14
“Deməli, Şərq adamısınız. Əlbəttə, nəyi demək, nəyi
deməmək barədə azadsınız, amma onu deyim ki, Şərq bi-
zim diqqətimizi həmişə çəkir. Müəlliflərimiz arasında Şərq
mövzusunda yazanlar kifayət qədərdi. Ümidvaram ki, Sizin
təklif elədiyiniz əsərlər də maraqlı olacaq”.
“Mən Şərqin çox zəngin ölkəsində, faciəvi hadisələrin
baş verdiyi məmləkətdə doğulmuşam, herr Tal, – dedi. –
Kiyevdə, İstanbulda, Parisdə kitablarım nəşr olunub. Təəssüf
ki, yol üstündə olduğumdan özümlə nüsxələrini götür mə-
mişəm. Amma ümidvaram ki, oxuyacağınız əsərlər sizi çox
maraqlandıracaq”.
Peter Tal peşəkar naşir duyğusuyla əlçatarında şikar ol-
duğundan həyəcanlanıb dikəldi, qapını açıb üzbəüz otağa
səsləndi:
“Frau Hesslinq, zəhmət olmasa, bizə iki qəhvə gətirin, –
dedi, sonra kresloya çöküb ağıllı, hiyləgər nəzərlərini qona-
ğa dikdi. – Bilirsiniz, mən yeddi il qabaq isveçrəli dostum
Karl Siliqlə birgə nəşr evini yaradanda bu qədər irəli
gedəcəyimi düşünmürdüm. Artıq iki yüz addan çox kitab
nəşr eləmişik, müəlliflərimiz arasında Herman Hesse, Ste-
fan Svayq, Aqata Kristi, Con Karr kimi nəhənglər var.
Leypsiqdə də işlərimizi genişləndirmək qərarına gəlmişik.
Demək istəyirəm ki, bizi seçməkdə heç də səhv elə mə-
misiniz”.
Tal həvəslə, əl-qolunu oynada-oynada danışır, əyilib
kresloya yaxın dolabdan nəşr elədiyi kitabları götürür, qo-
nağına göstərir, əlyazmalar üzərində işdən, müəlliflərlə
əlaqələrdən, alıcıların rəylərindən söhbət açırdı. Xidmətçi
iki fincan qəhvəni həmsöhbətlərin arasındakı alçaq mizin
üstünə qoyub gedəndən sonra da naşirin bəlağətli nitqi da-
vam eləyirdi. Bütün bunlar çox maraqlı olsa da, söhbətlərinin
nəticəsi, bir də qoyub gəldiyi xəstənin vəziyyəti onu daha
çox həyəcanlandırırdı.
“Təəssüf ki, Sizinlə bir daha görüşəcəyimizi əminliklə
söyləyə bilmərəm, herr Tal, – dedi, – ola bilsin, heç kitabla-
15
rımın nəşr olunduğundan da xəbər tutmayım. Bununla
belə, əlyazmalarımı Sizə əmanət qoymaq qərarına gəldim.
Hər halda, ümidvaram ki, oxuyub dəyərləndirəcəksiniz...”
“Əlbəttə, əlbəttə, bundan arxayın ola bilərsiniz, – naşir
gülümsəyə-gülümsəyə əllərini yana açdı. – Düzdü, indi
işlərimiz həddən çoxdu, az qala, gecə-gündüz işləyirik,
amma fürsət tapıb əlyazmalarla tanış olaram”.
Qovluqları
Tala
uzadanda
bütün
vücudunun
gərginləşdiyini, əllərinin titrədiyini hiss elədi. Elə bil ümid-
siz, tutqun, ağrıyla dolu günlərində kağıza köçürdüyü ya-
şantılarını dəmir saxlanca qoymaq üçün verirdi, həmin ya-
şantılar bu yad məmləkətdə dustaq qalacaqdı, bəlkə də heç
vaxt işıq üzü görməyəcəkdi. Amma, ola bilsin, bu işgüzar
naşir əlyazmaların yolunu açacaq, yazdıqlarını bütün dün-
yaya tanıdacaqdı.
