O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor



Yüklə 10,01 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə124/124
tarix23.09.2018
ölçüsü10,01 Mb.
#70228
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   124

inventariar,  xomashyo  zaxiralari,  k o ‘p yillik  daraxtlar.  qishloq  xo'jalik 
sohasida sug‘urta hodisalariga qurgoqchilik natijasida ekinlarning nobud 
bo'lishi,  issiqlikning yetarli bo‘lmasligi,  muzlashi, yashin urishi, shamol, 
dovul,  d o ‘l,  sel,  suv  toshqini,  zararkunandalar  va  yong‘inlar  b o ‘lishi 
kiradi.  Qishloq  x o ‘jaligida  asosiy  va  aylanma  mablag'lar  ham   turli 
hodisalardan sug‘urtalanadi.  Sug'urta qoplash summalari  mulklari zarar 
k o ‘rgan  h a m d a  dehqon va ferm er xo ‘jaliklariga beriladi. Aholi  mulkini 
sug‘urtalashda  uy-joylar,  dala  xovlilar,  qurilish  uchastkalari,  mollar 
va  boshqa  uy hayvonlari,  otlar sug‘urtalanadi.  Fuqarolarning  mulklari 
tabiiy  ofat,  baxtsiz  hodisalar  va  boshqa  turli  hodisalardan  sug‘urta 
qilinadi.  Shaxsning sug'urtalanadigan mulldariga uy-ro‘zgor buyumlari, 
iste’mol  tovarlari,  shaxsiy  xo‘jalikda  qo‘llanadigan  buyumlar,  shaxsiy 
m ulk  va  b o sh q a   oila  a ’zolarining  mulklari  kiradi.  Fu qaro la rn in g  
transport  vositalari  to'satdan  baxtsiz  hodisaga  uchrash  yoki  transport 
halokatining  yuz  berishi,  transport  vositalari  bilan  to'qnashishi  yoki 
bir-biriga  o ‘rnashib  ketish,  yo‘l  b o ‘yidagi  to'siqlarga  urinish,  mashina 
oynalariga  to sh   tegishi  va  z a ra r  k o ‘rishi  va  boshqa  hodisalardan 
sug‘urtalanadi.
Fuqarolarning  mulki  ularning  yashash joylari  bo'yicha,  ya ’ni  uy- 
joylari,  dala  xovlilar  sug‘urta  guvohnomasida  ko‘rsatilgan  manzillar 
b o ‘yicha sug‘urtalash amalga oshiriladi.  Fuqarolarning shaxsiy transport 
v o s ita la rin i  s u g ‘u rta la s h   ikki  to m o n n i n g   roziligi  b ila n   s u g 'u rta  
sh artnom asiga ko‘ra amalga oshiriladi.  Sug‘urta amaliyotida yuklarning 
tra n s p o rt  su g'u rtalash  sh a rtn o m a lari  quyidagilarga  asosan  amalga 
oshiriladi:
—  ba rc ha   tavakkalliklar  u c h u n   javobgarligi,  bunda  har  qanday 
sababga  k o ‘ra,  b a rc h a   turdagi  zararlarning  sug 'u rta   himoyasi  tu- 
shuniladi;
—  xususiy  avariyalar  u c h u n  javobgarlik,  bunda  yukning  t o ‘la yoki 
q ism a n  avariyadan  k o 'rg a n   zarari  qoplanadi.  Qurilish  va  boshqa 
mulklarni  su g 'urta  qilish  jarayoni  quyidagi  bosqichlarni  o ‘z  ichiga 
oladi;
—  m ulkning  zarar ko'rishi  hodisasining  dalilini  belgilash;
—  qurilgan  zarar  sabablarini  aniqlash  va  nodisani  sug‘urtalash 
yoki  nosug‘urtali  hodisa  ekanligini  hal  etish;
—  zarar  ko'rgan  mulklarni  va  obyektlarni  aniqlash;
—  zarar summ asi  va  sug'urta  qoplash  summasini  hisoblab  chiqish.
Fuq aro lar  xo'jaligida  qurilish  zarar  ko'rganda  sug'urta  tashkiloti
qurilishning  tarkibini  va  mavjud  ekanligini  tekshiradi  h a m d a   qurilish


barcha  materiallarining  sug‘urta  baholash  varaqalarida  aks  etgan  va 
etmaganligini  aniqlaydi.  Shularga  asosan  qoplash  summasi  to'lanadi. 
Uy  mulklarini  sug‘urtalashda  uydagi  barcha  mulklar  hisobga  olinadi. 
K o ‘rilgan  zarar summasi  mulk zarar ko'rganda sug'urtachi  tom onidan 
to'lanadi.  Bozor iqtisodiyoti sharoitida beriladigan moliyaviy kafolatlar 
asosan  tuziladigan  moliyaviy  bitimlar,  y a ’ni  bank  depozitlari  bilan, 
q im m a tli  q o g 'o z la r,  sarm o y a   q o ‘y ilm a la ri,  ijara  m ajb u riy a tla ri, 
kreditlar,  ipoteka,  o'tkaziladigan turli tavakkalchilik jarayonlari, valuta 
kursidagi  o ‘zgarishlar,  mavjud  m iqdorlar  va  boshqa  tijorat  xizmatlari 
b o lyicha um um an olganda nam una b o ‘yicha sug'urta kompaniyasining 
portfelida mavjud b o ‘lgan aktivlar b o i i b  hisoblanadi. Yuqoridagilardan 
tashqari  birja faoliyatini  ham   sug'urta  qilish  zarur.  Birjadagi  moliyaviy 
operatsivalarni himoya qilish shakllaridan biri birjalarm sug‘urtalashdir. 
Sug‘urtaning bu turi  0 ‘zbekistonda endi shakllanmoqda. Valuta  riskini 
sug‘urtalash  asosan  tashqi  iqtisodiy  aloqalarda  qo'llaniladi.  Valuta 
riski  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  moliyaviy  riskning  m uhim   elem enti 
bo'lib  hisoblanadi.
Xorij  m am lakatlarning  valutasi  (m asalan,  A Q SH   dollari)  kursi 
so'm ga  nisbatan  o ‘zgarib  turishi,  kredit  va  valuta  operatsiyalaridan 
k o ‘rilgan  zararlar  shu  sug 'u rta   turini  qoplash  summ asi  hisobidan 
qoplanadi.  Xalqaro  iqtisodiy  m unosabatlarida  qatnashuvchilar  xizmat 
uchun belgilangan  narxlar bilan  bog'liq bo'lgan  turlicha risklarga  duch 
keladi:
— 
Risklarni sug‘urtalash  tizimida banklar sug'urtasi  alohida o ‘rinni 
egallaydi.  Banklar krediti va  ularning sug'urtasi  mamlakatdagi  iqtisodiy 
vaziyatga  um umiy  ta ’sir  ko'rsatadi.  Aylanma  m ablag'lar  va  sarmoya 
zaxiralarining  yetishmasligi  natijasida  iqtisodiyot  subyektlari  qisqa 
m uddatli,  o ‘rta  muddatli  va  uzoq  m uddatli  kreditlar  olishga  maj- 
burdirlar.  Shuning  u c h u n   h a m   berilayotgan  kreditlarni  sug'urta  qilish 
shart.  Shartnom a  sug'urta  kompaniyasi  va  banklar yoki  boshqa  kredit 
muassasalari  o 'rtasida  tuziladi.  B unday  kredit  sug‘urtasida  sug'ur- 
talanuvchining  kreditni  to'lash  qobiliyati,  ya ’ni  kredit  riski  darajasini 
hisobga  olish  kerak.
Q isqa  xulosalar
Sug'urta iqtisodiy tushuncha bo'lib,  moliya tizimi bilan bog'liqdir.
Sug'urta  y a ’ni  tabiiy  yoki  ijtimoiy  sabablarga  k o 'ra   shaxsninig 
hayoti,  sog‘lig‘i  yoki  m ol-mulkiga  zarar  yetish  ehtimolini  oldindan
21  -   O .Y u.  R a sh id o v   va  bosh .
321


tutish,  ana shunday zararli  oqibat yiiz berganida jabr ko‘rgan to m onga 
zarar  o ‘rnini  sug‘urtalovchi  mablag‘lari  hisobiga  to'liq  yoki  qisman 
qoplab  berish  yo'li  bilan  sug‘urta  hodisasini  salbiy  oqibatlari  t a ’sirini 
kamaytirishga  qaratilgan  faoliyati  sug‘urtalash  deb  ataladi.
Sug‘urta  tashkiloti-bu  maxsus  sug‘urtalash  kompaniyasi.
Sug'urtalovchi-sifatida  yuridik  va jismoniy  shaxslar  tushuniladi.
S u g 'u rta   h u q u q in i  m axsus  m a n b a la r id a n   b o 'lib   0 ‘z b e k isto n  
Respublikasining  1993-yil  6-mayda  qabul  qilingan  maxsus  «Sug‘urta 
t o ‘g ‘risida»  gi  qonuni  hisoblanadi.
Nazorat  va  muhokama  uchun  savollar
1.  Sug'urtaning  mohiyati  nimadan  iborat?
2.  Sug'urtarting  funksiyalarini  ayting.
3.  Kredit  risklarini  minimallashtirish  uslublari.
4.  Ixtiyoriy  sug'urtalash  nima?
5.  Sug'urta  hodisasi  nima?
6.  Xalqaro  hisob-kitob  operatsiyalaridagi  risklarni  pasaytirish  yo'llari.
7. 
Valuta  risklari  va  ularni  sug'urtalash  nima?
8.  Tibbiy  sug'urta  obyekti  nima?
9.  Sug'urtalash  turlari  nima?
10.  Tashqi  iqtisodiy  faoliyatni  sug'urtalash  nimadan  iborat?


Asosiy adabiyotlar
1.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi,  —  T.:  « 0 ‘zbekiston»,  2 0 0 2 .
2.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  « 0 ‘zbekiston  Respublikasi  M arkaziy  banki 
t o ‘g ‘risida»gi  qonun,  —  T.:  « 0 ‘zbekiston»,  1995.
3.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  «Banklar  va  bank  faoliyati  t o ‘g ‘risida»gi 
q onun,  —  T.:  « 0 ‘zbekiston»,  1996.
4.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Soliq  kodeksi,  X alq  s o ‘zi,  0 9 .0 1 .2 0 0 2 .
5.  0 ‘zb ek isto n   R e sp u b lik a sin in g   « V a lu ta n i  tartibga  s o lish   t u g ‘risid a»gi 
qonuni,  11.12.  2003.
6.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  «Fuqarolarning  banklardagi  o m o n a tla r in i 
him oyalash  kafolatlari  t o ‘g ‘risida»gi  qonuni.  0 4 .0 4 .2 0 0 2 .
7.  «M ikrofirm alar  va  kichik  korxonalarni  rivojlantirishni  rag‘batlantirish 
borasidagi  chora-tadbirlari  t o ‘g ‘risida»gi  0 ‘zb e k is to n   R espublikasi  P r e z id e n -  
tining  Farmoni.  Toshkent.  20.06.2005.
8.  «Bozor  islohatlarini  chuqurlashtirish  va  iqtisodiyotni  yanada  erk in lash - 
tirish  sohasidagi  usiuvor  y o ‘nalishlar  amalga  oshirilisnini  jadallashtirish  c h o r a - 
tadbirlari  t o ‘g ‘risida»gi  0 ‘zb ek isto n   R e sp u b lik a si  P r e z id e n t in in g   F a r m o n i. 
Toshkent.  14.06.2005.
9.  «Tadbirkorlik  subyektlari  to m on id an   ta a d im   etiladigan  hisob ot  tiz im in i 
takomillashtirish va  uni  noqonuniy talab etganlik u c h u n  javobgarlikni  kuchavtirish 
t o ‘g ‘risida»gi  0 ‘z b e k is t o n   R e sp u b lik a si  P r e z i d e n t i n i n g   q arori.  T o s h k e n t .  
15.06.2005.
10.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  P rezidentining  20u5-yil  ¡5-apreldagi  «Bank 
tizim ini  yanada  isloh  qilish  va  e r k i.i a .'i t i iis h   cVota-tadbirlari  i o ‘g  risida»  gi 
qarori.  «Xalq  s o ‘zi»  16.04.2005.
11.  «Pul  mablagMarini  bankdan  tashqan  muv>milasini  yanada  qisqartirish 
chora-tadbirlari  t o ‘g ‘risida»gi  0 ‘zbeki?ton  Res& ubH kasiring  V aziriar  M a h -  
kamasining  qarori.  05.08.2002.
12.  «Pul-kredit  ko'rsatkichlarni  taitibga solish  iuexanizm ifii takor:  U & to r is h  
c h o r a - t a d b i r l a r i   t o ‘g ‘r is id a » g i  0 ‘ z b e k i s t o n   R e s p u b h ' ^ a s i n i n i   V = z i r l a r  
M ahkamasining  qarori.  04.02.2003.
13. 
Karimov  I.A.
  B archa  rcja  va 
d asturi’ rirniz  v a ta n im ir   t;:  a q q iv n tin ; 
yuksaltirish,  xalqimiz  faro , onligiru  oshirisiiga  xizroat  qiladi.  —T.:  0"zbek:ston.  2011.
14. 
Karimov.I.A.
  Bank  itzimi,  pul  m uom aiasi,  kredit,  investitsiya va  m o liyaviy  
barqarorlik  t o ‘g ‘r is id a .T .,0 ‘zbekiston.  2005.
15. 
Karimov  I.A.
  B izning  bosh  m aasadim iz-jam ia; r.i  deiY:Okiaaaahtinsh  va 
vangilash,  m am lakatni  m odcrnizatsiya  va  :Siuh  tu U id ir . 
I   .  O 'ibeK .isuin., 
2005.y.


16.
 
Karimov 
f.A.
 
Yangilanish  va  barqaror  taraqqiyot  y o ii d a n   yanada  izchil 
h arakal  q ilish,  x a lq im iz   u c h u n   farovon   turm ush  sh aroiti  yaratish-  asosiy 
vazifamizdir.  Toshkent  oq sh o m i.  13.02.2007.
17.  Д еньги,  кредит,  б а н к и   /   П о д   ред.  Б елоглазовой  Г.  Н.  П о с о б и е   для 
сдачи  экзамена.  —  М.:  Ю р а й т -И зд а т,  2006.  —  160  с.
18.  Деньги,  кредит,  бан к и  /   П о д  ред.  Г.Н.  Белоглазовой:  Учебник.  —  М.: 
Ю рай т -И здат,  2006.  -   620  с.
19. 
Галанов  В.А.
  Ф и н а н с ы ,  д е н е ж н о е   о б р а щ ен и е  и  кредит:  У чебник.  - 
М.:  Ф О РУ М :  И Н Ф Р А - М ,  2006.  -   416  с.  2 экз.
20. 
Годин  А.  М.,  Макашова  Н.С.,  Подпорина  И. В.
  Бюджетная  систем а 
Р о сси й ск ой   Федерации:  Учебник.  -   3-е изд.,  испр.  и доп .  —  М.:  Издательско- 
торговая  корпорация  «Д аш ков  и  К?»,  2006.  -  568  с.
21. 
Климович  В.П.
  Ф и н а н с ы ,  д е н е ж н о е   о б р а щ е н и е ,  кредит:  Учебник.  - 
2 -е   изд.,  д о п .  -   М.:  Ф О Р У М :  И Н Ф Р А - М .  2006.  -   256  с.
22.  Ф и н ан сы ,  д е н е ж н о е   о б р а щ е н и е   и  кредит:  У ч ебн и к   /   Романовский 
В.  М.  и др.;  иод  ред.  Врублевский  О.В.  -   М.:  Ю райт-издат,  2006.  -  543  с.
23.  Финансы, д е н е ж н о е  обращ ение  и  кредит:  учебник.  — 2-е  изд.,  перераб. 
и  д о п .  /   В.К.  С енчагов,  А .И .  А р хи п ов  и  др.;  п од  ред.  В.К.  Сенчагова,  А .И . 
А рхи п ова 
М.:  ТК  В елби ,  И з д - в о   П роспект,  2006.  -  720  с.  2  экз.
24. 
Шуляк  П.Н.
  Ф и н а н с ы   предприятия:  У ч ебн и к .  —  6 -е   изд.,  перераб.  и 
д о п .  —  М.:  И здательско-торгов ая  корпорация  «Д аш ков  и  К?»,  2006.  —  712  с.
5.2.  Qo'shimcha  adabiyotlar
1. 
Rashidov  O.Yu.,Toymuhamedov  IR.,  Tojiyev  R.R.,  Karlibaycva  R.X.
  Pul 
m uom alasi,  kredil  va  m oliya.  0 ‘quv  qoMlanma.  —  Т.:  T D I U ,   2005.
2. 
Нешитой A.C.
  Ф и н а н с ы   и  кредит:  Учебник.  —  2-е  изд.,  перераб.  и доп .
—  М.:  И здательско-торгов ая   к орпорац ия  «Даш ков  и  К?»,  2006.  -   572  с.
3.  Ф и н ан сы   и  кредит:  у ч е б н и к   /   M.J1.  Д ь як о н о в а ,  Т .М .  Ковалева,  Т .Н . 
Кузьменко (и др.);  под ред.  проф.  Т.М.  Ковалевой.  — 2-е  издательство,  перераб. 
и д о п .  -   М.:  К Н О Р У С ,  2006.  -   376  с.
4.  Ф инансы  и  кредит:  У ч ебн ое  пособие. /  п од ред.  проф.  Ков&чевой. А.  М
-  М.:  Ф и н а н сы   и  статистика,  2006.  —  512с.
5. 
К ояпакова  Г.М.
  Ф и н а н с ы .   Д е н е ж н о е   о б р а щ е н и е .   К р е д и т :  
У ч е б н и к .п о с .  —  2 - е   и з д а т е л ь с т в о ,  п е р е р а б .  и  д о п .  —  М.:  Ф и н а н с ы   и 
статистика,  2005.  —  4 9 6   с.
5.3.  Internet  saytlari
1.  w w w .tra v el-lib ra ry .co m w w w .th eb a n k er.co m
2.  h ttp ://w w w .b a n k o fen g la n d .co .u k /m a rk ets/fo rex /in d ex .h tm
