Njy ýylda geçirilen prezident saýlawy abş-nyň taryhynda iň çekeleşikli geçen saýlawlaryň biri boldy
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Demokratiýada ýeňşiň joşgunly sözi
bähbidini aramaýan ýolbaşçynyň hyzmatlary netijesinde biz has hem abadandyrys.” Şular ýaly dramanyň dürli görnüş- leri her bir sagdyn demokratiýada ýerine ýetirilýär. Segolene Roýal hem: “Nikola Sarkozi ähli fransuz halkynyň hyzmatyn- da özüne edilen tabşyrygy berjaý eder diýip umyt edýärin” diýdi. Saýlawlardan soň ýeňşe mynasyp bolanyň we ýeňleniň päk ýürekden biri-birine şuňa meňzeş söz- ler aýtmagy demokratik kampaniýalaryň tamamlanandygy barasynda bütin dünýä habar berýär. Bu aýdylanlary sadaja res- milik taýdan, ýagny çyn ýürekden däl, aşa geçirimlilik bilen aýdylan sözler, aňry gitse, geçmişde galan bir gahrymançylyk diýip, hasap etmekleri mümkin. Emma olar ähmiýetli orun tutýar, ýagny saýlawda ýeňlen dalaşgäriň netijeler bilen ylalaşýandygy barasynda edýän çykyşy onuň netijeleriň kanunydygyny kabul edýändigini aňladýar. Ýeňşe mynasyp bolan dalaşgäriň çykyşy bolsa dalaşgärleriň hemmesini gol- dap, çykyş edenleriň milli syýasatyň gymmatly bir bölegi bolup galýandygyny aňladýar. Saýlawlaryň her biri, olaryň nä derejede çekeleşikli geçendigine garamazdan, halkyň bitewi- ligini aňlatmak bilen tamamlanýar. H ÄKIMIÝETIŇ BIR ELDEN BAŞGA BIR ELE GEÇIŞINIŇ RESMI DABARASY Saýlawlaryň gijeki dramasynda we demokratik pro- sesde ýeňlen dalaşgäriň has joşgunly çykyş etmek müm- kinçiligine eýedigi geňdir. Ýeňiji öz çykyşynda hökmany suratda saýlaw kampaniýasynda beren wadalaryna gaýdyp barýar. Garşydaşynyň merhemetliligini boýun almak arkaly ol aňsatlyk bilen özüniň mertligini görkezýär, hut şol bir wagtyň özünde-de güýçli garşydaşyny öwmegi onuň öz gaza- nan üstünligini has-da ulalyp görkezýär. Demokratik jemgyýetde häkimiýetiň bir elden başga bir ele geçişiniň resmi dabarasynda ýeňleniň joşgunly sözüniň ýerine ýetirmeli has wajyp wezipesi bardyr. Örän tolgundyryjy bir pursatda wagtyň çäkliligi zerarly, hiç taýýarlyk görmezden diýen ýaly, güýçli bir şahsyýet tarapyndan özüniň razylygy barasynda edilýän çykyş jemgyýetçilik durnuklylygy we kanuny syýasy häkimiýetden ötri talap edilýän sypaýylygy bildirmekden başga zat däldir. Ol dabara nukdaý nazaryndan demokratiýalaryň adatça ýa-da ýörite başyndan geçirýän simwolik çökgünlige (saýlawa) çözgüt tapýar we, şeýlelikde, meşhur özbaşdaklygy we konstitusion kada-düzgüni görnetin pugtalandyrýar. Ýeňlen üçin bolsa joşgunly drama saýlawyň netijelerini uly üstünlik edip görkezmek pursaty bolup hyzmat edýär: Ýeňlen tarap geljekde ýeňiş gazanmak ugrunda jan etjekdigini ýene-de bir gezek nygtap aýdýar. Hüjümi, tarapgöýlige bolan ynamy we gapma-garşylykly ýörelgeleri aňladýan sözleriň hemmesi geçmiş- de galan ýagşylykdyr