Nəsrin SÜleymanli
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
21 etmək vəzifəsi qoyuldu. Bununla da informasiya müharibəsinin aparıl- ması ayrıca bir tapşırıq kimi irəli sürüldü. Güman edilirdi ki, bu fəaliyyət sahəsinin qabardılması informasiya qarşıdurması istiqamətində planlaş- dırılan tədbirlərin səmərəliliyini daha da artıracaqdır. Fars körfəzində aparılan müharibənin nəticələri təhlil edildikdən sonra informasiya mü- haribəsi Amerika Birləşmiş Ştatlarında dövlətlərarası münasibətlərin xü- susi forması kimi qiymətləndirilməyə başlandı. Elə bu dövrdən başlaya- raq informasiya müharibəsi xüsusi fəaliyyət sahəsi kimi Amerikanın rəsmi dövlət sənədlərində öz təsbitini tapdı. 1992-ci il dekabr ayının 21-də Amerikanın Müdafiə Nazirliyi "İnfor- masiya müharibəsi" adlı TS 3600-1 nömrəli direktivi qəbul etdi. Bu di- rektivdə informasiya qarşıdurması konsepsiyasının əsas müddəaları öz əksini tapırdı. Həmin direktivdə Qərargah Rəisləri Komitəsinə tapşırılırdı ki, informasiya müharibəsinin yeni konsepsiyasını işləyib hazırlasın. İrəli sürülən tapşırığın yerinə yetirilməsi üzərində iş 1993-cü ilin sonlarında başa çatdı. 1993-cü ilin sonunda Qərargah Rəisləri Komitəsinin sədri NİOP N-30-93 nömrəli direktivi imzaladı və informasiya müharibəsinin aparılmasının əsas prinsipləri müəyyənləşdirildi (13). Adıçəkilən sənəddə informasiya müharibəsinin hərbi aspektləri öz ək- sini tapdı. Və başlıca diqqət idarəetmə sistemləri ilə mübarizə konsepsi- yasının müəyyənləşdirilməsinə yönəldildi. Direktivdə qarşı tərəfin infor- masiyadan məhrum edilməsi üçün rabitə sistemlərinin, idarəetmə sis- temlərinin məhv edilməsi, radioelektron mübarizənin aparılması, psixo- loji əməliyyatların planlaşdırılması ciddi vəzifələr kimi irəli sürülürdü. Amerikanın müvafiq strukturları tərəfindən bu məsələ üzərində iş son- rakı illərdə də davam etdirildi. İnformasiya qarşıdurmasının əsaslarının hazırlanması və təkmilləşdirilməsi baxımından Amerikanın Qərargah Rəisləri Komitəsinin 1996-cı və 1998-ci illərdə qəbul etdiyi iki sənəd də əhəmiyyət kəsb edir. 3210.11 nömrəli birinci sənəd "Silahlı Qüvvələrin birləşmiş qruplaşmalarının informasiya əməliyyatları konsepsiyası", 3–13 nömrəli ikinci sənəd isə " İnformasiya əməliyyatlarının aparılması üzrə birgə fəaliyyət doktrinası" adlanır. Bu illər ərzində informasiya mü- haribəsinin aparılmasının əsasları ilə bağlı Amerikanın müvafiq hərbi strukturları tərəfindən bir sıra direktivlər, nizamnamələr və təlimatlar ha- zırlandı. Həmin sənədlərdə informasiya müharibəsinin mahiyyəti, məq- sədi, vəzifələri, əsas prinsipləri, informasiya müharibəsini aparmalı olan orqanların, vəzifəli şəxslərin vəzifələri müəyyənləşdirildi. Qərargah Rəisləri Komitəsinin qəbul etdiyi "Vahid perspektiv-2010" adlı sənəddə 22 qeyd olunurdu ki, XXI əsrdə aparılacaq silahlı mübarizənin əsas xüsusiy- yətlərindən biri informasiya qarşıdurmasının daha üstün əhəmiyyət kəsb etməsi olacaqdır. Daha sonra bildirilirdi ki, informasiya üstünlüyünün əldə edilməsi istənilən düşmən üzərində qələbə əldə edilməsinin əsas şərtidir. Bu müddəa Amerika Silahlı Qüvvələri Qərargah Rəisləri Komitəsinin 2000-ci ildə qəbul etdiyi "Vahid perspektiv–2020" sənədində də öz əksini tapmışdır (14). İnformasiya müharibəsi anlayışının elmi-nəzəri dövriyyəyə gətirilmə- si tarixi böyük olmadığı kimi, bu məsələ ətrafında araşdırmalar aparılma- sının tarixi də böyük deyil. Ona görə informasiya müharibəsi və bütün- lükdə informasiya fəaliyyəti ilə bağlı olan bir sıra anlayışların hamılıqla qəbul olunmuş şərhi və tərifi yoxdur. O cümlədən elə informasiya müha- ribəsi anlayışı haqqında da yekdil mövqe mövcud deyil. Bu anlayışın mahiyyəti haqqında irəli sürülən fikirlərdə müəyyən yaxınlıq olsa da, fərqli çalarlardan da uzaq deyil. Amerikanın hərbi strukturlarının qəbul etdiyi müvafiq sənədlərdə informasiya müharibəsinin aşağıdakı xarakte- rik cəhətləri öz əksini tapmışdır: 1) informasiya müharibəsi milli-strateji maraqlar üçün informasiya