eJ
ournal
uSa
2
eJ
ournal
uSa
3
ABŞ-nyň Döwlet DepArtAmenti / 2010-njy ýylyň ýAnwAr Aýy / 15-nji Bölüm / 1-nji sAn
http://www.america.gov/publications/ejournalusa.html
DIŇE SAÝLAW BILEN ÇÄKLENMEÝÄR:
DEMOKRATIK DÖWLETLERDE HÄKIMIÝET ELDEN-ELE NÄHILI GEÇÝÄR?
ÖŇÜNDEN TAÝÝARLYK GÖRMEK
Diňe saýlaw bilen çäklenmeýär
E
rik
B
jornlund
– “d
Emocracy
i
ntErnational
,
I
nc
.”
kampanIýasynyň
egIndeş
guramaçysy
we
ýolbaşçysy
Sagdyn demokratik jemgyýetde saýlawlar diňe bir
ilkinji başlangyç basgançak bolup hyzmat edýär:
milli azlyklaryň hukuklarynyň goragyny, kanuna
sarpa goýmaklygy, söz azatlygyny üpjün etjek,
şeýle hem aýak üstünde berk durup biljek raýat
jemgyýetiniň kemala gelmegine kömek boljak
durnukly bir hökümetiň berkarar bolmagy hakyky
synagdyr.
Sagdyn demokratiýany düzýän zatlar
w
alerI
b
uns
, k
ornel
unIwersItetInIň
döwletI
öwrenIş
ylymlarynyň
professory
we
halkara
ylymlary
öwrenIş
boýunça
“a
aron
b
Inenkob
”
maksatnamasynyň
ýolbaşçysy
.
Sagdyn demokratik jemgyýetlerde geçirilýän
saýlawlar hökümetlerden jemgyýete hasabat
bermekligi we durnuklylygy berkarar etmekligi
talap edýär.
Öýjükli köpçülikleýin habar beriş
serişdeleriniň raýat jemgyýetine
ýetirýän dowamly täsiri
f
IlIp
h
oward
– w
aşIngton
ştatynyň
s
Ietl
şäherIndäkI
w
aşIngton
unIwersItetInIň
aragatnaşyklar
bolümInIň
dosentI
Aýry-aýry raýatlar we raýat jemgyýetiniň toparlary
biri-birleri bilen sesli we görnüşli usullar arkaly
çalt habarlaşmak üçin, kä halatlarda bolsa syýasy
mobilizasiýany amala aşyrmak we dürli pikirleri
jemlemek nukdaý nazaryndan köpçülikleýin sanly
habar beriş serişdelerinden we jemgyýetçilik
aragatnaşyk serişdelerinden peýdalanýarlar.
Demokratiýada ýeňşiň joşgunly sözi
p
ol
k
orkoran
, a
wstralIyanyň
a
deleId
unIwersItetInIň
syýasy
ylymlar
boýunça
dosEnti
Şowsuzlyga sezewar bolan dalaşgärleriň
saýlawlaryň, hususan-da çekeleşikli saýlawlaryň
ahyrky netijeleri yglan edilenden soňra,
ýeňlendigini boýun alyp edýän çykyşlary raýatlaryň
netijeler bilen ylalaşmagyna, şeýlelikde häkimiýetiň
pugtalanmagyna alyp barýar.
Raýat jemgyýeti, demokratiýa we saýlawlar
b
rýus
J
Illey
, o
regon
ştatynyň
p
ortlend
şäherInIň
p
ortlend
döwlet
unIwersItetInIň
syýasy
ylymlar
boýunça
dosentI
Güýçli raýat jemgyýetleri saýlawlaryň netijesinde
häkimiýet başyna gelen resmi adamlaryň häkimiýet
dolandyryşyny gowy alyp barmaklygyny we
demokratiýanyň gülläp ösmegine gerek syýasy
şertleri doretmeklige jogapkärli garamagyny talap
edýärler.
2008-2009-njy ýyllarda ABŞ-da prezidentlik
wezipesiniň bir adamdan beýleki adama
geçişi: üstünlikli hyzmatdaşlyk
m
arta
J
oýnt
k
umar
, m
erIlend
ştatynyň
t
awsen
şäherInde
ýerleşýän
t
awsen
unIwersItetInIň
4
8
18
14
syýasy
ylymlarynyň
professory
we
a
k
t
amyň
geçIş
döwrI
boýunça
taslamasynyň
ýolbaşçysy
.
Dolandyryş edarasynyň bir elden başga bir ele
asudalyk bilen geçmegini üpjün etmeklik prezidentlik
wezipesini tabşyrýan we wezipäni ondan alýan
prezidentleriň ençeme aýyň dowamynda ýadawsyz
işlemegini we ysnyşykly hyzmatdaşlygyny talap
edýär.
HÄKIMIÝETIŇ BIR ELDEN BEÝLEKI ELE
GEÇIŞI.
Surat galereýasy: Halkyň islegini berjaý
etmek
Häkimiýetiň Gerbert Huwerden
Franklin D. Ruzwelte geçişi: geçişiň
çökgünlik wagtynda amala aşyrylyşy
d
onald
r
IçI
, a
merIkanyň
b
Irleşen
ş
tatlarynyň
s
enatynyň
taryhçysy
Häkimiýetiň respublikan Gerbert Guwerden
demokrat Franklin D. Ruzwelte ýurtda uly ykdysady
we syýasy çökgünlik agalyk süren mahalynda
geçendigine garamazdan, ol asudalykly amala
aşyryldy.
Bölekleýin azat geçen saýlawlar Polşany
nähili üýtgetdi?
a
nna
h
usarska
,
terJImeçI
,
žurnalIst
we
ynsanperwerlIk
meseleler
boýunça
Işgär
Polşada 1989-njy ýylda geçirilen saýlawlaryň netijesi
we “Solidarnost” (Raýdaşlyk) hereketiniň, şeýle hem
raýat jemgyýetiniň beýleki toparlarynyň Polşada
demokratiýanyň berkarar bolmagyna neneňsi goşant
edendikleri dogrusynda birinji elden alnan maglumat.
26
31
Awtoritar režimler Ýewropa Bileleşigine
agza bolmaklyga dalaşgär: Rumyniýa we
Moldowa
g
rIgore
p
op
-e
lehes
, p
rInston
unIwersItetInIň
JemgyýetçIlIk
we
halkara
meseleler
bölümInIň
syýasy
ylymlar
boýunça
dosentI
Öňki kommunistik bileleşige giren iki döwlet
demokratiýa tarap dürli ýollary saýlap aldy. Häzir
Ýewropa Bileleşiginiň agzasy bolup durýan
Rumyniýada, şeýle hem bu bileleşigiň hataryna
kabul edilmeklige dalaş edýän Moldowada raýat
jemgyýeti uly orun tutýar.
“Serbiýa güýzi” gijigýär: demokratiýanyň
gödek gurulmagyndan bir sapak
Z
oran
ç
IrJakowIç
,
žurnalIst
we
lektor
Kä halatlarda demokratik netijäni gazanmakda
jemgyýetiň raýat guramalaryna garanyňda durmuşda
taplanan syýasy işewürleriň täsiri uly bolýar.
Goşmaça çeşmeler
36
39
34
22
41
10
