NazġRLĠYĠ F. KÖÇƏRLĠ adina respublġka uġaq kġtabxanasi
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1
AZƏRBAYCAN RESPUBLĠKASI
F. KÖÇƏRLĠ ADINA RESPUBLĠKA UġAQ KĠTABXANASI ELMĠ-METODĠKA ġÖBƏSĠ ġair, nasir, tərcüməçi Mikayıl Rzaquluzadənin 110 illik yubileyi münasibətilə “Nəsillərdən Nəsillərə” (metodiki vəsait)
B A K I – 2015 2
Redaktor: ġəhla Qəmbərova-F.Köçərli adına Respublika UĢaq
Tərtibçi: Könül Səmədzadə-F.Köçərli adına Respublika UĢaq Kitabxanası Elmi metodika Ģöbəsinin baĢ kitabxanaçısı Korrektor: Ruhiyyə Məmmədli-F.Köçərli adına Respublika UĢaq Kitabxanasının elmi-metodika Ģöbəsinin müdiri 3
Azərbaycan nəsrinin görkəmli nümayəndəsi Ģair, pedaqoq və tərcüməçi Mikayıl Manaf oğlu Rzaquluzadə 17 mart 1905-ci ildə Bakı Ģəhərində anadan olmuĢdur. Ġbtidai təhsilini yeni üsullu “Mədrəseyi-nur” və 5 nömrəli “Rus- müsəlman” məktəblərində almıĢdır. O, həmin məktəbin son sinfində ikən eksterm yoluyla imtahan verib Pedaqoji Ġnstitutun tarix- ədəbiyyat fakültəsinə daxil olmuĢdur. Ġstitut kitabxanasının müdir müavini, müdiri vəzifələrində çalıĢmıĢdır. (1926-1927). Pedaqoji institutu bitirdikdən sonra, 1927-1931-ci illərdə Gəncə Pedaqoji Texnikumunda ədəbiyyat və pedaqogika- psixologiya müəllimi iĢləmiĢdir. O, “Qizıl Gəncə” yurnalı redaksiya heyətinin və Azərbaycan Proletar Yazıçıları Ġttifaqı Gəncə Ģöbəsinin büro üzvü və s. ictimai iĢlərdə çalıĢmıĢdır. 1931-1934-cü illərdə Moskvada Ġkinci Dövlət Unuversiteti yanında olan Pedaqoji Psixologiya-Pedologiya Elmi-Tədqiqat Ġnstitutunun aspiranturasında təhsil almıĢdır. Eyni zamanda SSRĠ Xalq Komissarları ġurası nəzdindəki “Qanun və qərarlar” nəĢriyyatının Azərbaycan Ģöbəsində tərcüməçi və stenoqrafiya kurslarında ədəbiyyat müəllimi iĢləmiĢdir. Sonra Azərbaycan dövlət Elmi- Tədqiqat Pedaqogika Ġnstitutunda uĢaq ədəbiyyatı sahəsində elmi iĢçi , “AzərnəĢr”də tərcüməçi və redaktor olmuĢ, “Ġnqilab və mədəniyyət” yurnalı redaksiyasında məsul katib, baĢ redaktorun müavini, “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında, Xarici Ölkələrlə Mədəni Əlaqələr Cəmiyyətində baĢ redaktor vəzifələrində çalıĢmıĢdır. “Gənclik” NəĢriyyatının və “Göyərçin” yurnalının, “Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti”nin redaksiya heyətinin, Azərbaycan Yazıçılar Ġttifaqı qəbul komissiyasının üzvü olmuĢdur. Müxtəlif mövzularda yazıb-yaratsa da, 1945-ci ildən baĢlayaraq, bütün kitablarını (19 adda) uĢaq və gənclər üçün nəzərdə tutmuĢdur. Bunlar Vətənə, xalqa, təbiətə məhəbbət, dostluq, sülh və əmin-amanlıq ideyalarını tərənnüm və təblig edən əsərlərdir. Yaradıcılığında bədii tərcümə baĢlıca yer tutmuĢdur. Dünya və MDB ölkələrinin ədəbiyyatından tərcümələr etmiĢdir. Ədəbiyyat sahəsində xidmətlərinə görə iki medal, üç dəfə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif edilmiĢdir. 1986-cı ildə “Azərbaycanın qabaqcıl maarif xadimi” adına layiq görülmüĢdür. M. Rzaquluzadə 1984-ci ildə noyabrın 10- da Bakıda vəfat etmiĢdir. 4 HƏYAT VƏ YARADICILIĞI: Haqq, Həqiqət, Vətən eĢqi, El məhəbbəti Nəsillərdən nəsillərə bir Ģüar olsun!.. Bu eĢq ilə alovlanan ellər sənəti nəsillərdən nəsillərə yadigar olsun!.. Deyirlər ki, uşaqlar üçün yazan yazıçı başqalarından fərqli olaraq daha çox səbirli və təmkinli olmalıdır. Bu sözlərdə şübhəsiz ki, bir həqiqət vardır. Biz Mikayıl Rzaquluzadənin uşaqlar üçün yazdığı şeir və hekayələri oxuduqda, buna bir daha əmin oluruq.