üs- tünlüyünün əldə edilməsi məqsədi ilə aparılır; 2) informasiya müharibəsi düşmənin informasiyasına və informasiya sisteminə təsir göstərmək üçün aparılır; 3) informasiya müharibəsi aparılarkən öz informasiya və informasiya sistemləri qorunmalıdır (15). Bir sıra yazılarda informasiya müharibəsinin mahiyyəti çox müxtəsər şəkildə şərh edilmişdir. Məsələn, müəlliflərdən biri bildirir ki, informasi- ya müharibəsi düşmən zəkasına qarşı mübarizə, aldatma və psixoloji əməliyyatdır (16). Başqa bir yazıda isə bildirilir ki, informasiya mühari- bəsi düşmənin informasiyasının və informasiya fəaliyyətinin hədəfə alın- ması, onun mübarizə qabiliyyətinin tənəzzülə uğradılması və öz informa- siya məkanının qorunmasıdır (17). İnformasiya müharibəsini insanların şüuru uğrunda qələmlə aparılan mübarizə kimi də qəbul edən müəlliflər vardır (18). Kütləvi elektron ictimai sorğu mənbəyi olan ―Wikipedia‖ saytında in- formasiya müharibəsinin mahiyyəti aşağıdakı kimi açıqlanmışdır: İnfor- masiya müharibəsi müəyyən informasiyanın yayılması yolu ilə digər döv- lətin mülki əhalisinə və hərbi qulluqçularına təsir göstərilməsidir. Sonra bildirilir ki, informasiya müharibəsi öz informasiyalarının, informasiya proseslərinin və informasiya sistemlərinin qorunması ilə bərabər, düşmə- 23 nin informasiyalarına, informasiya proseslərinə və informasiya sistemləri- nə ziyan vurmaq yolu ilə informasiya üstünlüyü əldə edilməsi üçün məq- sədyönlü fəaliyyətdir. Məlumat-yazıda informasiya müharibəsinə xas olan bir sıra əlamətlərin şərhi də verilmişdir. Həmin şərhə əsasən, infor- masiya müharibəsində, adətən, açıq şantaja, hədə-qorxuya yol verilmir, bir qayda olaraq, kütləvi şüur hədəfə alınır. Fərdi halda isə qarşı tərəfin məsul qərarlar qəbul etmək səlahiyyəti olan şəxsləri hədəfə alınır. İnfor- masiya müharibəsi zamanı qarşı tərəfə ünvanlanmış informasiyalar çox halda təhrif edilmiş faktlara əsaslanır və ya qarşı tərəfdə informasiya subyektinin maraqlarına cavab verən emosional durum yaradılmasına cəhd göstərilir (19). Mövzunun öyrənilməsinə həsr olunmuş araşdırmalardan birində in- formasiya müharibəsi təşəbbüskar tərəfin istəyinə uyğun olaraq xüsusi auditoriyaya təsir edilməsi və adamların davranışına müdaxilə edilməsi üçün istifadə olunan üsuldur (texnologiyadır) (20). Göründüyü kimi, informasiya müharibəsinin mahiyyətinin açıqlan- ması ilə bağlı söylənilən fikirlər kifayət qədər fərqlidir. Həmin fikirlərin yekunlaşdırılması və informasiya müharibəsinin mahiyyətinin daha ay- dın şəkildə aydınlaşdırılması üçün aşağıdakı iki açıqlamaya da diqqət ye- tirilməsi maraqlı olardı. İnformasiya qarşıdurmasının nəzəri əsaslarına aid kütləvi informasiya vasitələrində işıq üzü görmüş yazıların birində deyilir ki, informasiya-psixoloji müharibə maddi sahədə müəyyən qa- zanc əldə edilməsi, düşmən üzərində informasiya üstünlüyünün təmin edilməsi, düşmənə ideoloji, maddi və digər ziyanların yetirilməsi məqsə- di ilə ictimai, siyasi, etnik və digər sistemlərin bir-birinə qarşı məqsəd- yönlü şəkildə açıq və ya gizli informasiya təsiridir. Sonra bildirilir ki, in- formasiya müharibəsi aşağıdakı istiqamətlərdə aparıla bilər: zəruri infor- masiyanın əldə edilməsi, əldə olunan informasiyanın təhlili, informasiya kanallarının düşmən təsirindən qorunması, informasiyanın vaxtında və keyfiyyətlə istifadəçilərə çatdırılması, düşmənin dezinformasiya edilmə- si, düşmənin informasiya əldə etmək sistemlərinin sıradan çıxarılması, düşmənin informasiya yayım sisteminin sıradan çıxarılması, informasiya vasitələrinin qarşı tərəflə müqayisədə daha səmərəli fəaliyyət mexaniz- minin tapılması və s. (21). İnformasiya qarşıdurması haqqında kifayət qədər sanballı bir araş- dırmada isə informasiya-psixoloji müharibə haqqında aşağıdakı fikirlər söylənilir. İnformasiya-psixoloji müharibə – insanlara (əhaliyə) onların psi- xoloji xarakterinin (görüşlərinin, fikirlərinin, əhval-ruhiyyəsinin, motiv- Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|