meyyləri müşahidə edilmişdir. Belə ki, Almaniya-SSRİ müharibəsinin dərinliyinə
müdaxilə olunmamış faktlar birtərəfli qaydada oxuculara çatdırılmışdır. Bu,
şübhəsiz ki, XX əsr tarixinin bütövlükdə təhrif olunması kimi qəbul edilməlidir.
Müharibənin başlanması sovet dövlətinin daxilində zorla, üstüörtülü saxlanılan
çoxlu sayda problemləri aşkarladı. Böyük amansızlıq və terrorla qurulmuş ölkədə
açıq fəaliyyət göstərən müxalifətin mövcudluğu da qeyri-mümkün olmuşdu. Eyni
zamanda, almanların işğal etdiyi ərazilərdə Sovet rejiminin ideoloji əsaslarının
güclü olmadığı da aşkarlanmışdı.
Bu, həqiqət idi ki, Sovetlər Birliyi ayrı-ayrı xalqların azad yaşamaq
hüquqlarından məhrum edilməsi nəticəsində yaranmışdı. Milli müstəqilliyin
gerçəkləşməsində və azadlıq, müstəqillik hallarına qarşı olan kommunist
rejimindən əhalidə ciddi narazılıq vardı.
Qeyd edək ki, 1918-1920-ci illərdə mövcud olmuş, xalqımızın müstəqil
dövlətlər cərgəsində yaşamasını təmin etmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin
süqutundan sonra ölkədə geniş müqavimət hərəkatı başlanmış, məmləkətin ayrı-
ayrı bölgələrində onlarla silahlı üsyanlar olmuşdu.
XX əsrdə Azərbaycan xalqının əldə etdiyi ən böyük qənimət, şübhəsiz ki,
1918-1920-ci illərdə qurduğu azad, müstəqil, demokratik dövlətdir. Təəssüflər ki,
sonrakı durum, hadisələrin qarışıqlığı, beynəlxalq aləmdəki mürəkkəbliklər,
Rusiyada bolşevizmin güclənməsi, kommunist ideyalarının geniş xalq kütlələrini
aldadıcı mahiyyətdə əhatəsi və nəhayət, Azərbaycan daxilində mövqe
müxtəlifliyinin olması, ermənilərin isə xəyanəti Azərbaycanı müstəqillik
haqlarından məhrum etdi.
Azərbaycanda mövcud Sovet rejiminə qarşı mübarizə 20-ci, 30-cu, 40-cı
illərdə də müxtəlif formalarda davam etmişdir.
Azərbaycandakı mövcud rejimdən narazılıq son nəticədə İkinci Dünya
hərbində özünün ilkin bəhrələrini verdi. Almaniya dövlətinin SSRİ-yə müharibə
elan etməsi çoxlarında Hitlerin bolşevik rejimini tezliklə devirəcəyi ehtimalını
gücləndirdi. Çoxlu sayda könüllülər Almaniya hökümətini dəstəklədi, Sovetlər
Birliyinə qarşı silaha sarıldı. Qeyd etməliyik ki, keçmiş sovetlər məkanında
yaşayan əksər xalqların nümayəndələri də Almaniya ordusuna keçməyə üstünlük
verirdi. Yəni, Almaniya höküməti nəzarətində rusların, ukraynalıların, gürcülərin,
ermənilərin, Şimali Qafqaz xalqlarının legionları formalaşırdı. Tanınmış rus
generalı Vlasovun və digər yüksək rütbəli zabitlərin Almaniya hökümətini
dəstəkləməsi ciddi mənəvi-psixoloji problemlər idi və Sovet ordusunda əsaslı
narazılıqların olduğunu bildirirdi.
Azərbaycandan olan mayor Əbdürrəhman Fətəlibəyli-Düdənginskinin,
Məcid Qarsalaninin, Abbas bəy Atamalıbəyovun, Fuad Əmircan və başqalarının
Almaniya hökuməti orqanları ilə təmas qurması, Azərbaycan legionlarının təşkilinə
rəsmi
icazə istəmələri, bu istiqamətdə çalışmaları geniş olaraq öyrəniləsidir.