Elə bir deyir: Qiymətini bil Hər dəqiqənin, Getməsin hədər Heç vaxtın sənin. Öz fikrini böyük bir təmkinlə belə yığcam şəkildə oz oxucusuna çatdırmaq Mikayıl Rzaquluzadə yaradıcılığından irəli gəlir. Uşaqlar üçün yazılan əsərlərin bədiiliyi də elə bundadır. Mikayıl Rzaquluzadə bədiiliyi sözlərin gözəlliyində deyil, onların lakonik ruhunda axtarır. Sözləri zərgər gözü ilə ölçür. Mikayıl Rzaquluzadə öz əsərlərində uşaqlara gözəllikdən danışır. Onlara başa salır ki, gözəllik hər şeydə vardır: oyuncaqlardan başlayaraq, ta kitablaradək. Lakin həyatda bu gözəlliyi duymaq və sevmək lazımdır, hər bir uşaq kiçik yaşlarından ona can atmalıdır. Bir sözlə Mikayıl Rzaquluzadə başa salmağa çalışırdı ki, uşaq gözəlliyin haradan başlayıb, harada bitdiyini bilməlidir. 5
Mikayıl Rzaquluzadənin yaradıcılığında gözəllik heç vaxt əməkdən ayrı verilmir. Onun fikrincə gözəllik yalnız əməklə bağlı verildiyi zaman uşaq onu tez başa düşür. Əsil gözəllik isə əmək gözəlliyidir. Əmək və gözəllik yazıçının əsərlərində əkiz qardaş kimi həmişə birlikdə verilir. Mikayıl Rzaquluzadənin əsərlərində müasir həyat hissi də çox qüvvətlidir. O, nədən və nə vaxt yazmaq zərurətini vaxtında duyur. Uşaq mühitini həssaslıqla müşahidə edir. Məhz buna görədir ki, onun kitabları uşaqlar tərəfindən maraq və həvəslə oxunur. Mikayıl Rzaquluzadə müasir uşaq ədəbiyyatımızda nağıl formasında yazmağa daha çox təşəbbüs edən yazıçılarımızdandır. Bu nağıllar bu günkü uşaqların həyatından alınmışdır. “Ovçu Elişlə qoçaq Aytəkin nağılları” yalnız həyatdan gələn əsil həyat nağıllarıdır. Mikayıl Rzaquluzadə yeni fikir üçün həmişə yeni və orijinal forma axtaran yazıçıdır. Yeni həyatın təsviri və yeni fikirlər üçün yeni forma, yeni vasitələr lazımdır. Bir sözlə, Mikayıl Rzaquluzadə məhsuldar yazıçıdır. Demək olar ki, Mikayıl Rzaquluzadə uşaqlar üçün ən çox yazan yazıçılardan biri, bəlkə də, birincisidir. O, bu sahəyə lap gənc yaşlarından gəlmişdir. Çoxillik ədəbi yardıcılığını əsasən tərcümə işinə həsr edən yazıçı dünyanın müxtəlif xalqlarının klassiklərinin əsərlərini də dilimizə tərcümə edib. Onun sənətkarlıqla tərcümə etdiyi əsərlərin coğrafi hüquqları və mövzusu geniş olub. Qərbi Avropa ədiblərindən A.Düma, C.Bayron, H.Heyne, antik dövrün məşhur müəlliflərindən Homer, Evripid, Aristofan, Amerika ədəbiyyatından T.Oldris, C. London, hind ədəbiyyatından T.Fikrət, türk ədəbiyyatından Rəşad Nuri Güntəkin, rus ədəbiyyatından L.Tolstoy, M.Qorki və başqalarının ədəbi nümunələrini dilimizə tərcümə edib.
