Kimya məktəbdə
59
Yeni Zelandiyanın Sprinq- Brokve (indiki Braytuoter) yaşayış məntəqəsində
anadan olmuş, İngilis fiziki Rezerford Ernest (1871- 1937), Kraytçerçdə Yeni
Zelandiya Universitetinin Konterberiysk kollecini 1894- cü ildə bitirmişdir. 1919-
cu ildə Kembric Universitetinin professoru seçilmiş və Kavendiş laboratoriyasının
direktoru işləmişdir. Kimyəvi elementlərin parçalanmasıvə radioaktiv maddələrin
kimyası sahəsində həyata keçirdiyi fundamental tədqiqatlara görə Ernest
Rezerford 1908- ci ildə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
Alman fiziki- kimyaçısı, (1853- 1932) Riqada anadan olmuş, Ostvald
Vilhelm Fridrix 1875- ci ildə Derpt Universitetini bitirmiş və həmin Universitetdə
işləmişdir. 1887- 1906- cı illərdə Seypsid Universitetində professor vəzifəsində
çalışmışdır. Kataliz sahəsində kimyəvi reaksiyaların sürəti və kimyəvi tarazlığın
idarə edilməsinin əsas prinsiplərinin öyrənilməsi ilə əlaqədar həyata keçirdiyi
mühüm tədqiqatlara görə alim 1909- cu ildə Nobel mükafatı almışdır.
Keniqsberqdə ( indiki Kalininqrad, Rusiya) (1847- 1931) anadan olmuş,
alman üzvi kimyaçısı Vallax Otto 1869- cu ildə Gettingen Universitetini
bitirmişdir. 1870- ci ildə Boan Universitetində işləmişdir. 1876- cı ildə professor
elmi adı almışdır. Kimyanın və kimya texnologiyasının inkişafı sahəsindəki
nailiyyətlərinə, eyni zamanda alitsiklik birləşmələrin sintezi və tədqiqi üzrə həyata
keçirdiyi kompleks işlərinə görə 1910- cu ildə alimə Nobel mükafatı verilmişdir.
Fransız kimyaçısı və fiziki, Varşavada (1867- 1934) anadan olmuş
Skladovskaya- Küri Mariya, 1894- cü ildə Paris Univrsitetini bitirmişdir. 1895- ci
ildə Sənaye Fizikası və Kimyası məktəbində həyat yoldaşı P. Kürinin
laboratoriyasında işləmişdir. Paris Universitetində 1906- cı ildə professor
vəzifəsində çalışmışdır. 1903- cü ildə alimə P. Küri ilə birlikdə fizika sahəsində,
1911- ci ildə, kimyanın inkişafındakı görkəmli nailiyyətlərinə, radium, polonium
elementlərinin kəşfinə, radiumun təbiətini müəyyən etdiyinə və onu metal halda
alıb, xassələrini öyrəndiklərinə görə Nobel mükafatı verilmşdir.
Şerburda (1871- 1935) anadan olmuş, fransız üzvi kimyaçısı, Qrinyar
Fransua Oqyust 1893- cü ildə Lion Universitetini bitirmişdir. 1900- 1909- cu
illərdə həmin Universitetdə işləmiş, 1910- cu ildə professor adı almışdır. 23
cildlik “Üzvi kimya üzrə rəhbərlik”adlı kitabın nəşrinin əsasını qoymuşdur. 1912-
ci idə F. Qrinyar üzvi kimyanın sonrakı inkişafına zəmin yaratmış Qrinyar
reaktivini kəşf etdiyinə və müvəffəqiyyətlə onu praktikada sınaqdan çıxardığına
görə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
Karkasonda (1854- 1941) anadan olmuş, fransız kimyaçısı Sabatye Pol
1877- ci ildə Tuluza Ali Pedaqoji Universitetini bitirmişdir. 1881- ci ildə Bordo
Universitetində, 1882- 1930- cu illərdə Tuluza Universitetində işləmişdir. 1884-
cü ildə professor elmi adı almışdır. Narın dispers metalların iştirakilə üzvi
maddələrin hidrogenləşməsini həyata keçirən orijinal metodlar işləyib
1(49)2015
60
hazırlamaqla, üzvi kimyanın inkişafına stimullaşdırıcı təsir göstərdiyinə görə,
1912- ci ildə alim V. Qrinyarla birlikdə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
Müluzda (Elzas, Fransa) (1866- 1919), İsveçrə kimyaçısı Verner Alfred
1889- cu ildə Sürix Politexnik institutunu bitirmişdir. 1893- 1915- ci illərdə Sürix
Universitetində professor vəzifəsində çalışmış, 1909- cu ildə Universitetin
nəzdindəki Kimya İnstitutunun direktoru olmuşdur. 1913- cü ildə molekulda atom
rabitələrinin xarakterinin öyrənilməsi sahəsindəki işlərinə və qeyri- üzvi kimyanın
yeni sahələrinin kəşfi ilə əlaqədar həyata keçirdiyi tədqiqatlara görə alimə Nobel
mükafatı verilmişdir.
