Neft firtinasi
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ROKFELLER – C.P.MORQAN MÜCADİLƏSİ
«Standard Oyl»un açmış olduğu bu dollar müharibəsi o qədər də müvəffəqiyyətli ola bilməmişdi. Amerikanın əlindəki tək şans Kürazao adası idi. Lakin, Venesuelada bir üsyan çıxarmaq üçün cəsusları vasitəsilə Venesuelaya silah-sursat gətirmək o qədər də asan deyildi. Çünki, polkovnik Qomezin agentləri hər bir hərəkəti çox diqqətlə nəzarətdə saxlaya bilirdilər. Elə bu səbəbdən də amerikalılar Kürazaoda planlaşdırdıqları üsyanı həyata keçirmək üçün lazım olan silah-sursatı Venesuelanın xaricindən, şəxsən Amerikadan gətirmək məcburiyyətində qaldılar. Qomez isə həm Venesuelanı, həm də Kürazaonu daima nəzarət altında saxlayırdı. Ona görə də amerikalıların planları tezliklə Qomezə aydın olurdu. Venesuelanın hökumət mərkəzi Karakas olsa da, əslində məmləkət Kürazaodan idarə edilirdi. Qomez öyünərək «mən bir diktatoram» desə də onun əsas rəhbəri Kürazaodakı böyük neftayırma zavodlarının baş direktoru idi. Dolayısilə Venesuela ilə əlaqəli bütün qərarlar «Royyal Datç-Şell Qrup»un adamları tərəfindən Kürazaoda qəbul olunur və Qomezə çatdırılırdı. Qomez heç vaxt əsas hökümət mərkəzi olan Karakasda oturmamış, yeni saldırdığı Marakay şəhərini özünə mərkəz etmişdir. Bu şəhərdəki hər şey, hər kəs şəxsən Qomezin malıdır, yəni Qomezin cəsusudur. Qomezin özü isə səltənətinə baxmayaraq ingilis neft şirkətinin əsiri idi. Bu səbəblərdən də Venesuelada bir çevriliş etmək mümkün deyildir. Hollandiyanın sahil mühafizə sistemi çox güclü olduğu üçün xaricdən Venesuelaya silah keçirmək çox çətin idi. Lakin bütün bunlara baxmayaraq «Standard Oyl» çoxlu pul xərcləyərək bir üsyan qaldırmaq sevdasına düşmüş və Rafaele Urbina adlı bir adamla anlaşmışdı. «Standard Oyl»un adamları Kürazaodan Hollandiyaya qarşı bir üsyanın zəmnini hazırlamışdılar. Bu ada sakinlərinin hamısının ciblərində küllü miqdarda dollar var idi. Rafaele Urbina günlərin birində bir Amerika gəmisi ilə gizlincə Kürazaoya gəldi və oradakı Amerika cəsusları ilə əlaqə yaratdı. Bundan sonra o, əvvəlcədən hazır olan bir qrup işçini öz dəstəsinə qataraq adanın mərkəzi olan Willemştatı ələ keçirərək valini əsir etdi. Toqquşma zamanı üç polis işçisi öldürüldü. Kürazaodakı müvəffəqiyyət xəbəri «Standard Oyl»un mərkəzi qərargahına çatdığı zaman şirkətin rəhbərləri Venesuelaya qarşı həyata keçirə biləcəkləri üsyanın uğurla nəticələnəcəyini də zənn etmişdilər. Rafaele Urbina Amerika silahları ilə bərabər adanın müdafiəsi üçün ehtiyatda saxlanılan Hollandiya və İngiltərə silahlarını da müsadirə etdikdən sonra adadakı bütün neftayırma zavodlarını ələ keçirərək «Royyal Datç-Şell Qrup»un buradakı adamlarını həbs etdi. Rafaele Urbina üçün artıq Venesuela yolu açılmışdı. O, Amerikaya məxsus «Red-Line Kompaniya»nın gəmisinə minərək Venesuelaya yola düşərkən artıq özünü yeni qurulacaq Venesuela hökumətinin başçısı olaraq görürdü. O, hələ yolda ikən adamlarına gələcək hakimiyyətdə yeni vəzifələr verirdi. Ancaq, Deterdinqin adamları Rafaele Urbinanın rəhbərliyi ilə Venesuelanın sahilinə çıxan üsyançıları tərk-silah edərək zərərsizləşdirdilər. Bu zaman Qomezin əlindən canını güclə qurtaran Rafaele Urbina bu dəfə hollandiyalılar tərəfindən həbs olundu. Ancaq «Standard Oyl»un adamları və Rafaele Urbinaya kömək etmiş agentlər Kürazaodakı neft dolu anbarları və neftayırma zavodlarını partladacaqları hədəsi ilə Hollandiya hökumətini onu azad etməyə məcbur etdilər. Beləliklə, bu hadisələr «Standard Oyl» şirkətinin Venesuelada apardığı son mücadilə oldu. O gündən bəri bu məmləkətdən çıxan neft Kürazao adasına daşınır və neftayırma zavodlarında təmizləndikdən sonra ən müasir tankerlərlə Kanadaya, hətta ABŞ və Cənubi Amerikaya çatdırılırdı. «Standart Oyl» Venesuelada olduğu kimi digər Latın Amerikası ölkələrində də müvəffəqiyyətsizliyə uğramışdı. Qarşıya belə bir sual çıxır: Rokfeller böyük