6
YUBĠLEY TƏDBĠRLƏRĠNĠN KEÇĠRĠLMƏSĠ: Mikayıl Rzaquluzadə Azərbaycanın görkəmli uşaq yazıçılarından biri idi. 1930-cü ildən bədii yaradıcılıqla məşğul olan yazıçı “Mim-Re”, “M. R.”, “R. Mikayıl”, sonra isə ömrünün axırınadək Mikayıl Rzaquluzadə imzası ilə çıxış etmişdir.Qeyd etmək lazımdır ki, yazıçının yaradıcılığında maarifçilik əsas yer tuturdu. İstər tənqidi məqalələrində, istərsə də bədii yaradıcılığında tərbiyəviliyi ədəbiyyatın başlca keyfiyyət və vəsifəsi hesab olunurdu. Ona görə də uşaqlar üçün qələmə aldığı əsərləri gənclərin nəcib və sagıam ruhda yetişməsinə yönəlmişdir. Onun yaradıcılığında Vətən sevgisi, sülh, azadlıq, və qəhrəmanlıq mövzuları həmişə geniş yer tutub. O, uşaq psixologiyasına dərindən bələd olan və onların dünyagörüşünə uyğun tərbiyəvi əhəmiyyətli epizodlara geniş yer verən yazıçı idi. Xüsusilə şeirləri uşaq qəlbinə birbaşa sirayət edən, son dərəcə sadə və inandırıcı dildə yazılıb. Elə bu baxımdan da Mikayıl Rzaquluzadənin ilk məqaləsi uşaq ədəbiyyatına həsr olunmuşdur. 1926-cı ildə “Maarif işçisi” jurnalında çap olunan bu məqalə “Cocuq ədəbiyyatında üsul məsələsi” adlandırıldı. Bir sözlə A. Səhhət, A.Şaiq, və digər uşaq yazıçılarımızın içərisində Mikayıl Rzaquluzadənin xüsusi yeri var idi. Uşaq ədəbiyyatının nəzəri məsələləri ilə dərindən məşğul olan Mikayıl Rzaquluzadə daha sonralar qələmini bədii əsərlər yazmaqda da sinadı. Bu il Mikayıl Manaf oğlu Rzaquluzadənin anadan olmasından nə az, nə çox düz 110 il ötür. Bu münasibətlə respublikamızın bir çox təhsil ocaqlarında məktəblərdə, gimnaziyalarda, kitabxanalarda və s. yerlərdə tanınmış yazıçımız Mikayıl Rzaquluzadənin yubileyi ilə bağlı tədbirlər planı hazırlanmışdır. Yubiley tədbirləri ilə bağlı F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında bir sıra tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Tədbirlər planı geniş və maraqlı olsun deyə kitabxanada ilk əvvəl kitab sərgisinin keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu il Mikayıl Rzaquluzadənin kitabları yubilyar kitablar siyahısına düşmüsdü. Bunlardan “Qaranquş yuvası-70”, “Ağ dana-70”, “Sirli saz- 60”, və “Nəsillərdən-nəsillərə 50” kitablarının yubileyi qeyd olunur. Kitab sərgisi bir çox adlar altında keçirilə bilər. Məsələn, “Uşaq ədəbiyyatının mütəfəkkiri”, Ədəbiyyata həsr olunmuş ömür”, “Görkəmli uşaq yazıçısı Mikayıl Rzaquluzadə”, “Mikayıl Rzaquluzadə-110” “Nəsillərdən-nəsillərə” və s.
