Nýsan 016 Sayý: 568 Fiyat: tl türk mýtolojýSÝnde
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
SEVGÝ DÜNYASI 35 Mitolojik kuþlarýn konuþma özellikleri vardýr. Kendine has olan bu dil, yüksek katlarla insan varlýðý arasýnda yakýnlýk yaratmak anlamýna gelir. Kuþlar bilgelik taþýrlar. Ýnsanlarý uyarýcý rolü üstlenirler. Kahramanlara ve seyyahlara rehberlik yaparlar. Mitoloji ve halk kültüründe kuþdili bilmek, doðayla özel bir yakýnlýða ve sihirli güçlere sahip olan karakterlere özgüdür. Kuþdili bilmek, sihir ve büyü gücüne kavuþmanýn da bir þeklidir. Diðer bir deyiþle, varlýðýn anlaþýlma yolunun, varlýklarýn deðiþik konumlarýyla iliþki kur- manýn, doðanýn bir parçasý olup onunla anlaþabilmenin, yaratýlýþýn sýrlarýný öðren- menin bir sembolüdür. Bu sembolik anlam sonraki çaðlarda bilge konumuna gelmeyi ifade etmiþtir. Nitekim daha sonra tasavvuf edebiyatýna geçerek, Yunus Emre, Nesimî ve diðer tasavvuf ruhunu yaratan þairlerin ve derviþlerin dilinde manevî dünyayla baðlý yerini almýþtýr. Kuþlar her zaman insan dilinde konuþ- mazlar. Onlarýn kendilerine has dilleri vardýr ve bazý hikâyelerdeki kahramanlar, kuþlarýn dilini anlama gibi bir hünere sahiptirler. Yunan Mitolojisinde ermiþ Cassandra'nýn kulaðýný yalayan bir yýlan, ona kuþlarýn dilini çözme yeteneðini baðýþlamýþtýr. Bazý kuþlarýn gelecekten haber verme ve Tanrýlarýn iradesini yansýt- ma yeteneði olduðuna inanýlmýþtýr. Ýran Mitolojisinde kuþlar iletiþim kurma yeteneðine sahiptir. Hint Mitolojisinde ise alt tarafý insan yukarý kýsmý kartal olan Garuda isimli bir varlýk resmedilir. Mitoloji uzmaný M. Eliade, konu ile baðlantýlý olarak þunlarý yazmýþtýr: "Hayvanlarýn, en baþta da kuþlarýn, dilini öðrenmek dünyanýn her yerinde doðanýn gizlerini bilmek ve dolayýsýyla gelecekten haber verme yeteneðine sahip olmak demektir. Kuþlarýn dili genellikle yýlan ya da sihirli sayýlan bir baþka hayvan yiyerek öðrenilir. Bu hayvanlar geleceðin sýrlarýný açýklaya- bilirler, çünkü ölülerin ruhlarýnýn "alýcýlarý" ya da Tanrýlarýn görünürleþmeleri (tecelli) olarak tasarlanýr. Onlarýn dillerini öðren- mek, seslerini taklit etmek, öbür dünyayla ve gök âlemiyle iletiþmekle eþdeðerdir." Eski Türklerin inanýþlarýnda da can veya ruhun bir kuþ þeklinde tasavvur edildiðini görmüþtük. Hatta cennetin Türk dilindeki karþýlýðý da "uçmak"týr. Ölüm, hepimizin bildiði gibi can kuþunun bedenden uçmasý olarak telakki edilmiþtir. Sibirya Tatarlarýnýn dilinde "o öldü" demek yerine "o uçup gitti" denilirdi. Zehirlenerek ölen Manas için, kendi ismini taþýyan destanda (ünlü Manas Destaný) þöyle denilmiþtir: "Manas'ýn caný uçmuþtu, asýl evine git- miþti." Ölenlerin canýný sembolize eden güvercine, Hakasçada "Kuday Kuþ" denilirdi. Buradaki "Kuday", "gökyüzü" anlamýna gelir. Türk destanlarýnda bu kuþlarýn yeri Dünya Aðacý'nýn en yukarýlarýdýr. Sibirya'da yaþayan Türklerin yaygýn inanýþýnda da "çocuðun ruhunun bir kuþ þeklinde gökten gelip kadýnýn karnýna girdiðine inanýlýr." Buna göre can veya ruhun gökle ilgili olduðunun altý çizilir.. Tüm bu ifadeler, ruhlarýn kuþ kýlýðýnda olduðuna dair görüþlerin izlerini taþýyorlar. Anadolu'daki Sivas yöresindeki âþýklýk geleneði