Neft firtinasi
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MEKSİKA NEFTİ
kanallarda görülən tədbirlərin nəticəsiz qaldığını görən Amerika hərəkətə keçdi, yəni bombardmançı təyyarələr xalqa pulemyotlardan atəş açdılar. Amerikanın bu hərəkəti bütün Latın Amerikası tərəfindən lənətləndi və “Yənki” (amerikalı) şüarı qəzetlərin səhifələrini bəzədi. Latın Amerikası ölkələrinin etirazlarına məhəl qoymayan Amerika bombardımanlarını davam etdirirdi. Vaşinqton Nikaraquanı bombalayır, Meksika hökumətinə dalbadal nota verməkdə davam etdiyi bir vaxtda ingilis ordusunun adlı-sanlı hərbçilərindən polkovnik Henry İrvinq Boqotadakı ingilis səfirliyində Kolumbiyanın çevriliş nəticəsində iqtidara gəlmiş liderləri və nazirləri ilə görüşərək 50 illik yeni bir imtiyaz müqaviləsinin bağlanması üçün müzakirərələrə başlamışdı. Deterdinq polkovnik Henry İrvinqin müraciətini qəbul edərək ona kömək etmək üçün Britaniya ordusunun polkovniklərindən Yatesi və neft üzrə mütəxəssis olan ser Arnold T.Vilsonu təcili Boqotaya göndərdi. Rokfellerin təzyiqi ilə Nikaraqua əhalisini güllə-baran edən Amerika dövləti «Standard Oyl» ilə birlikdə çox çətin vəziyyətə düşmüşdür. Deterdinq bundan faydalanaraq Kolumbiyada ikinci imtiyazı əldə etmək üçün fəaliyyətə başladı. Polkovnik Henry İrvinq, polkovnik Yates və ser Arnold T.Vilsondan ibarət nümayəndə heyəti Kolumbiyanın liderlərindən istədikləri imtiyazı əldə edə bilmirdilər. Kolumbiyanın idarəçiləri İngiltərə ilə Amerika arasındakı mücadilədən öz xeyirlərinə istifadə etmək istəyir və müzakirələri uzadırdılar. Deterdinq isə bu vəziyyətlə barışa bilmirdi. Boqotalı nazirlər dünyanın ən varlı altı ada- mından biri olan alüminium istehsalçısı, əski nazirlərdən Andrev Mellonun böyük hissəsinə sahib olduğu «Gulf Oyl» şirkətinə də imtiyaz vermək istəyirdilər. Uzun çəkişmələrdən sonra ingilislər buna razılıq verdilər. «Gulf Oyl» şirkətinə verdikləri bu imtiyazla Boqotalı nazirlər iki nəhəng şirkət arasındakı mücadilədən istifadə edərək bir müddət öz neftlərinin bir hissəsini işlətməyə nail olsalar da nəticə dəyişmədi. Yəni sonda Deterdinqə güzəştə getdilər. Beləliklə, Deterdinq Amerikanın burnunun dibində yeni bir imtiyaz da almağa müvəffəq oldu. MEKSİKA NEFTİ Dünya Birinci Dünya müharibəsi zamanı nəhəng neft şirkətləri olan «Standard Oyl» ilə «Royyal Datç-Şell Qrup» arasında gedən mücadilənin şahidi olmuşdur. Müharibədən qalib çıxan İngiltərə birliyini qurduğu gündən bəri ona rəqib olan Almaniyanı məğlub etdikdən və Rusiyada çar üsuli- idarəsini yıxdıqdan sonra rahat bir nəfəs almışdı. Dünya müharibəsindən qalib çıxan İngiltərə qüdrət və qüvvəsinə dayanaraq dünyanın hər tərəfində olduğu kimi, Mərkəzi Amerikada da neft imtiyazları əldə etməyə qərar vermişdi. Bu qərarı İngiltərəyə bir neft imperiyası qazandırmış olan iki adam – Deterdinq ilə digər ortağı ser Samuel Marküs Londonda bir araya gələrək vermişdilər. Bu iki şəxs görüşdə hədəfi də təyin etmişdilər: Meksika. Onlar nəyin bahasına olsa da Meksika neftini ələ keçirməkdə qərarlı idilər. Rokfeller də Mərkəzi Amerikanın neftinə sahib çıxmaq istəmişdirsə də, artıq