7
BaĢlıq. 1. Mikayıl Rzaquluzadə-110 2. Kitablarının nümayişi 3. Görkəmli insanların Mikayıl Rzaquluzadə haqqında söylədikləri sitatlar. 4. Dövrü mətbuatda çap olunan məqalələrin kartotekası. 5. Şeir parçası.
1.
Mikayıl Rzaquluzadə məhsuldar yazıçıdır. Çünki onun ilham mənbəyi tükənməzdir. Kiçik nəslin böyük işləri, qaynar həyatı ona hər dəfə yeni ilham, yeni qüvvət və yeni həvəs verir. Qılman Musayev 2.
baxımından məsuliyyətli və şərəfli yaradıcılıq işi hesab edib. Savalan Fərəcov 3.
maraqlıdır ki, bu məqalələrin də əksəriyyətində uşaq ədəbiyyatı, onun yaradıcılıq problemləri ön plana gətirilmişdir. Rafiq Yusifoğlu
8
9
Mikayıl Rzaquluzadə qələmini bir neçə janrda sınayan sənətkardır. O, ədəbiyyat tariximizdə həm şair, həm nasır, həm də tərcüməçi kimi tanınır. Əli qələm tutan gündən ömrünün sonunadək yorulmaq bilmədən qələm çalmış, uşaqların ürəyində xeyirə rəğbət, məhəbbət şərə qəzəb, nifrət oyatmağa çalışmışdır. Mikayıl Rzaquluzadə yaradıcılığını daha yaxından izləmək üçün kitabxanada şeir müsabiqəsinin keçirilməsi vacibdir. Şeir müsabiqəsinin keçirilməsində məqsədimiz kiçik yaşlı uşaqlarda şeiri duymaq, şeiri basa düşmək və şeiri intonasiya ilə demək bacarığını artırmaqdır. Tədbirdə bir çox şeirlərdən istifadə etmək olar. Məsələn, Ən dadlı meyvə, Ağ göyərçin, Düymə, Qiş gəlir, Yeni il nəğməsi, Döyüşən sərçələr, Ağ dana, Balaca balıqçıların nəğməsi və s.
İndi isə Mikayıl Rzaquluzadənin kiçik yaşlı uşaqlar üçün qələmə aldığı “Boz Bülbülün nəğmələri” adlı şeirini dinləyək.
**********************
Yay qurtardı, gəldi payız; Səhər-axĢam hava sərin, ġux rəngləri soldu bütün Yarpaqların çiçəklərin. Sarı-qızıl rəngə çaldı Çəmənlər də, ağaclar da; 10
Alma-armud ağaclarda. ġeh düĢəndə üstlərinə, Bağ-bağçalarda meyvələr Dondurma tək Ģirin olur, Sərin olur səhər-səhər. Göy üzündə ağır-ağır Qara-boz buludlar gəzir; Çiskin olur, yağıĢ yağır, Qırov düĢür, külək əsir. Bağçalarda , meĢələrdə Hər yer yumĢaqdır, nəmiĢdir; Sanki yerə-allı-güllü Əlvan xalça döĢənmiĢdir. QaranquĢlar, boz bülbüllər Uçur isti ölkələrə; Ördək, qaz, qu qatar-qatar Qonaq gəlir bizim yerə. Bağçalarda boz bülbüllər Duyur qıĢın nəfəsini, Gecə-gündüz oxuyurlar Bu fəslin son nəğməsini... ********************** II Oxucu: Ovçu EliĢ qoçaq Aytək, Payız günü səhər-səhər, 11
Yanlarında zirək Çapal, Ovdan evə gəlirdilər... Gördülər bir qoca bağban, Becərir bir bağçabağı; Pambıq kimi saç-saqqalı, Dəmir kimi əl-ayağı... Hörmət ilə EliĢ, Aytək. EliĢ dedi: Ay əmican, Biz də sizə komək edək! Qoca bağban gülüb dedi: Çox sag olun, ay qoçaqlar, Yox, aldada bilməzsiniz, Bilirəm, kələyiniz var... EliĢ dedi: Yox əmican, kələk nədir? Aytək dedi: Əmican, nə deyirsiniz? Bağban dedi: Mənə kömək edə-edə, Yəqin, məndən bağbanlığı Öyrənmək istəyirsiniz! Sözüm yoxdur, edin kömək, Ancaq bunun üçün bir cüt Kəklik verəsiniz gərək!.. 12