de köklerini mitolojiden alýr, þöyle ki, ziyaret yerlerinde uykuya dalan gele- ceðin âþýklarý, ancak rüyalarýna kuþ kýlýðýn- da Cebrail veya Mikail girdikten sonra âþýk SEVGÝ DÜNYASI olabilirler. Orta Asya halklarý da insanýn ruhunun güvercin veya baþka bir kuþ görkeminde olduðuna ve bu þekilde yaþa- maya devam ettiðine inanýrlardý. Birçok Altay halklarýnda Þamanlarýn giyimi kuþ motifini hatýrlatýrdý. Bu, esasen, Þamanýn ruhuyla birlikte bir kuþ gibi göklere uça- caðý fikrinden doðmuþtur. Ýnanýþa göre, þaman bu giysileri giydiði zaman kuþa dönüþebilirdi. Azerbaycan Türklerinin geleneksel inanýþýna göre, eve bereket getiren "Kimsene" adlý ruhlar da kuþ kýlýðý- na girip, insanlarýn uykusuna gelirler. Halk inanýþlarýndaki kötü "Þeþe" ise bilinmezler dünyasýndan gelen bir kuþtur. Menkýbelere göre, Türkistanlý Sûfi þair Süleyman Bakirganî'nin "Kamber" adýndaki eþi, kuþ kýlýðýna girebilirdi. Uçan Kuþlarýn koruyu- cusu olan Kamber Ana kültü de onun adýy- la ilgili olarak oluþmuþtur. Yunus Emre'nin dilinden bir ifadede de ruhun adeta bir kuþ olmasý þöyle ifade edilir: "Benim caným bir kuþtur ki, gövdem onun kafesidir. Dede Korkut masallarýnda ise canýn esasen ruhumuz olduðu bilgisi, kuþ sembolüyle verilir. Bu masallarda Doðan kuþu sembolü kullanýlýr, Azrail güvercin kýlýðýnda uçar. Azerbaycan Türk dilinde ise, "birini özlemek, caný çekmek" anlamýnda kullanýlan "kuþu konmak" deyi- mi vardýr. Tüm bu örnekler, canýn ve ruhun kuþ kýlýðýnda olduðuna dair eski mitolojik görüþlerden kaynaklanmaktadýr. Türk halk kültüründe sýk sýk rastlanan bir motif olan güvercin kýlýðýna girmeyi geçen ay yazmýþtýk. Buna benzer þekilde Ahmet Yesevî de zaman zaman turna kýlýðýna gi- rerdi. Bektaþi pir Abdal Musa ise "Ali oldum, âdem oldum adým bahane, Güvercin donunda geldim cihana" demiþtir. (Don: Eski Türkçede elbise anlamýndadýr). C. G. Jung'a göre "Ýnsanoðlunun geçirdiði deðiþik deneyimler, belirli bir yoldan genetik olarak kodlanýr ve sonraki kuþaklara aktarýlýr." Halk inançlarý da belir- li olay, durum ve deneyimlerden kay- naklandýðýna göre, ayný þekilde sonraki nesillere aktarýlmýþ, kimi zamanda inanç konusu olmaktan uzaklaþarak deðiþik edebî anlatýlarda birer motif olarak varlýklarýný sürdürmüþlerdir. Bize göre ise, masallarda, destanlarda, mitlerde farklý sembollerle anlatýlmýþ olan gerçekler de vardýr. Onlarý þimdikilerle mecz ederek, daha üstün anlayýþlara vara- bilir, bilinmeyenin kapýsýný belki aralaya- biliriz.. Faydalanýlan Kaynaklar:
Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi, Cilt 1 ve Cilt 2
(Masallarda Dýþ Can/Mustafa Sever) * (Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi, c. I, TTK Basýmevi, Ankara 1993, s. 559)
Yrd. Doç. Dr. Simge Özer Pýnarbaþý, * Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Genel Sanat Tarihi Anabilim Dalý (Kaynak: ACTA TURCICA Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi)
Türkbilig, 2008/15: 136-154. TÜRK MASALLARINDA KAHRAMANIN VE ÞAMANIN DON DEÐÝÞTÝRMESÝ ARASINDAKÝ BENZERLÝKLER Kadriye TÜRKAN* * http://www.mythencyclopedia.com/Be- Ca/Birds-in- Mythology.html#ixzz43LbUqrXE 36
Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|