Laybaxda(indiki Lyublyana, Yuqoslaviya) anadan olmuş (1869- 1930),
Avstriya analitik kimyaçısı və fizioloqu, Preql Fris 1894- cü ildə Qrats
Universitetinin tibb fakultəsini bitirmişdir. 1894- 1910- cu illərdə həmin
Universitetdə işləmişdir. 1904- cü ildə həkim – oftalmoloq peşəsindən əl çəkib,
Berlin Universitetində (E. Fişerin yanında) kimyanın sirlərinə yiyələnmişdir.
1910- 1913- cü illərdə İnsbruk Universitetində tibbi- kimya üzrə professor
vəzifəsində çalışmışdır. F. Preql 1913- cü ildə üzvi maddələrin mikroanaliz
metodlarının hazırlanması sahəsində çoxillik tədqiqatlarına və kimya təcrübəsində
həmin metodların tətbiqinə nail olduöuna görə Nobel mükafatı almışdır.
Amerika kimyaçısı, Germantaunda (Pensilvaniya ştatı) (1868- 1928) anadan
olmuş, Riçards Teodor Uilyam Harvard Universitetini bitirmişdir. 1888- ci ildə
fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsi almışdır. 1889- cu ildən həyatının sonunadək
Harvard Universitetində işləmişdir. 1901- ci ildə professor elmi adı almışdır. Bir
çox kimyəvi elementlərin atom kütlələrini dəqiq təyin etdiyinə görə 1914- cü ildə
T. Riçards Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
Karlsruedə (1872- 1942) anadan olmuş, alman üzvi kimyaçısı Vilştetter
Rixard Martin Münhen Universitetini bitirmişdir. 1894- cü ildə fəlsəfə doktoru
alimlik dərəcəsi adını almışdır. 1902- ci ildə Münhen Universitetinin professoru
olmuşdur. Bitki aləminin boyayıcı maddələrinin, xüsusən xlorofilin öyrənilməsi
sahəsində həyata keçirdiyi kompleks tədqiqatlara görə 1915- ci ildə alimə Nobel
mükafatı verilmişdir.
Alman qeyri- üzvi kimyaçısı, Breslanda (indiki Vratslav) (1868- 1934)
anadan olmuş, Haber Fris 1891- ci ildə Berlin Universitetini bitirmişdir. 1898- ci
ildə professor elmi adı almışdır. 1911- 1933- cü illərdə Berlindəki Fiziki- kimya
və Elektrokimya İnstitutunda direktor vəzifəsində çalışmışdır. Ammonyakı onun
elementlərindən sintez etməsinə və bunu yarımsənaye miqyasında müvəf-
fəqiyyətlə həyata keçirdiyinə görə 1918- ci ildə alim Nobel mükafatı almışdır.
Brizendə (indiki Bomcezno, Polşa) (18640 1941) anadan olmuş, Alman
fiziki və fiziki- kimyaçısı, Nernst Valter Fridrix 1883- 1887- ci illərdə Sürix,
Qrats, Berlin və Vürsburq Universitetlərində oxumuşdur. 1890- 1905- ci illərdə
Gettingen Universitetində işləmiş, 1891- ci ildə professor elmi adı almışdır.