Nazim Eminov

33 
Mənbə: Cədvəl Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən müəllif tərəfindən tərtib edilmişdir. 
 
Qida sənayesi  müəssisəsinin reallaşdırdığı marketinq strategiyası və taktikası dəyişdiyi halda,  
marketinqin idarəetmə  strukturunun da dəyişdirilməsinə  ehtiyac olur. Belə ki, marketinq strategiyası 
və onun reallaşdırılması ilə bağlı taktiki tədbirlər də müəssisədaxili amil kimi marketinqin idarəetmə 
strukturunun formalaşdırılmasına təsir göstərir. 
Qeyd edək ki, marketinq xidmətinin çoxsaylı tipik təşkilati  formaları mövcuddur. Qida sənayesi 
müəssisələrində  bu  xidmətin adekvat   təşkilinə nail olmaqdan ötrü  həmin xidmətin bazis təşkilati 
strukturları ilə tanışlığa ehtiyac yaranır.  
Qida  sənayesi  müəssisələrində  marketinq  xidmətinin  tipik  təşkilati strukturlarından  biri  onun  
funksional  təşkilidir.  Marketinq  xidmətinin  funksional  təşkili  onu  göstərir  ki,  həmin  xidmət 
müəssisənin başqa funksional bölmələri (maliyyə, mühasibat, istehsal, maddi-texniki və s.) ilə eyni 
səviyyədə durur. Bu təşkilati strukturun tətbiqi zamanı idarəetmə prosesləri üzrə əməliyyatların  və 
səlahiyyətlərin    dəqiq  bölgüsü  mümkün  olur  ki,  bu  da  marketinq  fəaliyyəti  üzrə  yerinə  yetirilən  
tədbirlərin səmərəliliyini təmin etməyə imkan verir. Marketinq xidmətinin funksional təşkili azsaylı 
məhsullar  istehsal  edilən    və  məhsul  çeşidi  dar  olan  müəssisələrdə  daha  tez-tez  tətbiq  edilir.  Bu 
müəssisələrə nümunə olaraq, yarmalar və makaron məmulatları istehsal edən müəssisələri göstərmək 
olar. 
Marketinq xidmətinin funksional təşkilinin həm üstünlükləri, həm də çatışmazlıqları mövcuddur. 
Fikrimizcə,  bu  təşkilati  strukturun  üstünlüyü  onun  sadə  olması,  eyni  zamanda  əməkdaşların 
marketinq  fəaliyyətinin  həyata  keçirilməsi  baxımından  səlahiyyətlərinin  dəqiq  bölgüsü  ilə 
əlaqədardır. Bu  təşkilati və  yaxud marketinqi idarəetmə strukturunun tətbiqi zamanı problemlər də 
meydana çıxır və həmin problemlər onun çatışmazlığını göstərir. Müəssisələr marketinq xidmətinin 
funksional  təşkili  zamanı  meydana  çıxan  problemlərə  aşağıdakıları  aid  etmək  olar: qrup eqoizmi, 
kordinasiyaetmə  və  yaxud  başqa  sözlə,  marketinq  fəaliyyəti  üzrə  işlərin  əlaqələndirilməsi  ilə  bağlı 
olan çətinliklər və s. 
Marketinqin funksional təşkili zamanı meydana çıxan problemləri aradan götürməkdən ötrü  çox 
zaman praktikada müəssisə daxilində məhsul üzrə menec-mentin təşkili zəruriliyi meydana çıxır. Bu 
zaman qida məhsulları  üzrə menecer vəzifəsini icra edən şəxs bir və yaxud eynicinsli məhsulların 
bazara  çıxarılmasından  başlamış  həmin  məhsulların  məhsul  portfelindən  çıxarılması    anı  da  daxil 
olmaqla, meydana çıxan bütün problemlərin həllinə cavabdehlik daşıyır. Lakin onun başlıca vəzifəsi 
konkret qida məhsulunun  buraxılması ilə əlaqədar müəssisənin müxtəlif bölmələrinin   fəaliyyətini  
koordinasiya etməkdən ibarət olmalıdır. 
Mar
ketinq  xidmətinin  tipik  təşkilati  strukturlarından  biri  onun    məhsullar  prinsipi  üzrə 
formalaşdırılmasıdır.  
Müəssisədə  istehsal  olunan  qida    məhsulları  nə  qədər  çoxsaylıdırsa,  onların  çeşidi  nə  qədər 
müxtəlifdirsə, bazar nə qədər çox dinamikliyə malikdirsə, marketinq xidmətinin məhsullar prinsipi 
üzrə təşkili də bir o qədər məqsədəmüvafiq hesab edilməlidir. Marketinq xidmətinin məhsullar üzrə 
təşkili zamanı konkret məhsullara aid olan funksiyalar icra üçün konkret əməkdaşa həvalə edilir. Bu 
struktur marketinq xid
mətinin divizional təşkil forması hesab edilir, çünki funksiyalar üzrə təşkildən 
fərqli olaraq, bu təşkilati forma obyektlər üzrə strukturlaşdırılır və burada obyektlər kimi ayrı-ayrı 
məhsul  növləri  götürülür.   
Marketinq  xidmətinin  təşkilinin  tipik  strukturlarından  biri  həmin  xidmətin  müştərilər  üzrə 
təşkilidir.  Müəssisədə  marketinq  xidmətinin  müştərilər  üzrə  formalaşdırılması  zamanı  bu  xidmət 
daxilində  fəaliyyət  göstərən  hər  bir  şöbəyə  bu  və  ya  digər  müştərilər  qrupu  təhkim  edilir.  Hər  bir 
müştəri qrupu müəssisənin bir bazarıdır. Belə ki, marketinq baxımından bazar mövcud və potensial 
istehlakçıların  məcmusudur.  Ona  görə  də  bu  təşkilati  formanı  marketinq  xidmətinin  bazar  prinsipi 
üzrə təşkili də adlandırırlar.  Müştərilər rolunda topdan ticarətlə, pərakəndə ticarətlə və s. məşğul olan 
müəssisələr ola bilir. Məhsul üzrə menecerə yeganə, lakin çox mühüm müştəri də həvalə edilə bilir. 
Fikrimizcə,  marketinqin  bu  təşkilati  strukturundan    qida  sənayesi  müəssisəsinin  bazarı  çox  böyük 
olduqda və onun seqmentləri biri-birindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqləndikdə istifadə edilməlidir.  

