Nsan özü üçün nə varsa hava, su, maddi nemətlər, sənaye üçün xammal və
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mühazir ə 6
aşağıdakılardan ibarətdir: birincisi, cəmiyyətin təbiətdən ayrılmazlığının dərk olunması ilə yanaşı, cəmiyyətin bir çox cəhətləri ilə təbiətə qarşı qoyulmasıdır; ikincisi, təbiətin və cəmiyyətin qanunlarının ayrılıqda, eyni zamanda təbiətin- cəmiyyətin birgələşmiş qanunlarının öyrənilməsi səviyyəsinin həyatı tələblərdən geri qalmasıdır. Ə lbəttə, ətraf mühitdə, bir qədər dəqiqliklə ifadə etsək materiyada (biosferdə, litosferdə, hidrosferdə, atmosferdə və s.) gedən proseslərin fiziki, kimyəvi, bioloji, geoloji və s. qanunları, qanunauyğunluqları barədə bir çox kəşflər məlumdur. Ancaq həmin proseslərin planetar mahiyyəti ilə sosial nəticələri arasındakı əlaqələrin tədqiqi olduqca aşağı səviyyədədir. Predmetin nisbətən cavan, əhatə dairəsinin mürəkkəb və çoxsahəli olması ə traf mühit və
təbiətdən səmərəli istifadə edilməsi məsələlərinin təkmilləşdirilməsini tələb edir. Hər iki anlayış bir çox halda «ekoloji mühitdən istifadə», «ekoloji gərginlik yaradan sahə» kimi də qiymətləndirilir. Daha doğrusu bəzi hallarda təbiəti mühafizə və ondan istifadə edilməsi kimi formaca başqa görünən ifadələri təhlil edərkən ekoloji mənbələrə və axtarışlara müraciət edilir.
Behruz Melikov Behruz Melikov Mühazirə 6
Atmosferin və iqlimin ekoloji xüsusiyyətləri Planetimizi əhatə edən vahid hava okeanı yer üzərində həyata təminat yaradır və mühafizə edir. Dünya dövlətləri səmanı öz sərhədləri daxilində bölüşə bilər, lakin daim hərəkətdə olan atmosfer bəşəriyyətin ümumi sərvətidir, bölünməz təbii şəraitdir. Təbii mühitin bir komponenti kimi atmosfer Kosmos, Dünya Okeanı ilə, qurunun suları və təbii ekosistemlərlə qarşılıqlı əlaqədədir.
qlim təbiətin əsas amillərindən biridir. Xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrinin, xüsusilə kənd təsərrüfatının iqlim məlumatlarına böyük ehtiyacı vardır. Buna görə də ayrı-ayrı rayonlar üzrə iqlim və hava şəraitinin öyrənilməsinə ölkəmizdə böyük diqqət verilir.
qlimin ayrı-ayrı ünsürlərinin təsviri çoxillik meteoroloji müşahidə materiallarının işlənilməsi nəticəsində əldə edimiş orta rəqəmlərin əsasında verilir. Bununla bərabər, ayrı-ayrı illərdə havanın çoxillik dövrdəkinə nisbətən dəyişilmisinə - isti və soyuq, quraq, yaxud yağıntılı keçən illərə də xüsusi diqqət verilir.
nsanın həyatında havanın rolu olduqca böyükdür. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığı, hər cür nəqliyyat vasitələrinin hərəkəti, açıq havada görülən bütün tikinti, təsərrüfat, mədəni və məişət işləri az və ya çox dərəcədə havanın vəziyyəti ilə əlaqədardır. Elm və texnikanın hazırki vəziyyətində insan hələlik havanın dəyişkənliklərinin qarşısını ala bilmir. Buna görə o atmosferin “şıltaqlıqları” ilə hesablaşmalı olur. Lakin havanın zərərli təsirini və ya onun nəticəsini tamamiə aradan qaldırmaq mümkündür. Buna görə də radio, televiziya və qəzetərdə hər gün gözləniləcək hava haqqında məlumat – havanın proqnozu verilir. Ayrı-ayrı təşkilatlar və insanlar isə öz işlərini həmin proqnoza əsasən təşkil edirlər. Əgər güclü külək əsəcəksə, gəmilər yaxın limanlara çəkilir, şiddətli yağış gözlənilirsə qurumaq üçün yerə sərilən ot və ya pambıq tez daldaya yığılır, uzun Behruz Melikov Behruz Melikov müddətli qalın qar yağacaqsa, qış otlaqlarında saxanılan mal-qaranın xilas edilməsi üçün nəzarət artırılır. Beləliklə, təsərrüfata ziyan vura bilən bir atmosfer hadisəsinin gözlənildiyi haqqında qabaqcadan verilən xəbər, bəzən milyon manatarla itkinin qarşısını almağa imkan verir.
qlim şəraiti haqqında dəqiq və hərtərəfli məlumatların təsərrüfat əhəmiyyəti çox böyükdür.
Panetimizi əhatə edən vahid “hava okean”-ı Yer üzərində həyatı qoruyur və saxlayır. Müasir dövrdə atmosferin çirklənməsi bəşəriyyətin, cəmiyyətin “bəlasına”, “xəstəliyinə” çevrimişdir. Bu “bəla” əsasən insanın sənaye fəaliyyətinin aktivləşməsi nəticəsində baş verir və insanın özünə, bütün canlılara, bitkilərə və bütövlükdə Biosferə mənfi təsir göstərir. Atmosferin çirklənməsi ən çox sənayenin inkişafı ilə əlaqədar olub fabrik, zavod, nəqliyyat vasitələri, məişət müəssisələri cəmləşən, həyat tərzi yüksək səviyyəyə çatan, yüksək milli gəlirə malik olan, enerjidən yüksək dərəcədə istifadə edən ölkələrdə baş verir. Bu ökələrdə havaya çoxlu miqdarda karbon qazı, müxtəlif sənaye qazları və tozları atılır.
Atmosfer çirklənməsi həmçinin qlobal problem olub təbii və dövət sərhədlərini tanımır, onlarla məhdudaşmır və hava intensiv çirklənmiş sıx yerləşən yaşayış məntəqələrindən və sənaye cəhətdən inkişaf etmiş rayonlardan daha uzaqlara - əhalisi az, havası təmiz olan yaşayış məntəqələrinə yaylır. Ə traf mühitin mühafizəsi üçün yaradılmış kompleks proqramda aparıcı yerlərdən birini atmosfer havasının mühafizəsi təşkil edr. Elmi-texniki inqilab dövründə nəhəng sənaye kompleksləri yaradılmış, on milyonlarla nəqliyyat vasitələri planetin yer və dəniz hissələri üzərində dolaşaraq, atmosferin çirklənməsinə səbəb olmuşdur. Yerin hava hövzəsnin öyrənilməsi və tədqiqi sənayenin, nəqliyyatın və kənd təsərrüfatının intensiv inkişafı ilə əlaqədar olaraq böyük əhəmiyyət kəsb edir. Hazırda atmosferin çirklənməsi ilə mübarizə vacib dövlət əhəmiyyətli problemə çevrilmişdir. Günəşin şüalandırdığı enerji atmsoferdən keçir və bu zaman onun müəyyən Behruz Melikov Behruz Melikov
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|