päk ahlaklylyk metaforalaryna, edermenlige we sporta syrygýar, ýagny fundamental mana eýe oýnuň oýnalmaly meýdanyna geçýär we oýnuň kada-düzgünlerini berjaý etmek belli bir bäsleşikde ýeňiş gazanmakdan ýa-da şowsuzlyga uçramakdan has uly ähmiýete eýedir. Käbir adamlar Birleşen Ştatlaryň prezidentlik saýlawlaryny duşmanlaryň arasynda guramaçylykly geçirilýän söweş kampaniýasy hökmünde suratlandyrýarlar we onuň edil hakyky uruş ýaly goh- galmagally hem hyjuwly geçýändigini belleýärler. Metbugat serişdeleri hem jemgyýet köpçüliginiň pikirini bilmek maksady bilen her hepdede geçirýän pikir soraşygynda hut bölünişigi we gapma-garşylygy üns merkezinde goýup, ýeňenleriň we ýeňlenleriň atlaryny aýan etmek bilen şu harby mowzugy has hem janlandyrýarlar. Dalaşgärlerde hem öz bäsdeşleriniň başarnygy, gylyk-häsiýeti we ýolbaşçylyk uky- plary barasynda şübhe döreýär. Wezipede bolup dalaşgärleriň hatarynda bäsleşýänlere degişli resmi namalar berk barlanýar. Dalaşgärleriň gowşak tarapyny tapmak ugrunda tagalla bary edilýär. Wezipede mahalynda dalaşgärleriň arasynda bäsleşige goşulanlar “saýlaw režiminde” bolsalar-da, öz gün- delik edara işini ýerine ýetirmeli bolýarlar. Prezidentlik saýlawlaryň çäginde geçirilýän häzirki zaman kampaniýa guramalary saýlawçylary aýry-aýry böleklere bölüp, soňra-da ses berýän toplumlaryň köpüsini ideologiýa nukdaý nazaryndan birleşdirmäge synanyşýarlar. Şular ýaly strategiýa esasynda ilaty partiýasyna, ştatyna, dini ynançlaryna we ş.m. degişlilikde aýry-aýry toparlara bölmäge mümkinçilik tapylýar. Bolup geçýän prezidentlik saýlawlaryň hersiniň çägindäki kampaniýa ýurduň taryhynda iň bölünişik- li, iň bir çekeleşikli, iň bir negatiw kampaniýalaryň biri diýlip yglan edilýär. Tefsirçileriň köpüsiniň aýdyşyna görä, döwlet öň görlüp-eşidilmedik kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz bolýar. Demokratik kada-kanuna gysyş görkezilýändigi haky- katdyr. Geçmişde galan däp-dessurlar, nägilelikler we ters düşünjeler täzeden peýda bolýar. Hyjuwlar has ýokary göterilýär. Ahyr soňunda-da dalaşgärleriň birinden başgasy we saýlawçylaryň deň ýarsyna golaýy kanagatlanman galýar, olaryň tamalary we arzuw-hyýallary puja çykýar. eJ ournal uSa 14
ournal uSa 15
Awstraliyanyň Adeleid uniwersitetiniň syýasy ylymlarynyň dosenti. Ol syýasy aragatnaşyk, şol sanda ygtybarly strategiýalar we metbugaty kemala getirmek ýaly mowzuk- lara, şeýle hem syýasy filosofiýa, syýasata we sungata köp gyzyklanma bildirýär. Aşa çekeleşikli geçen saýlawlardan soň ýeňlendigiňi boýun alyp edilýän çykyşlaryň gaty çuň manysy bar. Olar yglan edilen netijeleriň kanuny häsiýete eýe bolmagy- na, milletiň raýdaşlygynyň has hem pugtalanmagyna we häkimiýetiň bir elden başga bir ele asudalykly netijeli geç- megine ýardam berýär. 2008
