Neft firtinasi
İraq kralı Feysəlin sirli ölümü
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İraq kralı Feysəlin sirli ölümü
İraq kralı Feysəlin sirli ölümü Neft sayəsində İraqın kralı olmuş Feysəl taxta oturmamışdan əvvəl qarşılaşdığı çətinliklərlə yanaşı, Osmanlı İmperiyasının həsrətini çəkən xalq kütlələri tərəfindən xoş qarşılanmamış və bir çox üsyanlarla üz-üzə qalmışdır. Xüsusilə, Mosul və Kərkük türkləri arasındakı narazılıq hələ də qalmaqda idi. İraq dövlətinin yeni iqtidarı bir çox tədbirlər görsələr də Mosul və Kərkük türklərini razı sala bilmədilər. Onlar hələ də İraq dövlətini tanımaq istəmirdilər. Elə bu zaman İraq kralı İngiltərə kralı və Böyük Britaniya imperatoru V Georq tərəfindən İngiltərəyə rəsmi ziyarətə dəvət edildi. Feysəlin İraqın daxili vəziyyətinin gərgin olduğu bir vaxtda İngiltərəyə ziyarəti risk tələb edirdi. Çünki Mosul və Kərkük türkləri hər an üsyan qaldıra bilərdilər. Nuri Səid paşa krala nə vaxtsa baş verə biləcək üsyanı yatıra bilmək üçün bir hərbi hissəni hazır vəziyyətdə saxlamağı tövsiyə etdi. Kral Feysəl Nuri Səid paşanın təlqin etdiyi bu fikri bəyəndi və 1933-cü ildə, əsrarəngiz ölümündən bir müddət əvvəl Mosul və Kərkükdə türklərə qarşı qanlı soyqırım həyata keçirdi. Onminlərlə günahsız türk öldürüldü. Mosul və Kərkükdə axıdılan qan bu ərazilərdə olan neftin təhlükəsizliyi üçün tökülmüşdür. Təəssüf ki, Ankara hökuməti bu qorxunc soyqırım qarşısında qulaqlarını tıxamış bir vəziyyətdə susmağa üstünlük verdi. İraq kralı Mosul və Kərkükdə işlətdiyi bu cinayətlərdən sonra əllərini buladığı türk qanı hələ qurumamış rəsmi dəvəti qəbul edərək Londona getdi. Bu dəvət əslində ingilis hökumətinin və İngiltərə kralı və Böyük Britaniya imperatoru V Georqun deyildi. Bu dəvət təşəbbüsü əslində İraq nefti ilə birlikdə Orta Şərqdəki bütün neft sahələrinin mütləq hakimi Deterdinqə məxsusdu. İngiltərə kralı sadəcə bir şirma idi. 1933-cü ilin iyun ayı idi. Londonun küçələri İraq və İngiltərə bayraqları ilə bəzədilmişdi. Londonun Viktoriya vağzalı bəzədilmiş və təhlükəsizlik tədbirləri görülmüşdür. Bu vağzal ən möhtəşəm günlərindən birini yaşayırdı. Kral V Georq çiynində briqada generalı paqonu olan uniforması ilə Viktoriya vağzalında İngiltərənin «imtiyazlı qonağı»nı gözləyirdi. Bir müddət sonra qonağı gətirən qatar vağzala daxil oldu və dayandı. İraq kralı I Feysəl ipək paltarının ətəklərini toplayaraq qatardan endi və özünü ev sahibinin qolları arasına atdı. Bir imperator və bir bədəvi Londonun Viktoriya vağzalında qucaqlaşırdılar. Kral V Georq qarşılanma mərasiminə ailəsi və dövlətin o dövrkü bütün hörmətli şəxsləri ilə birlikdə gəlmişdi. Bu bəlkə də ingilislərin tarixində misli görünməmiş bir qarşılanma mərasimi idi. Qarşılayanlar arasında İngiltərənin baş naziri Mc.Donald və xarici işlər naziri Con Simon da var idi. Viktoriya vağzalı ingilis əsilzadələrinin hamısını bəlkə də ilk dəfə bir arada görürdü. Bütün bunları bir araya gətirən və sadə bir çöl bədəvisini qarşılamağa məcbur edən güc yalnız neft idi. Neft əzəmətli İngiltərə kralı və Böyük Britaniya imperatorunu bir şeyxin önündə əyilməyə məcbur etmişdir. Bəli, İngiltərə kralı V Georq İraq kralı Feysəlin önündə əyilmişdi, ancaq əyilən baş neft üzündən dünyanı idarə edən bir imperiyanın başı olduğunu da heç bir zaman unutmurdu. İraq kralı Feysəl Londonda qaldığı müddətdə neft istehsalçıları, xüsusilə Deterdinqlə də görüşdü. Kral müzakirələrdən çox razı idi. Çünki istədiyi faizi almaq üçün israrı nəticə vermiş, yəni şəxsən Deterdinq neftdən aldığı 25%-i 40%-ə çatdıracağını vəd etmişdi. Müzakirələr müsbət şəkildə nəticələnincə bir neçə gün Londonda qalan kral Feysəl «The Irak Petroleum Company»nin dəvəti ilə Cenevrəyə getdi. Feysəl Cenevrəyə çatdığı zaman burada onu Deterdinqin