Dedilər ki: Ay əmican, Bir cüt nədir, buyurunuz, Lap hamısı sizə qurban!.. Göründüyü kimi, şairin bu şeirində də uşaqların zəhmətsevər olması, böyüklərə hörmət etmələri, dostluqda sədaqətli olmaları ön plana çəkilir. Bir sözlə uşaqları əməyə, zəhmətə məhəbbət ruhunda tərbiyə etmək baxımından şairin “Düymə”, “Evimizdə maşınlar”, “Saat”, “Aytac və yoldaşları”, “Ulduz”, “Patefon, radio, televizor”və s. şeirlərini misal göstərmək olar. Yüksək sənətkarlıq keyfiyyətlərini öz üzərində cəmləşdirən görkəmli ədib Mikayıl Rzaquluzadənin yubileyi ilə bağlı F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının nağıl otağında kiçik yaşlı uşaqlar üçün “Nağıl saatı” keçirilir. “Nağıl saat”ında Mikayıl Rzaquluzadənin uşaqlar üçün qələmə aldığı “Şirinbulaq” nağılını kitabxanaçı böyük həvəslə balaca uşaqlara oxuyur.
13
buz tək sərin çox göyçək bir bulaq vardı. QuĢlarla bir cəh-cəh vurub, Nəğmə deyər, Ģirildardı. ********************** Dadı Ģirin, adı Ģirin: ġirinbulaq!.. Bu Ģən bulaq, Ģirin bulaq Suvarardı yan-yörədə ġux gülləri, çiçəkləri, məzəli çiyələkləri, yeməli göbələkləri. Alagözlü ceyranlar da, tükü ipək dovĢanlar da, qılquyruq qırqovullar da, bildirçinlər, turaclar da, körpə kollar-ağaclar da bu ĢipĢirin sudan içər, verib bulaqla səs-səsə, bir-birilə girib bəhsə, parıldaĢan Ģəfəqlərlə. IĢıqlaĢan üfüqlərlə elə bil yarıĢardılar, 14
******************** Gece- gündüz ġırıl-Ģırıl ġırıldaĢır ġirinbulaq, Gecə-gündüz Gözəl-göyçək çiçəklərlə ġən quĢlarla, böcəklərlə ġirin-Ģirin PıçıldaĢır ġirinbulaq. YaĢa-yaĢa, ġırıldaĢa-ĢırıldaĢa, PıçıldaĢa-pıçıldaĢa. “ġirinbulaq” nağılında tufandan sonra gözü tutulan bulağın yenidən axıb-çağlaması üçün heyvanların, quĢların, onlara kömək edən uĢaqların birgə əməyindən söhbət açılır. Mikayıl Rzaquluzadə yaradıcılığını geniş şəkildə oxuculara təbliğ etmək üçün F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında ədəbi-bədii gecənin keçirilməsi məqsədəuyğundur. İlk əvvəl onu qeyd etmək lazımdır ki, ədəbi-bədii gecə oxucuların ən çox sevdiyi tədbirlərdən biridir. Oxucular bu tədbirə sevə-sevə hazırlaşırlar. Tədbirin hazırlıqları bir ay öncədən başlayır. Tədbir əsasən iki hissədən ibarət olur. Birinci hissə yəni ədəbi hissə çıxış və məruzələrlə başlayır. İkinci bədii hissədə şair Mikayıl Rzaquluzadənin şeir və hekayələrindən parçalar, nağıllarından səhnəciklər gostərilir. Tədbirə şair və yazıçılarla yanaşı, ədəbiyyat müəllimləri, kitabxanaçılar dəvət olunur. Ədəbi-bədii gecə bir çox başlıqlar altında keçirilə bilər. Məsələn: “Mikayıl Rzaquluzadə-110”, “Şair, tərcüməçi Mikayıl Rzaquluzadə”, “Nəsillərdən-nəsillərə” və s.