-nji ýylyň noýabr aýynyň 4-ünde heniz sesleriň sanalmagynyň dowam edip duran mahalynda, Birleşen Ştatlaryň prezidentini saýlamak boýunça geçirilýän saýlawlarda iň öňde barýan dalaşgärler dörän syýasy dramanyň ahyrky sahnasynda öz rollaryny oýnadylar. Ilkinji söz ýeňlen dalaşgär Jon MkKeýne berildi. Onuň ýeňlendigiňi boýun alýandygy barasynda sözlän sözi çeperçilik babatda wagt synagyndan geçen formula laýykdy: Dostla! Ynha, biz uzak syýahatyň soňuna ýetdik, amerikan halkyna mundan öň hem, häzirki wagt hem anyk geplemek mahsusdyr. Mundan az salym öň men hormat bilen senator Barak Obamany ýeňşi bilen gutlamak üçin ... , ýagny ikimiziň hem söýýän ýurdumyzyň pre- zidentligine saýlanandygy bilen gutlamak üçin jaň etdim. Şu gezekki saýlaw kampaniýasynyň çäginde biziň gatnaşan uzak we kyn çekele- şigimizde onuň gazanan üstünliginiň diňe bir özi onuň ukybyna we tutanýerliligine mende aşa uly hormat döretdi. Ýöne meni haýran galdyrýan zat onuň bir wagtlar, geçmişde özleriniň bitirjek işiniň ýokdugy, Amerikanyň prezidentini saýlamak üçin geçirilýän saýlawlaryň netijesine ol diýen bir täsir edip bilmejekdigi barasynda ýalňyş düşünjä eýeren amerikalylaryň millionlarçasynda beýle ýeňşe mynasyp boljakdygyna uly ynamdyr umyt döredip bilmegi boldy, men hem ony hut şu üstünligi bilen gutlaýaryn! Barak Obama hem öz ýanyndan muňa jogap edip, ýeňşi barasynda sözlän sözünde: “Biz hiç wagt aýry-aýry şahslaryň ýönekeý bir toplumy bolmandyk ýa-da gyzyl (aglaba köpüsi respublikanlardan bolan) we mawy (aglaba köpüsi demokratlardan bolan) ştatlaryň toplumy hem däldik. Biz häzir hem Amerikanyň Birleşen Ştatlarydyrys, geljekde hem Amerikanyň Birleşen Ştatlary bolarys” diýdi. Saýlanan prezidentiň şu sözlerden soň aýdanlary hakykatyň hatyrasyna dogry aýdylan sözler bolup öz bäsdeşine bagyşlanyldy: “Şu agşam, ýap-ýaňyja senator MkKeýn maňa aşa päk ýürekden jaň etdi. Bu saýlaw kampaniýasynda Senator MkKeýn uzak we aňsat bolmadyk çekeleşiklerden geçdi. Ol öz söýýän ýurdy üçin aşa uzak wagtyň dowamy- nda tutanýerlilik bilen göreşip geldi. Onuň Amerika üçin beren pidalary biziň köpimiziň akylymyza-da gelmez. Şular ýaly batyr we öz Demokratiýada ýeňşiň joşgunly sözi Pol Korkoran Fransiýada prezident saýlawlaryna gatnaşan sosialist dalaşgär Segolene Roýal 2007-nji ýylyň maý aýynyň 6-synda Parižde özüniň ýeňlendigini boýun aldy. Özüniň tarapdarlarynyň bu ahwalata gynanyp, duýgudaşlyk bildirip duran mahalynda ol: “Ýeňiş gazanan Nikolas Sarkozi ähli fransuz halkynyň hyzmatynda özüne edilen tabşyrygy berjaý eder” diýip umyt edýärin” diýdi. © AP
“Jon Kerri” kampaniýasyna gatnaşýanlar 2004-nji ýyl dalaşgäriniň saýlawyň netijesi bilen ylalaşýandygy barasynda sözlän sözüniň teleýaýlym- da goýberilişine tomaşa edip duran pursatynda © AP
Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|