Neft firtinasi
NEFT İSTEHSALÇILARININ İSPANİYAYA
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NEFT İSTEHSALÇILARININ İSPANİYAYA VERDİKLƏRİ DƏRS
- İspaniya neft istehsalçılarına qarşı hərəkət edir
NEFT İSTEHSALÇILARININ İSPANİYAYA VERDİKLƏRİ DƏRS Neft istehsalçılarının nələrə qadir olduqlarını təsbit və izah edə bilən insanlardan biri də Fransa Əyan Məclisinin üzvlərindən olan Hanry Beranjedir. O, Fransa Əyan Məclisinə təqdim etdiyi gizli bir raportunda «Royyal Datç-Şell Qrup»dan belə bəhs etməkdədir: «Royyal Datç-Şell Qrup» böyük bir qüvvədir. O dünyanın dörd bir tərəfində fəaliyyət göstərən şöbələri vasitəsilə bank işi, dəniz ticarəti, maliyyə vəsaitlərinin verilməsi, məhsulların istehsalı və satışı ilə məşğul olduğundan qüdrətini daima artırmaqdadır». Bu tərifdə insan həyatına hakim olan ünsürlərin hamısı əks olunmaqdadır. «Standard Oyl» şirkəti də beynəlxalq miqyaslı bir qüvvə idi və «Royyal Datç-Şell Qrup»dan heç də geri qalmırdı. Bu şirkət sadəcə olaraq neft çıxardaraq onu dünyanın dörd bir tərəfinə çatdıraraq satmaqla məşğul deyildir, eyni zamanda ABŞ-ın sahib olduğu ticarət donanması üzərində nüfuzu vardır. Onun dünyada mövcud böyük bankların səhmlərində payı olmuşdur və irimiqyaslı ticarət şəbəkəsinə də malik idi. «Standard Oyl» istehsal etdiyi nefti bir yerdən başqa yerə nəql etmək üçün lazım olan Pipe-Lineların çəkilməsində işlədiləcək dəmir və poladı istehsal edən zavodlara, dəmir filizi çıxarılan mədənlərə, dəmir yolları şəbəkələrinə və digər nəqliyyat vasitələrinə malikdir. Onun bu iqtisadi gücü Amerikanın xarici ticarətini əlində tutmasına və ölkənin siyasi sahəsində qorxunc bir gücə sahib olmasına imkan verməkdədir. Şirkət bu gücünə və qüdrətinə əsaslanaraq istədiyi hər hansı bir şəxsi Amerikada siyasi sahədə arzu etdiyi vəzifəyə təyin etdiyi kimi, vəzifəsindən də kənarlaşdırmağa qadir idi. Məşhur və çoxtirajlı qəzetlərin bir çoxu da Rokfellər tərəfindən maliyələşdirilirdi. Eyni zamanda şirkət imkanlarından istifadə edərək həm Birinci, həm də İkinci Dünya müharibəsindən sonra iqtisadi cəhətdən zəifləmiş dövlətlərə kredit verərək onların iqtisadiyyatlarına təsir etmə gücünə sahib olmuşdu. Neft trestləri müdhiş bir təşkilata sahibdirlər. Onlar yalnız mənsub olduqları dövlətlərinə deyil, böyük və kiçik dövlətlərin də siyasətlərinə arzu etdiklərini də soxmağa qadirdilər. Elə bu səbəbdən də gözüaçıq insanların idarə etdikləri hökümətlər neft istehsalçılarıyla dost münasibətlərin zəruriliyinə inanmaqdadır. Çünki dünyaya hakim olan pulun çox hissəsi bu neft istehsalçılarının ix- tiyarında idi. Məsələ: Bu iki nəhəng trestin hər hansı birinin sərmayəsi Almaniya, Fransa və İtaliyə dövlətlərinin büdcələrindən çox idi. Onlar bu qüdrətlərindən istifadə edərək istədikləri yerdə, istədikləri zaman maliyyə böhranları yarada bilirdilər. Birja oyunları ilə hökümətləri dizə çökdürür və milyonlarla insanın kasıblaşmasına səbəb olurdular. Onlara qarşı çıxan dövlətlərin başına nələr gəldiyinə dair çoxlu misallar vardır. Bu zaman neft istehsalçıları onlara boyun əyməyən dövlətlərdə hakimiyyət çevrilişləri edərək qanuni höküməti devirirdilər. İspaniyada baş verənlər bunun nümunəsidir. İspaniya neft istehsalçılarına qarşı hərəkət edir İspaniyada 1920-ci ildən sonra hadisələr sürətlə inkişaf etmişdir. Yəni kral XIII Alfons hakimiyyətdən endirilmiş və Primo de Rivera baş nazir olmuşdur. İspaniyanın qədim ailələrindən birinə mənsub olan bu şəxsin