çalmaqda və xalqı məsud etməkdə davam edir. “Mücahide-inqilab”
adlandırılan bir dəstə cahil dinçi-mücahid də “din-şəriət pərdəsi altında” bu
qadağanı əldə dəstəvuz edərək tarçı Şulanın qapısına gəlir. Qoca tarzən isə
hər şeydən xəbərsiz tarını sinəsinə basaraq çaldığı “Segah” muğamının
yaxıcı havasının qanadlarında öz dünyasının mas-mavi üfüqlərinin ənginlik-
lərində pərvaz etməkdə, musiqinin nəşəsini duymaqda, sevgi və bəxtiyarlıq
içindəydi. Bunu görən “Mücahidlər” yenə də niyyətlərindən vaz keçmir, ona
qarşı kobud ifadələr işlədir, qoca tarzənin üstünə bağıraraq bir daha tar
çalmamasını və əlindəki tarı da onlara təhvil verməsini tələb edirlər. Tarcı
Şulan onlara təəccüb dolu nəzərlərlə baxa-baxa qalır. Tarla doğmalaşan
Şulan artıq can sirdaşına çevrilmiş tarı əlindən vermək istəmir və
mücahidlərə çox təsirli cavab verir: “Tar mənim canımdır, ruhumdur, tar
mənim özüməm! Canımı alın, məni öldürün, ancaq tarımı məndən almayın.”
Haray Tarçı Şulanı oxucularına belə təqdim edir:
Azərbaycan sinəsində, yardır Şulan!
“Muğamlar”ın zirvəsində qartaldır O (12, 224).
Ata-baba yurduna, xalqına və onun dilinə, yaratdığı folklor
nümunələrinə duyduğu sonsuz sevgi əsərlərində yansıyan Muradəli
Qureyşi Qaflantı (1933) “Bizim kəndin bir illik tarixi” poemasında 21
Azər hərəkatının baş verdiyi andan məğlub edildiyi günədək və bu
qanlı olaydan sonra şairin doğulub boya-başa çatdığı Çaroymaq böl-
gəsindəki Heydərabad kəndində baş verən hadisələri qələmə almış,
inqilab fədailərinin qəhrəmanlıqlarını tərənnüm etmişdir. Ən böyük
müəllimi həyat və xalqının yaşantıları olan şair şahlıq dönəmində
Güney Azərbaycanda kəndlilərin çəkdiyi sıxıntıların, 1940-cı illər
xalq hərəkatının bəzi problemlərinin geniş bədii çözümünü ”Bizim
kəndin bir illik tarixi” poemasında vermişdir. “Bu əsər yüksək bədii
səciyyədə olmasa da, həyat həqiqətlərini göstərməsi baxımından
önəmlidir” (13, 375). Güney şairləri təqib və qadağalar şəraitində bö-
yük əzmkarlıqla qoruyub saxladıqları ana dilinin – Azərbaycan
türkcəsinin imkanları çərçivəsində yazıb-yaratmış, Güney Azərbaycan
ədəbiyyatında tarixiliyi, həyat həqiqətlərini müasirlik kontekstində
təqdim etmək prosesində müstəsna xidmətlər göstərmişlər. Bir xalqın
dili yaşayırsa, onun ana dilində ədəbiyyatı inkişaf edirsə, o xalq
yaşamaq haqqını özü qazanır. Alfons Dodenin “Nə qədər ki, əsarət al-
tına alınmış xalq öz dilini dərindən bilir, o sanki öz zindanının açarını
əlində saxlayır, (14)” – həqiqətində olduğu kimi…
ƏDƏBİYYAT
1.
Əfəndiyev Timurçin. “Mədəniyyətdə tarixilik və müasirlik”, Bakı,
“Təhsil”, 2011.
2.
Şəhriyar Məhəmmədhüseyn. Yalan dünya. Azərbaycan Ensiklopediyası.
NPB. 1993.
3.
Şəhriyar Məhəmmədhüseyn. Seçilmiş əsərləri. B., “Elm”, 2000.
4.
Güney Az.tarixi abidələri. İnternet saytı.
5.
XX əsr Cənubi Azərbaycan Ədəbiyyatında demokratik ideyalar (1900-
1985), Bakı, “Elm”, 1990.
6.
Yədulla Məftun Əmini. Kulak şeirlər toplusu, Təbriz, “Şəms” nəşriyyatı,
1334//1955.
7.
Vətən nəğməsi. Şeir toplusu. Təbriz, 1358//1979.
8.
Nitqi (Aytan) Həmid. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Avrasiya Press”, 2005.
9.
Məmmədli Q. Хiyabani. “İnqilab və mədəniyyət”, 1947, № 2.
10.
Sönməz K.M. Qaranquş yazı gözlər. B., “Yazıçı”, 1989.
11.
21 Azər və Pişəvəri. Əlyazması hüququnda.
12.
Kafkasiyalı Ali. İran Türk Edebiyyatı Antolojisi. VI c., Atatürk Üniversitesi
Basımevi, Erzurum – 2002.
13.
Şeyda Yəhya. Ədəbiyyat ocağı. c. I, Nobel Nəşriyyatı, Təbriz, 1985.
14.
91.191.206.187/cgi.../cgiirbis_64.exe?.
Esmira Fuad (Shukurova)
HISTORICITY AND MODERNITY IN THE POETICAL
WORKS OF THE SOUTH AZERBAIJANI POETS
Summary
Modernity and historicity is a very important moment in the literature. Works
devoted to historical events, literary heroes and historical figures are characterized in
terms of time and history. This product encourages the reader not to accept social
injustice and to combat exploitation. Modernity and historicity occupy an extremely
important place in the works of such outstanding poets as Shahriyar, M.Eshgi,
A.Fitret, M.M.Etimad, N.Nasiri, M.Mahzun, H.Sahir, H.Nitgi, B.Azerogly and later
Ali Tude, Medina Gulgun, Hokuma Bulluri, H.Tarlan, M.H.Kerimi. Even during the
tense situation in Iran and the expansion of the people's movement in the country
South Azerbaijani poets continued to create, and in the conditions of the chase and
the prohibition created works in the native-Azerbaijani language, made efforts to
present the historicity in the context of modernity in South Azerbaijan literature.
While the native language and literature exists that means people continue to exist.
Эсмира Фуад (Шукюрова)
СОВРЕМЕННОСТЬ И ИСТОРИЯ В ПОЭТИЧЕСКОМ
ТВОРЧЕСТВЕ ЮЖНОАЗЕРБАЙДЖАНСКИХ ПОЭТОВ
Резюме
Современность и историчность являются очень важным моментом в
художественной литературе. Произведения, посвященные историческим
событиям, литературным героям и историческим личностям, характеризуются
с точки зрения времени и истории. Эти произведения призывают читателя не
примиряться с социальной несправедливостью, к борьбе с эксплуатацией.
Современность и историчность занимают исключительно важное место в
творчестве таких выдающихся поэтов, как Шахрияр, М.Эшги, А.Фитрет,
М.M.Этимад, Н.Насири, М.Махзун, Х.Сахир, Х.Нитги, Б.Азероглы, а позднее
Али Tуде, Медине Гюльгюн, Хокюме Бюллури, Г.Тарлан, М.Г.Керими. Даже
во время напряженной обстановки в Иране, в период расширения народного
движения южноазербайджанские поэты продолжали творить в стране и в
условиях репрессий создавали произведения на родном азербайджанском
языке, прилагали усилия для развития южноазербайджанской литературы.
Пока существуют родной язык и литература, – жизнь народа продолжается.
Dostları ilə paylaş: |