hədiyyə etdiyi bahalı bir avtomobil gözləyirdi. Bu hədiyyə və Deterdinqin «incəliyinə» kral heyran qalmışdı. Uzun müddət orada qalan kral Feysəl hər gün bu avtomobillə şəhərin görkəmli yerlərini gəzərək min bir gecə nağıllarındakı şahzadələr kimi yaşayırdı. Onun bu həyatı 1933-cü il sentyabrın 7-ə qədər davam etdi. Həmişəki kimi gəzməkdən qayıdan kral mehmanxanaya daxil olur və öz otağına çəkilərək onu heç kəsin narahat etməməsini əmr edir. Kralın belə uzunmüddətli istirahəti mehmanxana müdiri Eqqymannı narahat edir və ona telefon etməyi qərara alır. Telefona cavab verilmədiyini görən mehmanxana müdiri kralın qaldığı ortağa girir və onu yerdə ölmüş vəziyyətdə görür. O, dərhal vəziyyəti məhəlli hökumət orqanlarına bildirir. Dərhal həkimlər gəlir və təhqiqat aparılır. Səhəri gün rəsmi orqanların apardığı təhqiqatın nəticəsi «Kral Veysəl avtomobili çox sürətlə sürdüyünə görə ürəyinin təzyiqi artmış və bu da onun ölümünə səbəb olmuşdur» məzmunlu raportla ictimaiyyətə çatdırılmışdır. Bundan sonra ortada İraq kralı I Feysəlin ölümünə dair şübhəli fikirlər dolaşmağa başladı. Buna səbəb elə həmin gün hadisədən bir neçə saat sonra kralı ölmüş vəziyyətdə ilk dəfə görən mehmanxana müdiri Eqqymannın da qəflətən vəfat etməsi olmuşdur. Ortaya belə bir sual çıxır: Kral I Feysəl ilə mehmanxana müdiri Eqqymannın ölümü bir təsadüfdürmü? Bəlkə də bir təsadüfdü, bəlkə də təsadüf deyil. Çünki kralın ölümü ətrafında dolaşan rəvayətlər bizi bir cinayət ehtimalı üzərində durmağa məcbur etməkdədir. Yenə iddia edilə bilər ki, neft istehsalçılarının çalışma üsullarını bilənlər bir kralın və arxasınca da bir mehmanxana müdirinin ölümünü belə asanlıqla təsadüflərə bağlaya bilməzlər. İşin əsas məzmunu aşağıdakı kimi idi. Kral Feysəl əcəli ilə ölməmişdir, öldürülmüşdür. Həmçinin mehmanxana müdiri Eqqymann da neft istehsalçılarının qurbanlarından biri olmuşdu. Bəs əsl qatil kimdir? Əsl qatil şübhəsiz şəxsən mehmanxana müdiri Eqqymanndı. Bu xüsusi aydınladacaq dəlil, neft istehsalçısılarının insan həyatına dəyər vermədikləri minlərcə, on minlərcə misaldır. Çünki neft istehsalçıları bir insanı ortadan qaldırmaq istədikləri vaxt, ona ən yaxın olan insanı tapırlar və işlərini gördürdükləri insanı da məhv etməyə çalışırdılar. Onlar üçün bu tip in- sanları tapmaq və hər hansı bir cinayəti törətməyə məcbur etmək çətin deyildi. İraq kralının ölümü bütün İraqda günlərlə davam edən bir matəm havasının əsməsinə yol açmışdı. Ancaq dövlət dövlətdi. Kral öldü, yaşasın yeni kral. Bəli yeni kral taxta keçmişdi və yaşayacaqdı. Ancaq nə qədər? Bax bunu heç kəs bilə bilməzdi. Ölən kral I Feysəlin oğlu Qazi atasından qalan taxta İraq kralı I Qazi kimi oturmuşdu. Ancaq, zavallı Qazinin də şansı uğurlu olmamış, yəni atasının ölümündən beş ildən sonra dünyanın yeni dünya müharibəsinə hazırlaşdığı bir dövrdə almanlara meyl etməsi siyasətinin qurbanı olmuşdur. O, da eynilə atası kimi neft istehsalçılarının ona hədiyyə etdikləri avtomobili Bağdad ətrafında gəzərkən bir dirəyə çırparaq ölmüşdür. Nuri Səid paşa hökumətinin rəsmi raportuna görə kral bir avtomobil qəzasında həlak olmuşdur. Ancaq işin əsli heç də Nuri Səid paşa hökumətinin İraq xalqına bildirdiyi kimi deyildi. Çünki İraq kralı I Qazi başına arxadan vurulan bir əşya ilə öldürülmüşdü. Kralın öldürülməsi hadisəsini bütün İraq xalqı bilsə də heç kəs Nuri Səid paşanın qorxusundan dillə gətirə bilmirdi. Çünki artıq İraq Nuri Səid paşanın sərt yumruğu altında əzilən bir əsirlər düşərgəsinə çevrilmişdi. Osmanlı İmperiyasında təhsil almış və leytenat rütbəsində türk ordusunda 1915-ci ilə qədər yüzbaşı kimi qulluq etmişdir. O, istər təhsil illərində, istərsə də qulluq etdiyi zaman alman nizam-intizamı Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|