---

34 
Qida sənayesi  müəssisəsində müştərilər əsas götürülməklə marketinq xidmətinin təşkili zamanı 
da  problemlər  meydana  çıxa  bilir.  Bu  problemlər  əsas  etibarilə  ümumi  funksiyaların  (tədqiqatların 
aparılması, təchizatla bağlı işlərin yerinə yetirilməsi, əsas istiqamətlər üzrə işlərin  əlaqələndirilməsi 
və s.) yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar olur. Sadalanan bu funksiyaların yerinə yetirilməsi müəssisənin 
yuxarı  rəhbərliyində  təmsil  olunan  şəxslərə  həvalə  olunur  və  ya  həmin  funksiyaların  icrası  ilə 
əlaqədar müəssisə daxilində yeni vəzifə təsis edilir. Marketinq xidməti  coğrafi prinsipi üzrə də  təşkil 
edilə    bilər.  Marketinqin  bu  təşkilati  strukturunun    məhsullarını  böyük    coğrafi  ərazilər  üzrə 
reallaşdıran  qida  sənayesi    müəssisələrində  tətbiq  olunması  məqsədəmüvafiqdir.  Qida  sənayesi 
müəssisəsinin  məhsullarının  reallaşdırıldığı  ərazidə  ayrı-ayrı  regionların  məhsullara  qarşı  irəli 
sürdükləri tələblər fərqləndikcə, marketinq xidmətinin coğrafi prinsip üzrə təşkilinə daha çox ehtiyac 
duyulur.  Real  təsərrüfatçılıq    şəraitində  marketinqin  belə  təşkilati  strukturuna  nadir  hallarda  rast 
gəlinir.  Lakin  ehtiyac olduğu  hallarda bu təşkilati strukturun qida sənayesi  müəssisəsi daxilində 
fo
rmalaşdırılması  həmin  müəssisənin  marketinq  fəaliyyəti  ilə  əlaqədar  yerinə  yetirəcəyi  ayrı-ayrı 
tədbirləri sistemləşdirməyə imkan verə bilir.  
Marketinq  xidmətinin  nəzərdən  keçirilən  təşkilati  strukturlar  tipik  təşkilati  strukturlardır. 
Təcrübədə  bu  strukturların  əlaqələndirilməsi  əsasında  da  marketinq  xidmətinin  təşkilati  formasına 
rast gəlinir. Məsələn, yaranmış vəziyyətdən asılı olaraq, müəssisələrdə marketinq xidməti funksiyalar 
və istehlakçılar, funksiyalar və məhsullar  və s. üzrə də təşkil oluna  bilər. Bütün hallarda müəssisədə 
marketinq xidməti elə təşkil olunmalıdır ki, marketinq tədbirlərinin icrası ilə bağlı boşluqlar özünü 
göstərməsin və yaxud minimum olsun.   
 
ƏDƏBİYYAT  
 
1. A.T.M
əmmədov. Marketinqin əsasları. Dərs vəsaiti. Bakı: «İqtisad Universitetinin nəşriyyatı», 
2007.  –  336 s. 2. 
Гайдаенко Т.А. Маркетинговое управление. Москва: Эксмо, 2006, с. 418. 3. 
Данько Т.П. Управление маркетингом. М.: ИНФРА-М., 2001, с. 88-96.4. Управление в АПК / 
Под ред. Ю. Б. Королева. - Москва. Колос, 2002,-376 с. 5. Ханс Хершген. Маркетинг  (основы 
профессионального успеха).М.: ИНФРА-М., 2001. 6. Цацулин А.Н. Маркетинговые структуры 
предприятия  при  переходе  к  рынку.  Минск:  Деловой  вестник,  1991,  №  7,  11-12  с.  7.  Шив 
Чарльз Д., Александр Уотсон Хайэм. Курс МБА по маркетингу / Пер.  с  англ. – М.: Альпина 
Паблишер, 2003, - 717 с. 
 
Вопросы создания структуру управления маркетингом 
в предприятиях пищевой промышленности 
 
Гасымов А.И. 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В  статье  освещены  вопросы  связанные  с  организацией  структуры  управления 
маркетингом  на  предприятиях  пищевой  промышленности.  Учитывая    факторы  внешней  и 
внутренней  среды,  даны  научно-обоснованные  предложения  по  формированию  адекватные 
структуры управления маркетингом на предприятиях. 
Ключевые  слова:  пищевая  промышленность,  рынок  пищевых  продуктов,  концепции 
маркетинга, маркетинговое управление, организационные структуры маркетинга.   
 
Issues of marketing management structures in food 
industry  enterprises 
 
Gasimov  A.I. 
 
SUMMARY 

---