ingilislər ondan qabaq buna nail olmuşdular. Deterdiq ilə Samuel Marküs Meksikada fəaliyyət göstərə bilmək üçün bir plan qurdular. Deterdinq bu səfər ortaya çıxmaq istəmir və pərdə arxasında qalmağı daha münasib hesab edirdi. O, neftin ələ keçirilməsi üçün lazımi təşkilati işləri görəcək, Samuel Marküs də, təşəbbüsü maliyyələşdirəcəkdir. Deterdinq ilə Samuel Marküs hələ Birinci Dünya müharibəsi zamanı Meksikada yerləşməyi düşünsələr də, bu xüsusun gerçəkləşməsini müharibənin sonuna saxlamışdıdar. Ancaq, onlar gələcək işlərinin asan getməsi üçün burada müəyyən tədbirlər görməyi də unutmamışdılar. Yəni Deterdinqin adamları Meksikada çalışmağa başladıqları 1915-ci ildən etibarən burada ordunun nüfuzlu generallarını ələ almağa çalışmışdıdar. Pul Latın Amerikasında hər şeyə qadir idi. Deterdinq ilə Samuel Marküs Meksikada «Meksikan Eaqle» şirkətini qurdular. Onlar bu şirkətin başına Deterdinqin ən etibarlı adamlarından biri olan və sonralar Kolumbiyanı da ələ keçirə biləcək Pearsonu gətirdilər. Gələcəkdə lord Cowdry adını alacaq Pearson rüşvət verməkdə, üsyanlar təşkil etməkdə həqiqətən də ixtisaslaşmış bir insan idi. Pearson qısa zamanda Mexsikanın paytaxtı Mexiko şəhərində hər təbəqədən olan bir çox insanlarla dostluq əlaqələri qurdu. Bunlar arasında dövlət xadimləri, generallar, qəzetçilər və başqa hörmətli şəxslər var idi. O, bu insanlardan gələcəkdə istifadə etmək üçün külli miqdarda pul xərcləmişdir. «Standard Oyl» da Mexikoda bir çox adamları pulla ələ almağa çalışırdı. Ancaq, o Mexikoda istədiyi münasib adamları tapa bilmirdi. Amerikalılara təhqir mənasında deyilən “Yanki” şüarı burada da söylənirdi. Mətbuatda daima amerikalılar əleyhimə məqalələr çap olunurdu. Pearson bu mətbuat orqanlarını maddi cəhətdən təmin edərək «Standard Oyl»a qarşı təbliğatı daha da gücləndirirdi. Amerika ilə həmsərhəd olan Meksikanın əhalisi daima qonşuları tərəfdən hücum təhlükəsi xofunu yaşayırdılar. Bu qorxu həm Meksikanı idarə edənləri, həm də xalqı daima oyaq olmağa məcbur edirdi. Uzunmüddətli çalışmalardan sonra nəhayət Pearson dövlət rəsmiləri ilə gizli olaraq aparılan müzakirələrdə Meksika neftinin ingilislərin ixtiyarına verilməsi imtiyazını əks etdirən bir müqavilə bağlamağa nail oldu. İngilislərin Meksikada neft imtiyazları əldə etdiyindən xəbər tutan Amerika prezidenti Hardinq Rokfellerin təzyiqi ilə aşağıdakı məzmunlu bəyanatı verir: «Biz vaxtımızı dünyaya insanlıq dərsi verməklə keçirərkən İngiltərə dünya iqtisadiyyatının açarı və gələcəyin ən güclü təminatı olan nefti ələ keçirməklə məşğuldur». Amerika prezidenti Hardinqin bu bəyanatı artıq «Standard Oyl”un mücadiləni uduzmasını göstərdi. Bundan sonra həm Amerika höküməti, həm də “Standart Oyl” müəyyən tədbirlər görmək qərarına gəldilər. İlk olaraq Amerika hökuməti ingilislərin Meksikada neft imtiyazlarına qarşı nota verdi. Bunun arxasınca da Amerikanın Meksikadakı səfiri hökumətdən ingilislərə verilən imtiyazların ləğv edil- məsi tələbi ilə çıxış etməyə başladı. Amerikalıların təzyiqinə o zamankı Meksika hökuməti güclə dayanırdı. Bu hökumətin əsas dayağı xalq və mətbuat idi. Amerikanın