15
Tədbiri kitabxanaçı açıq elan edir. I Aparıcı: Salam əziz qonaqlar! Bu günkü tədbirimizə xoş gəlmisiniz. Bu gün uşaq psixologiyasına dərindən bələd olan onların dünyagörüşünə uyğun tərbiyəvi əhəmiyyətli şeir, heyakə, povest və nağıllar yazan gözəl insan, Mikayıl Rzaquluzadənin 110 illik yubileyinin qeyd olunması üçün bura toplaşmışıq. Mikayıl Rzaquluzadə yaradıcılığı o qədər çoxşaxəli və maraqlıdır ki, onun əsərlərinin hər birində qəhramanlıq, Vətən sevgisi, sülh, azadlıq mövzuları geniş yer tutur.
16
Azərbaycan, Ey Vətən, Sən mənimsən, mən sənin. Boynumuzda haqqı yox, Minnəti yox kimsənin! Bizimdir bu əyilməz BaĢı vüqarlı dağlar, qırqovullu meĢələr, durna gözlü bulaqlar. Bizimdir ceyran gəzən, turac süzən düzənlər. Bizimdir bu cüyürlü, Kəklikli göy çəmənlər. Bizimkidir yaĢılbaĢ Sonalı sədəf göllər. Dəniz tək dalğalanan. Bərəkət dolu çöllər. Dövləti aĢıb-daĢan Bu dəniz, çay bizimdir, mədəniyyət ocağı, Ģən saraylar bizimdir. Anaların namusu, pak vicdanı bizimdir. Dünyaya iĢıq saçan Bakı qanı bizimdir. 17
Bu Vətən, bu əzəmət, Bu Ģərəf-Ģan bizimdir! Əziz, doğma anamız- Azərbaycan bizimdir! II Aparıcı: M. Rzaquluzadənin 1950-ci ildə rus dilinə tərcümə olunan bir neçə hekayəsi ədəbi tənqidin diqqətini özünə cəlb edir və mətbuatda onu mahir hekayə ustası kimi dəyərləndirirlər. Tərcüməçidən tələb olunan əsas şərtlərdən biri müəllifin fikrini aydın bir dildə, dəqiqliklə oxucuya çatdırmaqdır. O bu cəhətə tərcüməçilik fəaliyyətində xüsusi diqqət yetirib. Uşaqlar üçün yazarkən tərcüməçiliyin yazıçı psixologiyasına təsirinin nəticəsi olaraq aydın və anlamlı uşaq əsərləri yarada bilib. O, tərcüməçiliyi həm ideya-məzmun, həm də bədiilik baxımından məsuliyyətli və şərəfli yaradıcılıq işi hesab edib. Bədii yaradıcılığa başladığı vaxtlarda keyfiyyətsiz tərcümələrin qarşısını almaq məqsədilə mətbuatda çıxış edib, məqalədə bədii tərcümənin ümumi məsələlərinə toxunub, öz dövrü üçün yeni və konkret fikirlər söyləyib. Həmçinin tərcümələri haqda dərc edilən tənqidi nöqsanlara diqqət yetirərək sonrakı tərcümələrində onu yenidən işləyib. Ədib həm də tərcümədə orijinalı “milliləşdirməyin” əleyhinə olub. İyirmi idən çox böyük alman şairi Henrix Heynenin şeirlərinin tərcüməsi ilə məşgul olub. Ədib şairin yaradıcılığının xüsusiyyətlərini saxlamaq, şeirin formasını olduğu kimi qorumaq prinsipini əsas götürür. O, yazır: “Tərcüməçilikdə ikinci yol müəllifin mühitinə getmək, onun tənəffüs etdiyi hava ilə nəfəs almaq, düşündüyü kimi duymağa çalışmaq və zövqünü əks etdirmək yoludur...” Mikayıl Rzaquluzadə dünya şöhrətli mütəfəkkir-şair N. Gəncəvinin “İsgəndərnamə” poemasının “İqbalnamə” hissəsini, A. Puşkinin “Baxçasaray fontanı”, “Tunc atlı”, və s. əsərlərin tərcüməsində də məhz bu prinsipləri əsas tutub. Həqiqətən, bu tərcümələrdə ədibin yüksək poetik vüsətinin şahidi oluruq. İndi isə oxucuların ifasında Mikayıl Rzaquluzadənin “Naxışlar” dramatik poemasından bir səhnəciyə qulaq asaq.
