2.İNNOVASIYA MENECMENTI VƏ ONUN IŞLƏYIŞI
Dünyada sürətli şəkildə davam edən qloballaşma prosesi nəticəsində texnologiyanın,
insan əməyinin və informasiyanın sürətli bir şəkildə vüsət alması şirkətləri innovativ
fəaliyyətlər göstərməyə demək olar ki məcbur edir. Şirkətlər innovasiya prosesinə
qoşulmaqla bazarda davamlı rəqabət avantajına sahib olar, mənfəətlərini və bazar
paylarını artırar və yeni bazar fürsətləri meydana gətirirlər.
Müəssisələr baxımından innovasiya ilə əlaqədar iki əsas problem mövcuddur.
Bunlardan birincisi innovasiyanın ortaya çıxarılma prosesini əhatə edən innovasiyanın
idarə olunma problemidir. Digəri isə innovasiyanın effektiv bir şəkildə
qiymətləndirilməsi üçün lazım olan marketinq problemdir. Yeni ortaya çıxarılan
innovativ məhsul, xidmət və ya iş modelinə qədər mükəmməl olursa olsun düzgün
strategiya ilə marketinq olunmadığı halda bazarda müştərilər tərəfindın rəgbət
görməyəcək və dolayısı ilə heç bir müsbət nəticə verməyəcəkdir. Bu baxımdan da
müəssisələrin qarşısında duran bu iki əsas problemi həll etmək və dolğun bir innovativ
nəticəyə gəlmək üçün düzgün innovasiya strategiyalarının qoyulması əsas şərtdir(13).
Müəssisələr üçün innovasiyanın idarə olunmasında çətinlik törədən əsas
amillərədn biri innovasiya prosesində qarşılaşılan qeyri-müəyyənliklərdir. Bunlar
maliyyə, texnoloji, təşkilatı və bazar qeyri-müəyyənlikləridir. Müəssisələr innovasiya
prosesinə gedərkən xammal və personal kimi resurslardan əlavə nə qədər maliyyə
resursları sərf edəcəyini qabaqcadan müəyyənləşdirə bilmir. Bu isə maliyyə gücü zəif
olan şirkətlər üçün arzuolunmaz nəticələrə gətirib çıxara bilər. digər tərəfdən texnoloji
amillərin sürətlə dəyişməsi şirkətin də texnoloji olaraq yenilənmə sürətini artırır ki,
bunun da şirkətin büdcəsinə birbaşa mənfi təsiri qaçınılmaz olur.
Müəssisələr tədbiq etdikləri innovativ proseslərə alışana qədər bir sıra təşkilati
problemlərlə də qarşılaşırlar ki, buna da ən bariz nümunə kimi işçilərin müqavimət
göstərməsini göstərmək olar.
Son olaraq müəssisələrin qarşısına çıxabiləcək ən riskli qeyri-müəyyənlik bazaar
amilidir. Belə ki bazar çıxarılan yeni bir məhsula müştərilərin və rəqib firmaların necə
münasibət göstərəcəyi ər zaman qeyri-müəyyənlik doğurur.
Yuxarıda saydığımız qeyri-müəyyənliklərdən əlavə Clayton M. Christensen kiçik
və orta böyüklükdəki şirkətlər üçün kifayət qədər böyük sayılacaq çox ciddi
problemlərdən biri olaraq böyük firmaların təqlid siyasətini göstərir. Belə ki kiçik
firmalar bütün riskləri gözə alaraq yeni bir məhsulu isthsal edib çox çətinliklə bazara
çıxarmağa çalışarkən, bazarda rəqiblər və müştərilər arasında kifayət qədər əhəmiyyətli
yerə sahib böyük firmalar həmin məhsulun istehsalını təqlid edərək bazara çıxarmağa
başlayırlar. Dolayısı ilə bütün riskləri gözə alaraq yeniliyi istehsal edən firma yeniliyin
gətirəcəyi mənfəətdən yararlanmaz ikən, böyük firmalar heç bir əziyyət çəkmədən bu
yenilikdən böyük ölçüdə qazanc əldə edirlər.Bu kimi hallarda Christensen həll yolu
olaraq yenilik sahibi olan firmaların əvvəlcə böyük firmaların daxil olmaq üçün
əhəmiyyət vermədikləri sahələrə daxil olaraq müəyyən bir potensial topladıqdan sonra
böyük korporasiyaların fəaliyyət göstərdiyi bazarlara girmələrini tövsiyyə edir.
Innovasiya menecmenti müəsisə idarəetməsidə yuxarı rəhbərlik səviyyəsində həyata
keçirilən strateji idarəetmə istiqamətlərindən biri hesab edilir. Onun məqsədi
müəsisələrin elmi- texniki və istehsal fəaliyyətinin aşağıda qeyd etdiyimiz əsas
istiqamətləri müəyyən etməkdir(7).
-
yeni məhsul bazarının tədqiqi, həmin məhsulların bazar tutumu, yeni məhsul
istehsalı üzrə fəaliyyətin təşkili və proqnozlaşdırılması, yeni məhsul satışı
formalarının təşkili, məhsul istehsalı üçün materiallar, resurslar və digər
amillərin seçilməsi, yeni məhsul üzrə xərclərin, istehsal həmçinin, satış
qiymətlərinin kompleks təhlili yönğndən yanaşılması.
Müəsisə üzrə innovasiya siyasətinin həyata keçirilməsi zamanı aşağıdakılar nəzərdə
tutulmalıdı:
-
innovasiya fəaliyyətinin plan - proqramının hazırlanması
-
yeni məhsullar işlənib hazırlanması gedişinə və onun tətbiqinə nəzarət
edilməsini
-
yeni məhsullar yaradılmasının layihələrinə baxılmasını
-
innovasiya fəaliyyəti proqramının material və maliyyə resursları ilə təmin
edilməsini
-
innovasiya fəaliyyətinin ixtisaslı heyətlə təmin edilməsini və s.
İnnovasiya menecmenti aşağıdakı fəaliyyət növləri ilə bağlıdır.
-
dünya miqyaslı və ölkə daxili yeni ideyaların öyrənilməsi və
sistemləşdirilməsi. İistehsalda və bazar sferalarında yeni texnologiya,
yeniliklər haqqında informasiyaların toplanması, marketinq xidmətinin
yaranması və s.
-
aşkara çıxarılmış yeni ideyaların seçilməsi ( həmin ideyaların imkanları və
həyata keçirilməsi)
-
yeni məhsula potensial bazar tələbatının öyrənilməsi ( istehsal və satış
imkanlarının araşdırılması, uzun müddətli mal alan və verən partnyorların
müəyyən edilməsi)
-
yeni məhsulun yaradılması ( məhsulun nümunələrinin hazırlanması, istehsal
və satış həcminin müəyyən edilməsi)
-
bazarda monitorinq
-
innovasiya menecmentinin təşkilati formalarının təkmilləşdirilməsi
-
məhsul üzrə marketinq proqramı əsasında yeni məmulatın istehsalatda
tətbiqi haqqında qərar qəbul edilməsi
elmi- texniki tərəqqinin və ste4hsalın inkişafı nöqteyi- nəzərdən innovasiya fəaliyyəti
5 cür olur:
Dostları ilə paylaş: |