maliyyə imkanlarına baxmayaraq nə üçün müvəffəqiyyətsizliyə uğramışdı? Bunu anlaya bilmək üçün bir az geriyə getməyə məcburuq. Rokfeller Amerikadakı mütləq hakimiyyətini sadəcə zəkasına və taleyinə borclu deyildir. Onun kimi dünyaya hökm etmək sevdasına qapılan bir bankirin və bir polad istehsalı kralının da bu uğurda böyük payı vardır. Bunlar polad istehsalı kralı Andrev Karnegi ilə çoxlu sayda banklara sahib olan Morqan idi. ROKFELLER – C.P.MORQAN MÜCADİLƏSİ Rokfeller «Standard Oyl» şirkətini qurduqdan təqribən on il sonra Amerikanın nəhəng bankirlərindən biri olan Morqan ilə ortaq işlər görməyə başlayır. Bu əməkdaşlıq 1913-cu ilə, yəni Morqanın vəfat etdiyi dövrə qədər davam edir. Bu tarixdən sonra Morqanın qurduğu maliyyə oliqarxiyasına oğlu Con Pierpont Morqan rəhbərlik etməyə başlayır. Təbiətən çox həris bir şəxs olan C.P. Morqan əlindəki imkanlardan istifadə edərək beynəlxalq miqyaslı bir bank hegemonluğu qurmaq istəyirdi. Onun bu iddiası Rokfeller ilə münasibətlərinin kəskinləşməsinə səbəb oldu. Bu zaman C.P. Morqanın nəzarətində 1 milyard 200 milyon frank var idi. Onun belə varlı olması Rokfellerin Morqanın oğluna qarşı rəqabətə girməsinə təsir etmədi. Beləliklə, az bir müddət sonra bu iki nəhəng kapitalist arasında qorxunc mücadilə başladı. Bu mücadilədə C.P.Morqan çox şanslı idi. O dövrün Amerika prezidenti olan Vilson onun şəxsi dostu idi. Ona eyni zamanda Deterdinq də kömək edirdi. Elə bu dövrlərdə Amerika qəzetləri Rokfeller ilə «Standard Oyl»un neft şirkətinin məsul şəxslərinin bəzilərinin həbs edildiklərini yazdılar. Bundan başqa bir federal hakim də «Standard Oyl» şirkətinin qeyri-qanuni yollarla qazanc əldə etdiyi ittihamı ilə bağlanması qərarını verdi. Bu qərar tətbiq edilə bildimi? Xeyr nə Rokfellerə, nə də dostlarına verilmiş olan həbs əmri yerinə yetirmədi və dünyanın ən böyük neft istehsalçısı olan «Standard Oyl» bağlanmadı. Çünki, 1917-ci ildə Amerika Birinci Dünya müharibəsində iştirak edirdi. Belə bir vəziyyətdə dünya neftinin mühüm bir hissəsinə hakim olan bir şirkətin bağlanması mümkün deyildi. Hadisələr Amerikada 1920-ci ildə keçirilmiş seçkilərdən sonra 1923-cü ilə qədər Rokfellerin xeyrinə cərəyan etmişdir. Ancaq, 1923-cü ildən sonrakı vəziyyət onun əleyhinə olmuşdur. Buna səbəb «Standard Oyl»un köməyi sayəsində prezident seçilmiş Hardinq zəhərlənmiş və iqtidara Hoover keçmişdir. Yeni prezident də Birinci Dünya müharibəsində iqtidarda olmuş Vilson kimi Con Pierpont Morqanın ən yaxın dostu idi. Rokfeller yenə çıxılmaz vəziyyətə düşmüşdür. Bu iki şirkət arasında gedən mücadilədən Deterdinq öz mənafeyinə məharətlə istifadə edirdi. Rokfellerin bu böhranlı vəziyyəti 1933-cü ilə qədər davam etdi. Yəni bu il «Standard Oyl» üçün fövqəladə hadisələrin başlanğıcı oldu. Artıq «Standard Oyl»a rəğbəti olan Ruzvelt Amerikanın prezidenti seçilmişdir. İndi də hadisələr C.P.Morqanın əleyhinə cərəyan etməyə başladı. Vəziyyətin belə dəyişdiyini görən Morqan mücadilədən əl çəkmiş və Rokfellər ilə birləşməyə üstünlük vermişdir. Amerikada «Standard Oyl» ilə Morqanın mücadiləsi Morqana da, «Standard Oyl»a da, eyni zamanda Amerika hökumətinə də böyük ziyan vurmuşdur. Buna misal olaraq Venesuelanı göstərə bilərik. Deterdinq bu iki qrupun bir-biri ilə etdikləri mücadilədən istifadə edərək Venesuelanın neftli ərazilərinə sahib ola bilmişdi. Mücadiləni dayandıraraq qüvvələrini birləşdirən bu iki şəxs Amerika dollarının qiymətinin kursunun aşağı düşməsinin qarşısını almağa çalışdılar. «Standard Oyl» istehsal etdiyi neft məhsullarını dollara, Deterdinqin rəhbərlik etdiyi «Royyal Datç-Şell Qrup» isə florin ilə satırdı. Dolların faizi aşağı salındığı təqdirdə «Standard Oyl» nefti florin ilə satılan ingilis neftinə nisbətdə dünya bazarlarına daha ucuz mal çıxara biləcəkdir. Bu mücadilə tərzi həqiqətən çox iblisanə bir hərəkət idi. Çünki, iki Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|