8
II.
Asosiy qism
2.1
Bir asosli to’yingan karbon kislotalarning tuzilishi,
nomenklaturasi.
Molekulasidagi kislotalilik xossasi bir valentli karboksil gruppasi borligi
bilan belgilanadigan moddalarga
karbonkislotalar
deyiladi;
Molekulasida
karboksillarning
soniga
qarabbir,
ikkiva
ko’pasoslikarbonkislotalarga ajratibko’rsatiladi:
To’yingan
karbon
kislotalarni
tegishli
uglevodorodlarning
molekulasidagi H atomining o’rniga COOH gruppasi almashgan deb qarash
mumkin;
Karbon kislotalarning umumiy formulasi:
C
n'
H
2n+1
—COOH
bilan ifodalanadi
Agar
n=n + 1
deb qabul qilinsa
C
n
H
2n
O
2
Shuning uchun to’yingan karbon kislotalarning izomerlari soni
molekulasida bitta H atomi kam bo’lgan spirtlar
yoki galoidalkillarning
izomerlari soni bilan bir xil bo’ladi.
Karbon kislotalarning birinchi vakili chumoli kislotasi: H—COOH
Ikkinchi vakili, sirka kislota:CH
3
—COOH
Yuqori karbon kislotalarni sirka kislotasining xosilasi deb, ya’ni mitel
gruppasidagi H atomlarining alkilradikaliga
almashgan holati deb qarash
mumkin: U holda propion, yoki etan karbon kislotasi
mitel sirka kislotasi
deyiladi: CH
3
—CH
2
—COOH
9
IUPAC
nomenklaturasiga ko’ra karbon kislotalarning nomi tegishli
uglevodorodlarning nomidan kelib chiqadi
U holda chumoli kislotasining
nomi metan kislotasi, sirka kislotasi –
etan kislotasi bo’ladi;
Quyidagi tuzilishga ega bo’lgan kislota esa 3-metil butan kislotasi
deyiladi:
CH
3
CH
CH
3
COOH
CH
3
Bundan tashqari yana bir qancha karbon
kislotalarning formulalari
quyida keltirilgan
Karbon kislotalarning trivial nomlari ham keng qo’llaniladi, masalan:
chumoli, sirka, propion, moy, valerian, kapron, palmitin, stearin, malon,
qaxrabo, adipin, limon, olma, vino, sutkislotalari
Radikalning tuzilishiga qarab kislotalar quyidagicha klassifikatsiyalanadi:
aromatik
alifatik
alitsiklik va geterotsiklik
Dostları ilə paylaş: