6
diqqətliliyi, iradəliliyi, müstəqilliyi, təşəbbüskarlığı, öyrənməyə daim can
atmağı və digər keyfiyyətləri formalaşdırmaq tətbiqi pedqogika fənni
tədrisinin yaxın məqsədidir.
Yuxarıda deyildiyi kimi, tətbiqi pedaqogika fənninin uzaq (strateji)
məqsədinin olduğunu da indiki tələbələrimiz bilməlidir. Bilməlidir ki, orta
ümumi təhsilin də, ixtisas-peşə təhsilinin də bünövrəsi ibtidai məktəblərimizdə
qoyulur. Uşaqlarımız I-IV siniflərdə müəllimlərin məqsədyönlü, planlı və
mütəşəkkil rəhbərliyi altında nə qədər uğurla tərbiyə olunarsa, diqqətləri,
hafizələri, iradələri, təxəyyülləri, təffəkkürləri, qabiliyyətləri və digər psixoloji
qüvvələri nə qədər uğurla inkişaf edərsə yuxarı siniflərdə və ali məktəblərdə bir
o qədər uğurla təhsil alarlar. Bu o deməkdir ki, həmin şəxslər həyatda da,
istehsalatda da məhsuldar fəaliyyət göstərərlər.
Deyilənlərə bir qədər ciddi diqqət yetirdikdə məlum olur ki, tətbiqi
pedaqogika fənninin tədrisi əsasında formalaşan tələbəyə-gələcək müəllimə adi
müəllim kimi baxılmamalıdır. Belə müəllim ölçüb-biçilmiş bilikləri, bacarıq və
vərdişləri gənc nəslə məqsədyönlü aşılamaq yolu ilə cəmiyyətimizin sonrakı
inkişafına
güclü
təkan
verən
pedaqoji
təhsilлi
mütəxəssis
kimi
dəyərləndirilməlidir. Bu müəllimin təlim və tərbiyəsində formalaşan şagirdlər
isə sistemləşdirilmiş bilikləri, bacarıq və vərdişləri onun məqsədyönlü
rəhbərliyi altında mənimsəmək yolu ilə müstəqil fəaliyyətə hazırlanan şəxslər
kimi qiymətləndirilməlidir.
Göründüyü kimi, tətbiqi pedaqogika fənnini tədris edən müəllim aydın
şəkildə dərk etməli olur ki, onun fəaliyyəti Azərbaycan xalqının gələcəyi ilə
bağlıdır; o, xalqın umidi olan gənc nəslin təlim-tərbiyəsi ilə əməli şəkildə
məşğul olacaq yeni müəllimlər ordusunun formalaşdırılması ilə məşğul olur.
Odur ki, ümumi orta təhsilin aşağı pilləsindəki şagirdlərdə xalqın görmək
istədiyi bacarıq və qabiliyyətlər əvvəlcə həmin pillədə işləyəcək tələbələrdə-
gələcək müəllimlərdə formalaşmalıdır. Bu müəllimlər öz şagirdləri üçün hər
cəhətdən, o cümlədən yaradıcılıq, işgüzarlıq, qayğıkeşlik, diqqətlilik, iradəlilik,
ünsiyyət saxlamaq, ehtiyacı olanlara yardım etmək və s. cəhətlərdən nümunə
olmağı bacarmalıdır.
Başqa sözlə desək, gündəlik təlim-tərbiyə işi zamanı şagirdlərdə
formalaşdırılan müstəqil düşünmək, müstəqil fikir söyləmək, təşəbbüskar
olmaq, həyatda fəal mövqe tutmaq, daim öyrənməyə can atmaq yolu ilə
7
xaqlımıza, müstəqil respublikamıza onların yararlı vətəndaşlar kimi
böyümələrinə və fəaliyyət göstərmələrinə yardımçı olmaq tətbiqi pedaqogikanın
uzaq (strateji) məqsədidir.
2.Tətbiqi pedaqogikanın ənənəvi pedaqogikadan fərqi; fərqi bilməyin
əhəmiyyəti.
Fərqin mahiyyətinи açmazdan əvvəl müəllim tələbələrə belə bir sualla
müraciət edir:
–Kim deyər: tətbiqi pedaqogika nədir? Nəzəri pedaqogika nədir?
Tələbələrin bəziləri etiraf edir ki, həmin məfhumları birinci dəfədir
eşidir.
Bir neçə tələbə suala cavab verməyə çalışsa da konkret fikir söyləməkdə
çətinlik çəkir.
Tələbələrin çətinlik çəkdiyini görən müəllim qoyduğu suala özü aydınlıq
gətirir. O, deyir:
–Adlarından görüнdüyü kimi, onların arasında oxşarlıqla yanaşı, xeyli
fərq də möвcuddur. Əvvəla, tətbiqi pedaqogikada üstünlük pedaqoji elmin
praktik məsələlərinə, nəzəri pedaqogikada isə üstünlük pedaqoji elmin ümumi
nəzəri məsələlərinə verilir. İkincisi, tətbiqi pedaqogikada təlim, tərbiyə, təhsil
və psixoloji inkişaf məsələləri hər dəfə konkret praktik faktlar əsasında
öyrənilir; nəzəri pedaqogikada isə təlim-tərbiyənin bütün məsələləri
ümumiləşmələr və anlayışlar səviyyəsində müzakirə edilir; zərurət yarananda,
ümumi nəzəri fikrin başa düşülməsini asanlaşdırmaq xətrinə təlim-tərbiyə
təcrübəsindən
misal
gətirməyə
ehtiyac
yaranır.
Üçüncüsü,
tətbiqi
pedaqogikadan mühazirə və seminar məşğələləri aparan müəllim qarşısındakı
tələbələrin diqqətini ikiqat təcrübəyə yönəltməli olur. Müəllimin təklifi və
istiqamətinə uyğun olaraq tələbə gələcək müəllim kimi həm öz praktik
fəaliyyətini, həm də dərs deyəcəyi şagirdlərin praktik fəaliyyətini tənzimləmək
üzərində düşünməli, işləməli olur; nəzəri pedaqogikada isə bu cəhətdən
vəziyyət bir qədər fərqlidir; nəzəri pedaqogika məşğələляrində iştirak edən
tələbənin başlıca qayğısı nəzəri biliklərin mahiyyətini dərk etməyə və yadda
saxlamağa yönəlir. O, daim xatırlamalı olur ki, nəzəriyyə elmi cəhətdən ətraflı
8
ümumiləşdirilmiş praktikadır. Dördüncüsü, tətbiqi pedaqogika və nəzəri
pedaqogika arasındakı fərq onların əhatə dairəsi ilə əlaqədardır. Tətbiqi
pedaqogikanın əhatə dairəsi ibtidai məktəbdir, I-IV siniflərdə aparılan təlim-
tərbiyə işidir. Nəzəri pedaqogikanın əhatə dairəsi xeyli genişdir; buraya nəinki
I-IV siniflərdə, nəinki IX, nəinki X-XI-ci siniflərdə, hətta ali və orta ixtisas
məktəblərində aparılan təlim-tərbiyə işləri daxildir.
Bu fərqdə digər spesиfik cəhət də vardır. Tətbiqi pedaqogika üzrə
məşğələ aparan müəllim yadda saxlamalı olur ki, onun tələbələri gələcəkdə I-
IV siniflərdə dərs deyəcək sinif müəllimləridir. Gələcəyin sinif müəllimləri
olacaq bugünki tələbələr I-IV siniflərin tədris planı ilə yaxınдан tanış olmalı
və özünü orada nəzərdə tutulan bütün fənlərin tədrisinə hazır olmalıdırlar.
Çünki sinif müəllimləri şagirdlərin təlim-tərbiyəsi ilə I sinifdən məşğul olur və
onları, IV sinif də daxil olmaqla, V sinfə qədər aparır; hətta məktəbdə musiqi,
rəsm və s. fənlər üzrə müəyyən ixtisasçı müəllim olmadıqda sinif müəllimi
həmin fənləri də özü tədris edir. Bu cür spesifik məsələlərin tələbələrə
çatdırılması da tətbiqi pedaqogika fənnini tədris edən müəllimin öhdəsinə
düşür.
Nəzəri pedaqogikada vəziyyət bu cəhətdən bir qədər fərqlidir. Həmin
fəndən məşğələ aparan müəllimin qarşısında hər dəfə bir fənn (fizika,
riyaziyyat, tarix və s.) üzrə müəllimliyə hazırlaşan tələbələr əyləşirlər. Onlar
gələcəkdə daha çox sinif müəllimləri ilə deyil, sinif rəhbərləri ilə işləməli
olurlar. Beşincisi, nəzəri pedaqogika fənninin tədrisində müəllim daha fəal
olur, məsələni şərh edir, təhlil aparır, ümumiləşdirir. Bu zaman tələbələr əsasən
dinləməli, müəllimin fikirlərini eşitməli və yadda saxlamalı olurlar. Tətbiqi
pedaqogika fənnini tədris edən müəllim isə hər dəfə mövzu ətrafında tələbələri
düşündürməli, işlətməli, onların öyrənmə fəaliyyətini təşkil etməli, onlara
istiqamət verməli, idarə etməli olur; Həm də düşünür ki, tətbiqi pedaqogika
fənninin tədrisi zamanı qazandıqları iş tərzlərini tələbələr gələcəkdə sinif
müəllimi kimi fəaliyyət göstərəndə tətbiq etsin.
Tətbiqi pedaqogikanın nəzəri pedaqogikadan fərqini bilmək gələcək
baxımından həm bu fənni tədris edən müəllim üçün, həm də onun tələbələri
üçün əhəmiyyətlidir. Fərqdən ətraflı agah olan müəllim tətbiqi pedaqogika
Dostları ilə paylaş: |