Nazim Eminov
Yüklə 5,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
8 dollar, Gürcüstanda is ə 202 mln. dollar həcmində qiymətləndirilir. Ümumən yeni dəmir yol xəttinin ç əkilməsi layihəsi 600 mln. dollar tələb edir. Gürcüstan hissəsində yenidənqurma işlərinə maliyyə d əstəyi məqsədilə Azərbaycan tərəfi Gürcüstana 20 il müddətinə illik dərəcəsi 1% olan 200 mln. dollar h əcmində kredit vermişdir. (6) Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu əlaqəsinin həyata keçirilməsi təkcə region üçün deyil, həm də bütün dünya üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu layihədən istifadə edən ölkələr regional əməkdaşlıq baxımından daha da yaxınlaşacaqlar. Bu layihənin reallaşdırılması Asiya və Avropa arasındakı nəqliyyat əlaqəsini 600 km. qısaldacaq, bu isə TRACECA dəhlizi ilə tranzit daşımaların s əmərəliliyini artıracaq və onun rəqabət qabiliyyətliliyini yüksəldəcəkdir. Ölk ənin nəqliyyat sektorunda vacib yer dəniz nəqliyyatına ayrılır. 2015-ci ildə ölkənin tanker və quru mal daşıyan gəmiləri cəmi 6,6 mln. ton yük daşımışlar və bu 2010-cu ilin göstəricilərindən 32,8% aşağıdır. Dəniz nəqliyyatı ilə daşınan sərnişinlərin sayı 9,0 min nəfər olmuşdur. Ölk ənin dəniz nəqliyyatı “Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi” QSC ilə təmsil edilmişdir. Bu çoxsah əli nəqliyyat təşkilatıdır, onun tərkibinə nəqliyyat, texniki və xidməti-köməkçi gəmilər, gəmi t əmiri zavodları, tədris, ticarət, təchizat və ekspe-ditor-agent təşkilatları daxildir. Fəaliyyətinin əsasını neft v ə neft məhsullarının daşınması təşkil edir. Xəzər dənizi, Qara dəniz, Aralıq dənizi və Mərmərə d ənizlərində fəaliyyət göstərir. Hal-hazırda Azərbaycanın 33 tankeri vasitəsi ilə ildə 15-20 mlyn. ton neft v ə neft məhsullarının daşınması mümkündür. Son ill ər ölkədə aviadaşımaların artması müşahidə olunur. 2015-ci ildə aviasiya nəqliyyatı ilə t əqribən 1,8 mln. sərnişin daşınmışdır, halbuki 2010-cu ildə onların sayı 1,0 mln. nəfər olmuşdur. 2015-ci ild ə yük aviasiyası 129 min. ton yük daşımışdır və bu 2010-cu ilin göstəricilərindən t əxinən 3 dəfə çoxdur. Az ərbaycanın nəqliyyat sektorunda dövlət və özəl aviaşirkətlər fəaliyyət göstərir. Dövlət aviaşirkətlərinə “Azərbaycan Hava Yolları” sərnişin aviaşirkəti aiddir. Özəl aviaşirkətləri sırasında is ə “Silk Way Airlines” yük aviaşirkətini göstərmək olar. Bu gün “Az ərbaycan Hava Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin parkı müasir və bütün t əhlükəsizlik tələblərinə cavab verən təyyarələrdən ibarətdir, o cümlədən Boeing 757-200, Boeing 767-300ER, Boeing 787-8, Aerobus A319, Aerobus A320, Aerobus A340, Embraer-170, Embraer- 190. “Az ərbaycan Hava Yolları” sərnişin aviaşirkəti Azərbaycanın milli daşıyıcısı kimi beynəlxalq aviasiya birliyind ə layiqli yer, MDB ölkələri sırasında isə liderlik mövqelərini tutur. (2) “Silk Way Airlines” şirkətinin parkında "Boeing" korporasiyasının istehsalı olan doqquz “Boeing-747 8F”, üç “Boeing-747 400F”, iki “Boeing 767-300F” h əmçinin Rusiya istehsalı olan yeddi “İL-76” və üç “An-12” təyyarə vardır. Eyni zamanda aviaşirkət 2018-ci il üçün on ədəd "Boeing 737 MAX 8" t əyyarəsinin alınmasına dair müqavilə bağlamışdır. (4,5) Az ərbaycanın nəqliyyat sektorunda investisiya proseslərinin müasir vəziyyəti N əqliyyat sahəsində aparılmış islahatlar nəticəsində Azərbaycanın nəqliyyat infrastrukturu regionda aparıcı mövqelərini möhkəmləndirmiş, dünya ticarətində daha böyük rol oynamaq imkanlarını əldə etmişdir. Son dövrd ə Rusiya ilə Avropa Birliyi arasında baş verən siyasi və iqtisadi böhran, Avropanın Rusiyadan qaz asılılığının azaldılması istiqamətində səyləri, eyni zamanda Rusiyanın ona qarşı tətbiq edil ən sanksiyalara cavab olaraq yeni bazarların