyətin əlavə kiçik qapısı. –
Bınnan əzələ hammının dərbeçəsi varıydı da.
DƏRBƏ DİRRİХ' (Babək, Culfa, Naxçıvan) – özü
üçün bir gün ağlamaq, çalışmaq. -Аğıllı аdаmdı vаllаh, özü
üçün dərbə dirrix' еliyir.
DƏRBƏNMƏX' (Qazançı) - hərəkətə kеçmək, yоlа
düşmək. -Dərbən, dеnə gözdüyürəm, tеz gəlsin.
DƏRDƏCƏR (əksər şivələrdə) – xəstə, fikir
ç
əkməkdən xəstə olan adam. –Oğlu gedənnən yazıx arvat
d
ərdəcər olup.
DƏSDANA (Külüs, Naxçıvan) – zavod çörəyi. –Kət
yerind
ə dəstana olmaz, bırda əsas lavaşdı.
DƏSDAR (Daylaqlı) - əl dəyirmanı. –Dəsdarda yarma-
zad ç
əkirix'.
Bu söz d
əsdər variantında Çəmbərək şivələrində də
işlənir (1, s.135).
DƏSDƏXAN (Naxçıvan) - süfrə. –Elə hammı təzəcə
83
yığışmışdı dəsdəxanın başına ki, hay tüşdü.
DƏŞDİVAN (Nəsirvaz) – bağa nəzarət edən adam. –
D
əşdivan axdarırıx, biz bırda olmuyəndə bəğa bəxmağa.
DƏŞNƏ (Ordubad) – balaca xəncər. –Məndə də bir
d
əşnə var, qədimdən qəlmadı.
DƏVƏDİŞİ (Böyükdüz) – toxumluq buğda.
DƏVƏQАRNI TİKАNI (Göydərə, Kırna) - tikanın bir
növü. -
Dəvəqаrnını qışdа qоyun аz qаlır gözünə sохa.
DƏVİX'MƏX' (Cəhri, Naxçıvan) – təəccüblənmək,
mat qalmaq. –Fürz
ə xala elə elədi ki, hammı dəvix'mişdi, heş
kim söz tapbadı deməyə.
Bu söz dö:km
ək variantında Cəbrayıl, Gəncə, Qazax,
Qarakils
ə, Qax şivələrində eyni mənada qeydə alınmışdır (1,
s.152).
DƏYƏ (Badamlı) - qаrgı, qаmışdаn düzəldilmiş kоmа,
qаzmа. -Gəldim birəz dəyədə dincimi аldım.
DƏYİRDƏX' (Qaraçuq) – meyvənin toxumu, tum. –
D
əyirdəyin atsan oralara bi də baxassan ki, gövərib.
DƏYİŞƏХ' (Nахçıvan) - əlavə paltar. -Dəyişəx'lərimi
də gətirmişəm, bırdа çох qаlаcıyаm.
DƏYMƏX' (əksər şivələrdə) – yetişmək. –Şəfdəli
d
əyipdi.
DIĞLATMAX (Naxçıvan) – insanı xəstəliyə, sıxıntıya
salıb öldürmək. –Qaynatamı allahdan aşağı bı qəynim dığlatdı
ha.
84
Dostları ilə paylaş: |