Peter Tal qovluqları alıb üzərində səliqəli xətlə yazılanla-
rı oxudu:
“Kurban Said... Ali und Nino”... “Kurban Caid. Das Magc-
hen vom goldenen Horm...” Hmmm... Çox maraqlıdı, – sonra
yəqin müəllifə əsərini tərifləməyin düşər-düşməzi olduğu-
nu fikirləşib heyrət çalarını bir qədər azaltdı. – Maraqlıdı...
Ümidvaram ki, yaxın müddətdə əlyazmalarla tanış olmaq
imkanı yaranacaq. Bəs nəticəni hansı ünvana bildirməyi
arzu edərdiniz?”
Sual onu fikirləşməyə məcbur elədi. Ceyhun bəyin ünva-
nını verə bilərdi, amma bundan sonra onunla əlaqə saxla-
maq imkanı olacağına ümid bəsləmirdi: Məhəmməd Ağa-
oğlunu məsələdən agah eləyə bilərdi, xəstə, imkansız,
Vətənə qayıtmaq ovqatında olmayan cavanın da gələcəyi
sual altındaydı, bu vəziyyətdə onu qoymaq istəmirdi.
“Herr Tal, – nəhayət, qəti qərara gəlib dilləndi, – düzü,
məni nəticədən çox indi məsələnin maddi tərəfi maraqlan-
dırır. Yol xərclərimi ödəmək, bir xəstə tələbənin müalicəsinə
müəyyən məbləğ vermək üçün qələmhaqqına ehtiyacım
16
var. Ümidvaram ki, əlyazmalar sizi təmin eləyəcək, nəşrin-
dən qat-qat artıq mənfəət götürəcəksiniz”.
Naşirin gözlərindəki işıq artdı. Qarşısında oturan bu ca-
van, naməlum adam qəribə tipdi: əsl ad-soyadını gizlədir,
əlyazmalardan nəyin bahasına olur-olsun, xilas olmaq
istəyir, sözləşmə-filan tələb eləmir, belə görünür, umduğu
da iri məbləğ deyil, mövzu Şərqdisə, həmin məbləği ən adi
kitabdan belə, çıxarmaq olar. Deyəsən, riskə getməyə dəyər.
“İndiki vəziyyətdə riskə gedib sizə ancaq dörd yüz mar-
ka verə bilərəm, – Peter Tal sifətinə mərhəmət əlamətləri
qondurub iltifatla dilləndi. – Adətən əlyazmalarla tanış olur,
sonra müəlliflərlə danışıq aparırıq. Bu dəfə vəziyyətinizi
nəzərə alıb ənənəmizi pozmağa məcburam”.
Təklif olunan iri məbləğ deyildi, amma indiki
vəziyyətində buna da şükür eləməliydi, bu yad şəhərdə
başqa üz tutmalı bir kimsə yox idi. Beynindən qüssəylə ke-
çirdi: “Nolar, bəy verən atın dişinə baxmazlar”, amma ağ-
zından nəzakət dolu sözlər çıxdı:
“İltifatınıza görə çox sağ olun, herr Tal, – dedi. –
Əminəm ki, atdığımız bu addımdan peşman olmayacaqsı-
nız. İndi icazənizlə mən gedim, yol üstündəyəm, qatara çat-
malıyam”.
“Şərq... – naşir ayağa qalxa-qalxa dilləndi. – Şərq həmişə
sirli-sehrlidi. Elə Sizin qəfildən, özünüzü tanıtmadan gəlib
mənə – ilk dəfə qarşılaşdığınız adama iki əlyazma verib,
ünvan qoymadan getməyinizin özü roman mövzusudu,
bəlkə, nə vaxtsa belə bir əsər yazılacaq. İndisə sizə ancaq
uğurlu yol arzulaya bilərəm”.
***
Cəmi iki saat sonra Zentralbahnhof vağzalında Vyana-
Moskva qatarına bilet alıb, ikinci dərəcəli vaqondakı yerini
tutmuşdu. Özündə qəribə rahatlıq duyurdu, elə bil, qəfildən
illərlə çiyinlərini əzən yük götürülmüş, qəddi bir qədər
Dostları ilə paylaş: |