18
Onun könlünü açmaq üçün səhnəyə iki təlxək gəlir. I təlxək: XoĢ gördük, ay bəxtəvər! II təlxək: XoĢ gördük, ay dilavər! I təlxək: Ay bəxtəvər, neyləyək ġahin xoĢuna gəlsin? II təlxək: Gəl tapmaca söyləyək, gülsün, kefi kökəlsin. I təlxək: Əhsən sənə, de gəlsin! II təlxək: Necə? Necə? BaĢı yekə, içi boĢ? I təlxək: Lap eləcə: BaĢı yekə, içi boĢ! II təlxək: Tapdım, tapdım: Ya günbəzdir, ya molladır, ya dövlət! Oldu, olmadı? I təlxək: Oldu, afərin, əhsən! II təlxək: Ġndi mən deyim, tap sən. I təlxək: De gəlsin! II təlxək: Al gəldi: O nədir ki, dövləti çox, özü ac? I təlxək: Necə, necə? Dövləti çox, özü ac? II təlxək: Lap eləcə: Dövləti çox, özü ac! I təlxək: Tapdım, tapdım: 19
Ya xəsisdir, ya torpaq, ya rəiyyət! Oldu, olmadı?.. (Bu anda qəzəbli Ģah qədəhi çırpıb yerə, acıqlı bir səslə çığırır) Sah: Rədd olun hüzurumdan!..Yox, bunlarla kar aĢmaz! Ġndi mənə mey-məzə, tap-tapmaca yaraĢmaz! Vəzir, hüzura gətir Ģahzadəylə, oğlunu, Bir görək bu nə iĢdir, necə tapmacadır bu? (Vəzir iĢarə edir piĢxidmətə bu zaman, gəlir Ģahzadə ilə vəzirin oğlu Mərdan) ġah: (kinayəli) Buyurun, xoĢ gəlibsiz...Nə var, nə yox, cavanlar? Gözümə dəymirsiniz mənim axır zamanlar. Sahzadə: ġah babamım canına daim duaçı varıq. Mərdan: ġahın hər fərmanına hazır, sadiq qullarıq. ġah: Çox gözəl, bəs Ģahzadə nə iĢ görür, neyləyir? Cürbəcür rəvayət var, hərə bir söz söyləyir... ġahzadə: ġah baba, muĢtuluq ver, indi var mənim peĢəm: xalçaçılıq iĢini yaxĢıca öyrənmiĢəm! Bir kilim toxumuĢam Ģah babama ilk baxĢıĢ, Baharda çəmən kimi, baĢdan-baĢa gül-naxıĢ.. ġah: (acı-acı) Ha-ha-ha!..Gözüm aydın!.. PeĢəçi olub oğlum! Saray karxana olsun, xalçaçı olub oğlum!.. Ay oğul, Ģahzadələr qılınc-qalxan oynadar, At çapar, cövkən oynar, Ģikar edər, ox atar!.. ġahzadə: Ġstər Ģahzadə ol, istər rəiyyət, 20
ġah baba, bağıĢla cəsarətimi, Ürəkdən sevmiĢəm bu sənətimi. Bu, əsla əyləncə, ya həvəs deyil, ġaha sənət bilmək heç əbəs deyil! ġah: Bəs onda tac-taxt, bəs qoĢun-ləĢkər? ġahzadə: Tarixə bir nəzər yetirsən əgər, Görərsən nə qədər böyük hökmdar Ya alim olmuĢdur, ya da sənətkar. Sənətkar olarsa padĢah, əlbət, Artar rəiyyətdə sənətə rəğbət, Ölkə abad olar, rəiyyət də Ģad, YaĢar ehtiyacdan, zillətdən azad! ġah: Oğul, bu sözlərin haqdır deyəsən... Hamı: EĢq olsun zəhmətə, əhdə, ilqara! EĢq olsun sənətə, sənətkarlara! I