axtarması Azərbaycanın əhəmiyyətini daha da artırır. Bunu n əzərə alaraq Azərbaycan nəqliyyatçıları yaranmış vəziyyətdən səmərəli istifadə edərək yeni marşrutlar açmalı, tranzit daşımalarının artırılması üçün müqavilələr bağlamalıdır. “Az ərbaycan 2020: gələcəyə baxış” inkişaf konsepsiyasında qeyd olunur ki, - “Hazırkı m ərhələdə qarşıda duran əsas vəzifə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini sürətləndirmək, neft gəlirlərinin s əviyyəsindən asılı olmayaraq qeyri-neft sektorunun yüksək inkişaf tempini gələcək illərdə də qoruyub saxlamaq v ə onun ixrac imkanlarını genişləndirməkdir”. Qeyri-neft sektorunun vacib sah ələrindən biri də nəqliyyatdır. Məsələn, 2015-cü ildə nəqliyyat sahəsində çalışan işçilərin orta illik sayı ölkə iqtisadiyyatında çalışanların 8,5%-ni, əsas fondlar isə 8,3%-ni təşkil etmişdir. Bununla belə, h əmin ildə nəqliyyatda əsas kapitala qoyulan investisiyaların xüsusi çəkisi 13,8% olmuşdur. Bu fakt 9 onu göst ərir ki, Azərbaycan hökuməti nəqliyyatın ölkə iqtisadiyyatında rolunu yüksək qiymətləndirir v ə onun inkişafına xüsusi əhəmiyyət verir. (Cədvəl. 1) C ədvəl 1. Az ərbaycanın nəqliyyat sektoru üzrə makro göstəriciləri M ənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. 2008-ci ild ə başlamış dünya maliyyə böhranı dünya ticarətinin həcminin azalmasına əhəmiyyətli t əsir göstərmişdir. Bu da öz növbəsində qlobal nəqliyyat sisteminin əsas seqmentlərinin göst əricilərini aşağı salmışdır. Məsələn, daxili və tranzit sərnişin və yük axınlarının azalması demək olar ki, bütün ölk ələrdə müşahidə olunurdu. Lakin bu fonda 2009-cu ildə dayanıqlığını saxlamış Az ərbaycanın nəqliyyat sektoru 2015-ci ildə yük daşımaları həcminin müstəqillik illəri ərzində ən yüks ək inkişafına nail olmuşdur. Bu onunla bağlıdır ki, son illərdə avtomobil, dəmir yolu, dəniz, hava v ə boru kəmər nəqliyyatı infrastrukturunun inkişaf etdirilm əsinə böyük investisiyalar yönəldilmişdir. M əsələn, 2010-2015-ci illər ərzində nəqliyyat sahəsinə qoyulan investisiyalar 15,741 mln. manat t əşkil etmişdir ki, bu da həmin illər ərzində ölkə iqtisadiyyatına qoyulmuş daxili ümumi investisiyaların 13,7%-ni təşkil edir (Şəkil 5). Qoyulmuş investisiyalar nəticəsində ölkənin nəqliyyat infrastrukturunun əksər hissəsi beynəlxalq standartlara cavab verərək regional inkişafda, başlıcası isə TRACECA v ə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərində daxili və tranzit yük axınlarının artmasında vacib rol oynayır. M ənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Şəkil 5. Azərbaycan iqtisadiyyatına investisiyalar (mln.manat). N əticə olaraq onu əlavə eləmək olar ki, hal-hazırkı dövrdə dünya iqtisadiyyatının inkişaf tendensiyalarını nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikasının qarşısında duran ən əhəmiyyətli iqtisadi m əsələ ölkə iqtisadiyyatının neft sektorundan asılığını minimallaşdırmaq və qeyri-neft sektorunun inkşafına yönəlmiş fəal islahatlar həyata keçirməkdir. Belə olan halda ölkəmizin yerləşdiyi təbii coğrafi mövqeləri nəzərə alaraq mövcud nəqliyyat sektorunun daha da intensiv inkşafını təmin etmək m əqsədiylə Azrəbaycanın beynəlxalq daşımalarda transiz ölkə olaraq çıxış etməsi labuddur. Bu eyni zamanda Az ərbaycan Respublikasının qeyri-neft sektorunun gəlir imkanlarını daha da artırmış Göst əricilər 2015 N əqliyyat üzrə əsas makro göst əricilər Ölk ə iqtisadiyyatında xüsusi ç əkisi, faizlə Əlavə dəyər, milyon manat 2932 5,4 Ümumi m ənfəət, milyon manat 2001 5 Xalis m ənfəət, milyon manat 1407 3,8 İşçilərin orta illik sayı, min nəfər 127,3 8,5 Əsas fondlar, (ilin sonuna) milyon manat 9939 8,3 Əsas kapitala investisiyalar, milyon manat 2195 13,8 Yüklə 5,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|