3.  h ttp ://w w w .b a n k o fe n g la n d .c o .u k /m a r k e ts/m o n e y /in d e x .lu m
4.  h ttp ://w w w .b a n k o fen g la n d .co .u k /co re u p ro ses.h tm
5.  http://w w w .b oj.or.jp ./ е п /s ir y o .htm


KIRISH................................................................................................................................ 3
I  bob.  Pul  nazariyasi
1.1.  Pullarning  kelib chiqishi,  mohiyati  va turlari.................................................5
1.2.  Bozor iqtisodiyotida  pullarning funksiyalari.................................................. 13
1.3.  Pulning nazariyalari...............................................................................................20
1.4.  Pul  agregatlari vapul  multiplikatori................................................................ 27
1.5.  Pul  rnuomalasi  va pullarning aylanishi............................................................. 31
II bob.  Kredit  nazariyasi
1.1.  Kredit zarurligi va  mohiyati.................................................................................. 52
2.2.  Ssuda  kapitali  manbasi va  harakat qilish shakllari.........................................54
2.3.  Kreditning asosiy funksiyalari  va tashkil  qilish  asoslari............................. 55
2.4.  Kreditning asosiy tamoyillari............................................................................... 59
2.5.  Ssuda foizi:  mohiyati,  turlari  va  ularga  ta’sir qiluvchi  omillar.................64
2.6.  Kreditning asosiy shakllari  va turlari.................................................................64
2.7.  Kredit  nazariyalari  tanqidi....................................................................................68
III  bob.  Moliya  va  moliya  tizimi
3.1.  Moliyaning ijtimoiy iqtisodiy m ohiyati......................................................... 71
3.2.  Moliyaning  funksiyalari........................................................................................ 78
3.3.  Moliya siyosatining mohiyati va m azm uni........................................................85
3 .4 .Moliya siyosatini  amalga  oshirishda  m oliya  m exanizm ining 
mohiyati v ao'rni........................................................................................................89
3.5..Moliya tizimi va uning bo’g'inlariga tasnif......................................................92
3.6.  Moliyani  boshqarishning hozirgi zam on  tizim i............................................. 96
3.7.  Moliyaviy  boshqaruvda  m oliyaviy  nazoratning  modellari,
shakllari va usullari................................................................................................. 103
3.8.  Davlat  budjetining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati va ahainiyati.................108
3.9.  Budjet tuzilmasi va budjet tizim i...................................................................... 113