tam adı Marki Estellas Primo de Rivera idi. Bu şəxs İspaniyada fövqalədə işlər görməyi bacarmışdı. O, ömrünün axırına kimi İspaniya üçün çalışmışdır. Primo de Rivera üsyan qaldıran kommunistlərin qarşısını da almağa nail olmuşdur. Onun vaxtında İspaniyada maliyyə prblemi tam həll edilmişdir. Ancaq İspaniyada neft olmadığından büdcənin çox hissəsi bu maddənin idxal edilməsinə xərclənirdi. Baş nazir İspaniyada yaranmış bu vəziyyəti məmləkətin xeyrinə dəyişdirmək üçün tədbirlər fikirləşirdi. Nəhayət, o neft istehsalçıları ilə müzaki- rələr apararaq aldıqları neftin əvəzini mübadilə yolu ilə ödəmək imkanının olub-olmadığını araşdırırdı. Ancaq heç bir nəticə əldə olunmadı, çünki neft istehsalçıları məhsullarını yalnız nəqd pula satdıqlarını bildirdilər. Bundan sonra o kəskin hərəkət etməyi qərara aldı. Yəni çıxardığı bir qanunla «Royyal Datç-Şell Qrup» ilə «Standard Oyl» şirkətlərinin İspaniyada mövcud olan bütün müəssisələrini milliləşdirdi. Primo de Riveranın bu hərəkəti Londonda, Vaşinqtonda və Nyu-Yorkda çox təəccüblə qarşılandı. Bu iki şirkətə mənsub qəzetlər İspaniya əleyhinə təbliğat aparmağa başladılar. London və Vaşinqtondan İspaniyaya etiraz notaları göndərilməyə başladı. Hər iki şirkət gizli və ya açıq bütün imkanlarından istifadə edərək İspaniyaya qarşı müəyyən tədbirlər görsələr də nəticəni dəyişdirməyə müvəffəq ola bilmədilər. Deterdinq və Rokfellər aralarındakı mücadiləni dayandıraraq İspaniyada müştərək təhlükəyə qarşı birləşdilər. İspaniyada qorxulu bir mücadilə başladı. Ölkənin hər tərəfində hər gün adamlar öldürülürdü. Dövlətin gördüyü tədbirlər nəticəsiz qalırdı, yəni nə cinayətkarlar, nə də cinayətlərin səbəbləri məlum olmurdu. İspaniya Mərakeşində üsyan baş verdi. Üsyan yatırılsa da, bir müddət sonra yenidən baş verdi. Primo de Rivera İspaniyanı qarışdıran hadisələrin neft şirkətləri tərəfindən planlaşdırıldığını anladığı zaman artıq iş işdən keçmişdi. O verdiyi bir bəyanatla «Standard Oyl» və «Royyal Datç-Şell Qrup» şirkətlərinə aid milliləşdirilmiş bütün əmlakın əvəzinə təyin etdiyi 75 milyon pezetanı dərhal ödəməyi dünyaya elan etdi. Onlarla yenidən görüşüb müzakirələr aparmaq istəsə də əks tərəf təklifləri cavabsız qoydu. Neft istehsalçıları bilirdilər ki, bu mücadilə onların lehinə nəticələnəcək və Primo de Rivera hakimiyyəti devriləcəkdir. Onlar İspaniyanın daxilində müəyyən cinayətlər törədərək əhalini çaşqın vəziyyətə salmaqdan başqa, ölkənin iqtisadi həyatında böhran yaratmağa da çalışdılar. Bu iki şirkət 1927-ci ildə İspaniyadan başqa digər ölkələrdə nefti 20% ucuz satacaqlarını elan etdilər. Bu xəbəri mətbuatdan oxuyan oxucu bilmirdi ki, gələcəkdə bu ucuzluq bir dövləti kökündən sarsıdacaq və İspaniyanın bir zamanlar xalqı tərəfindən dəlicəsinə sevilən diktator baş naziri Marki Estellas Primo de Riveranın həyatının faciə ilə bitməsinə səbəb olacaqdır. Neft istehsalçılarının bu siyasətinə Primo de Rivera çətin də olsa müqavimət göstərirdi. Neft ehtiyatlarının azaldığı bir vaxtda «Standard Oyl» düşdüyü ziyanın əvəzinə İspaniya hökümətindən 300 milyon pezeta təzminat tələb etdi. İspaniyanın maliyyə gücü bu pulu verməyə kifayət etmədiyindən təklif rədd edildi. Əgər bu vəsait verilsə idi, bir müddət sonra Deterdinq də təzminat istəyə bilərdi. Primo de Rivera şirkətlərin tələb etdiyi təzminatı versə də pozulmuş İspaniya iqtisadiyyatını yenidən qura bilməzdi. Bundan başqa Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|