r radiusli
orbita bo'ylab и tezlik bilan aylanayotgan elektron uchun vaqtning har
bir m inutida
Fk— Kulon kuchi va
Fmt- markazdan qochma kuchlar teng
bo‘lish kerak, y a ’ni
e 2 m„v2 -
O-24)
4netjr 2 Bu tenglama
r ning har bir qiymatlari uchun bajarilishi lozim va
r ning har bir ixtiyoriy qiymatiga elektron tezligi
v va energiyasi
e ning
aniq qiymatlari mos keladi. Shuning uchun elektron radiusi o ‘zgarishi
tufayli, y a ’ni elektronning yadroga yaqinroq orbitalarga o ‘tish
natijasida,
chiqariladigan
elektromagnit nurlanishning
energiyasi
uzluksiz qiymatlarga ega b o iis h i kerak. Boshqacha aytganda, vodorod
atomning nurlanish spektri uzluksiz b o iish i lozim. Eksperimental
natijalarga k o ‘ra esa, vodorod atomning spektri chiziqli, y a’ni uzlukli
ekanligi aniqlandi va vodorod atomi barqaror atom ekanligi tasdiqlandi.
Shunday qilib, Rezerford tomonidan taklif etilgan atomning planetar
modeli, y a ’ni elektr zarrachalardan tashkil topgan atom modeli Nyuton
m exanikasi va M aksvell -L orents elektrodinamikasi qonunlariga zid
kelar edi. Bu model atomning barqaror mavjudligini va atomlar
spektrlarining chiziqliligini tushuntirishga imkon bermadi.
1913-yilda Nils Bor bu kamchiliklam i yengish maqsadida o ‘zining
nazariyasini taklif etdi. N .B or
atomning
barqarorligiga va yutish
hamda nurlanish spektral chiziqlarining mavjudligiga asoslanib, yadro
atrofida elektronning dinam ik harakatini diskret statsionar holatlarda
yuz beradi deb faraz qildi va kvant nazariyasi asosida atom tuzulishini
tushuntirish uchun quyidagi ikki postulatni taklif etdi:
I.
Atomning mustahkam barqarorligidan kelib chiqqan holda,
atom m a’lum turg‘un holatlarda m avjud b o ia d i, bu holatlardagi atom
energiyasining qiymatlari
Ei,Ez,...,E n>...diskret qatorni tashkil etadi.
Turg‘un holatlarga turg'un orbitalar mos keladi va bu turg‘un orbitalar
b o ‘yicha harakatlayotgan elektronlar uchun nurlanish sodir bolm aydi.
Kvant shartlari, yoki barqarorlik shartlari, quyidagicha ta ’riflanadi:
23
turg‘un holatdagi atomni aylanma orbita b o ‘ylab harakatlanayotgan
elektronning impuls momenti
n kattalikga butun karralidir, y a’ni
M =