3.10.  Davlat budjetining daromadlari va xarajatlari.............................................116
3.11.  Soliq tushunchasi va uning obyektiv zarurligi........................................... 120
3.12.  Soliqlaming funksiyalari................................................................................... 123
3.13.  Soliqlaming turlari va ularga tasnif.................................................................127
3.14.  Soliq elementlari va ularga tasnif..................................................................... 132
IV  bob.  Korxonalar  moliyasi
4.1.  Korxonalar moliyasining  mohiyati.................................................................. 138
4.2.  Korxonalar moliyasining tashkil etishning tamoyillari............................ 142
4.3.  Korxonaning moliya resurslari...........................................................................145
4.4.  Korxona asosiy faoliyatining tahlili..................................................................149
4.5.  Korxonaning  moliyaviy natijalarining tahlili................................................152
4.6.  Korxonalarda moliya  ishlarini tashkil etishning xususiyatlari..................156
V bob.  Banklar  va  ularning  operatsiyalari
5.1.  Banklarning  mohiyati  va asosiy funksiyalari.................................................160
5.2.  Bank tizimi va uning operatsiyalari..................................................................167
5.3.  Markaziy bank va uning funksiyalari............................................................... 175
5.4.  O'zbekiston banklarning  rivojlanish yo'llari  va  islohotlari.....................180
VI  Bob.  Qimmatli  qog'ozlarning  mohiyati  va 
shakllari
6.1.  Qimmatli qog'ozlarning mohiyati va ularning asosiy turlariga tasnif.... 188
6.2.  Qimmatli  qog'ozlarning hosilalari va ularning turlari...............................199
6.3.  Qimmatli  qog'ozlar  bozorining  mohiyati  va  uning
tarkibiy tuzilmasi..................................................................................................... 207
6.4.  F o n d   birjasi  —  b ozor  iqtisodiyotining  eng  muhim
instituti sifatida........................................................................................................ 216
6.5.  Listing va delisting jarayonlari  hamda ularga
qo'yiladigan talablar............................................................................................... 226
VII  bob.  Inflatsiya
7.1.  Inflatsiyaning mohiyati va uning yuzaga chiqish shakllari..........................231
7.2.  Inflatsiyaning shakllari va turlari....................................................................... 233
7.3.  Inflatsiya nazariyalari.............................................................................................236
7.4.  Inflatsiyaning iqtisodiy va  ijtimoiy oqibatlari...............................................239
7.5.  Inflatsiyaning barqarorlashtirish usullari....................................................... 241


VIII  bob. Xalqaro  valuta  -   kredit  munosabatlari 
va valuta tizimi
8.1. Valuta munosabatlari va valuta tizimi................................................................. 246
8.2. Valuta kursi............................................................................................................... 260
8.3. To'lov va hisob-kitob balanslari..........................................................................267
8.4. Valuta siyosati...........................................................................................................278
8.5.  Xalqaro hisob-kitoblar,  ularning shakllari................................................... 284
8.6.  Xalqaro kredit munosabatlari............................................................................ 296
IX 
bob.  S u g‘urtalash  va sug‘urta  ishi
9 .1 .S u g ‘urtaning  iqtisodiy  m ohiyati,  uning  zarurligi  funksiyalari.......... 308
9.2.  Majburiy va  ixtiyoriy sug'urtani tashkil  qilish  tam oyillari.....................310
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati........................................................................... 323


Oktam  Yunusovich  Rashidov 
Ilxomjon  Ikrom ovich  Alimov 
Ibroxim  Rixsiboyevich  Toymuham edov 
Raxm atullo  R axm onovich  Tojiyev
PUL,  KREDIT  VA  BANKLAR
Otiy  o ