Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
18 – informasiya-psixoloji mühitdə subyektin öz fəaliyyət marağı olma- lıdır; – subyektin tərkibində xüsusi qüvvələr olmalıdır və onlar informasiya qarşıdurmasının həyata keçirilməsi ilə məşğul olmalıdırlar; – subyekt informasiya silahına, informasiyanın çatdırılması vasitələrinə malik olmalıdır; – subyekt nəzarəti altında olan informasiya məkanında informasiya- psixoloji münaisbətləri tənzimləmək imkanına malikdir; – subyektin informasiya qarşıdurmasında iştirak etməsi üçün rəsmi ideologiyaya müvafiq normalar olmalıdır (10). İnformasiya qarşıdurmasının subyektinin formalaşması informasiya qarşıdurmasının başlıca şərtlərindən biridir. Dövrün və zamanın inkişaf səviyyəsinə uyğun olaraq müəyyən informasiyanın məqsədyönlü, aydın və təsirli şəkildə insanlara çatdırılması üçün xüsusi şəxslərin fəaliyyətinə və onların fəaliyyətinin ayrıca bir sahə kimi formalaşmasına ehtiyac ya- ranırdı. Ən qədim zamanlarda saray carçıları, natiqlər, din xadimləri bu işləri görürdülər, şayiələrin və dezinformasiyaların yayılması üçün xüsu- si adamlardan istifadə edirdilər. İnformasiya qarşıdurmasının tarixi sub- yektləri kimi din xadimlərinin təsiredici fəaliyyəti xüsusilə qeyd edilmə- lidir. Müxtəlif cihadların, səlib yürüşlərinin informasiya təminatında din xadimləri daha çox seçilirdilər. Erməni cəmiyyətinin müxtəlif xalqlarla in- formasiya qarşıdurmasına hazırlanmasında da erməni din xadimlərinin rolu böyük olmuşdur və erməni kilsəsinin informasiya qarşıdurmasındakı fəaliyyəti elə bu gün də öz aktuallığını saxlamaqdadır. Uzun əsrlər boyu dövlətçiliyə malik olmayan erməni cəmiyyətinin ictimai-siyasi, mədəni və məişət həyatının nizamlanmasında tənzimləyici rola malik olan ermə- ni kilsəsi informasiya qarşıdurmasının da mərkəzi olmuşdur. Bütün er- məniliyi öz ətrafında birləşdirən mərkəz kimi erməni kilsəsi həm də etnik maraqlara cavab verən informasiya qarşıdurmasının hərəkətverici qüvvə- si kimi çıxış edir. Erməni kilsəsi tərəfindən informasiya qarşıdurmasının məqsədi və məramı müəyyənləşdirilir, onun konsepsiyasının konturları aydınlaşdırılır, informasiya qarşıdurmasının obyektləri seçilir, müəyyən- ləşdirilmiş məqsəd və məramların ilk növbədə dünya erməniliyi arasında təbliğatı aparılır və sonra da dünya erməniliyi bu məqsəd və məramların həyata keçirilməsinə səfərbər olunur. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin in- formasiya modelinin formalaşdırılmasının ilhamverici və səfərbəredici qüvvəsi də ilk növbədə erməni kilsəsidir. Çoxsaylı faktlardan məlumdur ki, hələ sovetlər dövründə, kilsə fəaliyyətinin kifayət qədər məhdudlaşdı- 19 rıldığı vaxtlarda erməni kilsəsi Dağlıq Qarabağ məsələsini həmişə gündə- likdə saxlamağa çalışmış və dünya erməniliyi arasında müvafiq informa- siya siyasətini də həyata keçirmişdir. Bununla bağlı bir daha qeyd edil- məlidir ki, erməni kilsəsi Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında həyata keçirilən informasiya qarşıdurmasının aparıcı subyektlərindən biridir. Elmi ədəbiyyatda informasiya qarşıdurmasının bir neçə inkişaf mər- hələsi təsbit edilmişdir. Sonuncu mərhələnin televiziya-kommunikasiya şəbəkəsinin geniş inkişafı, kompüter texnologiyasının cəmiyyət həyatına daxil olması ilə başlandığı bildirilir. Bu mərhələ informasiyanın qlobal- laşması və informasiyanın ən qısa bir zamanda insanların həyatına daxil ola bilməsi ilə xarakterizə olunur. Hazırda qərar tutduğumuz bu mərhələ- də inkişaf etmiş texnologiyalar vasitəsi ilə lazımi informasiyanı dünya- nın istənilən nöqtəsinə və istənilən auditoriyasına ötürmək və daha geniş kütlələri əhatə etmək mümkündür. İnformasiya, telekommunikasiya vasi- tələrinin belə yüksək inkişaf etməsi informasiya qarşıdurmasının daha asanlıqla informasiya müharibəsinə keçməsinə münasib şərait yaradır. 2. Ġnformasiya müharibəsi İnformasiya müharibəsi informasiya qarşıdurmasının daha yüksək formasıdır. İnformasiya müharibəsi adi müharibənin tərkib hissəsi olan öldürücü silahlar olmadan həyata keçirilir. Bununla belə, informasiya müharibəsi anlayışı ilə adi müharibə anlayışının mahiyyəti arasında bir sıra oxşarlıqlar vardır. Əvvəla, bu müharibələrin hər ikisində konkret cəbhə vardır və hər ikisində qarşı tərəfə daha ciddi təsir göstərilməsi baş- lıca məqsəddir. Hər iki müharibənin siyasi, iqtisadi və mənəvi tərəfləri vardır. Müharibə siyasətin davamı olduğu kimi, informasiya müharibəsi- nin, xüsusilə, etnik münaqişənin informasiya müharibəsinin siyasi ma- hiyyəti və məqsədi vardır. Müharibə tərəflərin iqtisadi potensialından asılı olduğu kimi, hazırda informasiya müharibəsinin aparılması üçün də bö- yük iqtisadi və maliyyə ehtiyatları tələb olunur. Nəhayət, adi müharibədə olduğu kimi, informasiya müharibəsində də psixoloji amil mühüm yer tutur. Başqa sözlə, informasiya müharibəsinin başlıca obyektlərindən biri də qarşı tərəfin psixologiyasıdır, ona məqsədyönlü şəkildə təsir edilməsi- dir. Silahlı müharibələr kütləviliyi, dağıdıcılığı, bütün potensialın səfər- bərliyə alınması, ən müxtəlif təcavüzkar vasitələrə əl atılması ilə xarakte- rizə edildiyi kimi, informasiya müharibələri də eyni kütləviliklə, dağıdı- 20 cılıqla, sürətlə, bütün potensialın səfərbərliyə alınması ilə xarakterizə olunur. Mahiyyət yaxınlığına baxmayaraq, informasiya-psixoloji müharibə ilə adi müharibə arasında fərq də mövcuddur. Silahlı yolla aparılan mü- haribə qarşı tərəfin canlı qüvvəsinin məhv edilməsi və sıradan çıxarılma- sı üçün həyata keçirilir. İnformasiya-psixoloji müharibə isə qarşı tərəfin canlı qüvvəsinin məhvi üçün deyil, həmin canlı qüvvənin ictimai şüuru- na, psixikasına, düşüncəsinə, inanclarına təsir etmək və qarşı tərəfin canlı qüvvəsini öz maraqları əleyhinə fəaliyyətə sürükləmək üçün aparılır (11). Doğrudur, informasiya-psixoloji müharibə qarşı tərəfin canlı qüvvəsini məhv etmir. Lakin qarşı tərəfin canlı qüvvəsinin fəaliyyətinin neytrallaş- dırılması, silahlı mübarizəsinin səmərəliliyinin azaldılması silahlı müba- rizə yolu seçmiş rəqibin təklənməsi, xarici dəstəkdən məhrum edilməsi üçün aparılan təbliğat silahlı mübarizənin aparılmasından daha təsirli önəm kəsb edə bilər. İnformasiya müharibəsi termininin elmi-nəzəri dövriyyəyə gətirilməsi tarixi elə də böyük deyil. Mövcud olan məlumatlara görə, "informasiya müharibəsi" termini ilk dəfə 1985-ci ildə Çində işlədilmişdir (12). Bu termin 1985-ci ildə dövriyyəyə gətirilsə də, əslində, informasiya müharibəsinin əlamətləri ondan qabaq da dünya siyasətində özünü gös- tərməkdə idi. Xüsusilə, XX əsrin 60–70-ci illərində Qərb dövlətləri ilə SSRİ və sosialist sistemi ölkələri arasındakı münasibətlər informasiya qarşıdurmasının gərginliyi ilə xarakterizə olunurdu. Bu qarşıdurmadan üstün çıxmaq üçün sistemli və məqsədyönlü informasiya siyasəti həyata keçiri- lirdi və bunun üçün çox böyük qüvvələr və vəsait ayrılmışdı. Həmin dövrdə Qərblə Şərq arasındakı münasibətlərin "soyuq müharibə" ad- landırılması da iki sistem arasındakı müharibənin informasiya müharibə- si səviyyəsinə çatmağından xəbər verir. Məlumdur ki, bu soyuq mühari- bə və onun tərkib hissəsi olan informasiya qarşıdurması sonda sosialist sisteminin və hətta SSRİ-nin dağılması ilə nəticələndi. Halbuki, XX əsrin 60–70-ci illərində Amerikanın və Qərbin çox böyük hərbi potensialının belə bir vəzifənin öhdəsindən gələ biləcəyini söyləmək çətin olardı. XX əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində körfəz müharibəsinin başlan- masından sonra informasiya müharibəsinin əhəmiyyətinə, aparılmasına Amerikanın siyasi və hərbi orqanlarının diqqəti xüsusilə artdı. İlk dəfə olaraq hərbi strukturlar qarşısında hələ fəal hərbi əməliyyatlar başlamaz- dan əvvəl qarşı tərəfə güclü təsirlər göstərilməsi və bununla da cərəyan edən hadisələrin Amerika mənafeləri üçün istiqamətləndirilməsini təmin Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|