Aparıcı: Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Mikayıl Rzaquluzadənin əsərləri geniş oxucu kütləsi tərəfindən həmişə sevilib və rəğbətlə qarşılanıb. Bu əsərlərin başlıca mövzusu Yer kürəsinin əşrəfi sayılan insanın şən, firavan həyatı, işıqlı, romantik duyğu və düşüncələridir. Onun ideya-bədii dəyərlərini itirməyən bir çox poemaları da var ki, bunlardan “Qaranquş yuvası”, “Zər yazılı mərmər kitab”, “Məktəbə gedir Tokay”, “Bakının axşamları”, “Yaz yuxusu”, “Sirli saz” və s. misal göstərmək olar. Mikayıl Rzaquluzadənin nəsr əsərləri də var ki, bunlar da çox maraqla oxunur. Onun hekayələrində hadisələrin şairanə təsviri oxucusunu maqnit kimi özünə çəkir. “Dədə Qorqud” dastanının motivləri əsasında yazılmış “Ana ürəyi, dağ çiçəyi” hekayəsi orta məktəblərdə uşaqların ən çox sevdiyi əsərlərdəndir. Onu da qeyd etmək yerinə düşərdi ki, M. Rzaquluzadə “Dəli ozan”, “El gücü” hekayələrinin mövzusunu da “Dədə Qorqud” dastanlarından götürmüşdür. Şairin
21
digər mövzularda yazdığı “Qu gölü”, “Təzə tüfəngin siftəsi”, “Yaralı göyərçin”, “Boş qorxular”, “İşıqlar yandı” və s. bu kimi hekayələri də uşaq oxusu üçün yararlı əsərlərdir. Bir sözlə şair, nasir, tərcüməçi Mikayıl Rzaquluzadənin 60-dan çox tərcümə kitabları var. Sonda onu qeyd etməliyik ki, Mikayıl Rzaquluzadə bircə sətir orijinal əsər yazmasaydı belə, onun adı Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı tarixinə etdiyi tərcümələrə görə qızıl hərflərlə yazılmağa layıq olardı. Əziz tədbir iştirakçıları! Bu gün biz, bir daha Mikayıl Rzaquluzadə yaradıcılığına müraciət etdik. Onun qələmə aldığı şeirləri, poema və nağılları dinlədik. Və bir daha şahid olduq ki, Azərbaycan ədəbi məktəbində Mikayıl Rzaquluzadə kimi şairlərimizə, yazıçılarımıza çox ehtiyac var. Allahdan ona rəhmət diləyirik. Yeriniz cənnət olsun Mikayıl müəllim deyirik. S O N ƏDƏBĠYYAT SĠYAHISI: 1. M. Rzaquluzadə. SeçilmiĢ əsərləri. Bakı.: “ġərq-Qərb”, 2006.-311 s. 2. M. Rzaquluzadə. Hekayələr. Bakı.: “Maarif” nəĢriyyatı, 1967.-70 s. 3. M. Rzaquluzadə. Ġlin yazı-Elin sazı. Bakı.: “ Gənclik”, 1981.-250 s. 4. M. Rzaquluzadə. Nəsillərdən nəsillərə. Bakı.: “AzərnəĢr”, 1965.-494 s. 5. M. Rzaquluzadə. Ölkəmin çiçəkləri. Bakı.: “UĢaq və gənclər” nəĢriyyatı, 1962.- 161 s. 6. M. Rzaquluzadə. Yaz günəĢi. Bakı.: “Gənclik”, 1977.-364 s.
Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|