əleyhinə Mexikoda daima nü- mayişlər keçirilirdi. Meksika hökuməti Amerika səfirinə bildirdilər ki, əgər onlar ingilislərə verilən imtiyazı ləğv etsələr Mexikoda inqilabi çevriliş baş verə bilər. Səfir Meksika hökımətinin ameri- kalılara da imtiyaz verilməsi təklifini razılıqla qarşıladı və təzyiqləri dayandırdı. Bundan sonra Mexikodakı nazirlər rahat nəfəs aldılar. Deterdinq isə Meksika hökumətinin bu hərəkətini qəbul etmədi. Onun tələbinə görə bu ölkənin nefti ya tamamilə onun olmalı, ya da bu imtiyazları «Royyal Datç-Şell Qrup»una verə biləcək bir iqtidar hakimiyyətə gəlincəyə qədər Meksikada inqilablar davam edəcəkdir. Pearson rəhbərindən aldığı detektiv ilə hərəkətə keçdi. Həmişə olduğu kimi bu dəfə də Latın Amerikasının başqa ölkələrində tətbiq olunan metod işə salındı. Yəni ingilis qızılları ilə ələ alınmış generallar çevriliş edib Meksika hökumətini devirdilər. Hakimiyyəti əllərinə keçirmiş olan generalların ilk işi amerikalılara verilmiş neft imtiyazlarını ləğv etmək oldu. Beləliklə, «Royyal Datç-Şell Qrup»un bir qolu olan «Meksikan Eaqle» təkrar Meksikaya hakim oldu. Bu hadisə amerikalılara çox baha başa gəldi. Amerika prezidenti də daxil olmaqla siyasətçilər də şoka düşmüşdülər. Meksikada baş verənlər Rokfellerə də güclü təsir etmişdir. O, prezident Hardinqə təzyiq edərək Amerikanın hərəkətə keçməsini istəyirdi. Amerikanın hərəkətə keçməsi isə cənub qonşusu olan bir dövləti donanma və ordu ilə yola gətirməsi deməkdi. Bunun nəticəsinin Amerika üçün o qədər də ürəkaçan olmayacağını bilən prezident Hardinq əlacsız qalaraq diplomatik üsullara əl atmağa üstünlük verdi. «Standard Oyl» şirkətinin məsul şəxslərindən olan Huqhes prezidentin xarici işlər üzrə müşaviri təyin olunmuşdur. O, Meksikanın çevriliş etmiş generallarına hədələyici bəyanatlar verməkdə davam edirdi. Ancaq, generallar bu hədələrə o qədər də əhəmiyyət vermirdilər. Huqhes bu səfər generalları müharibə ilə hədələməyə başladı. Onun bu hədələri də nəticəsiz qaldı. Meksikada baş vermiş hərbi çevriliş baş verdiyi zaman Amerika senatorlarından biri belə demişdir: «İngiltərənin hədəfi gələcəkdə baş verə biləcək müharibədə müvəffəqiyyət ehtimallarını neft sayəsində qazanmaq deyil, bəlkə də eyni zamanda bu müvəffəqiyyət ehtimallarını rəqiblərinin əllərindən almaqdır. İngiltərə Amerika Birləşmiş Ştatlarının mənbələrini azaltmaq üçün planlı bir şəkildə hərəkət etməkdədir». Meksikada baş vermiş hərbi çevriliş ilə əlaqədar söylənən bu sözlər ingilislərin neft siyasəti haqqında söylənilmiş sözlərin ən dəqiqi idi. İngiltərə həqiqətən gələcəkdə baş verə biləcək bir mü- haribəni qaçınılmaz qəbul etmiş və bu müharibədə qalib gəlmək üçün əlindəki bütün vasitələrdən istifadə etməyi qərara almışdı. Neft bu vasitələrin birincisi idi. İngilislər gələcəkdə baş verə biləcək bir müharibədə neftə hakim olan dövlətin dünyaya da hakim olacağını bilirdilər və planlı bir şəkildə bu istiqamətdə siyasət yürüdürdülər. Onlar Meksikada hərbi çevrilişi təşkil etdikləri ana qədər sahib olduqları dünya neft hakimiyyətini qaçırmamaq üçün böyük Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|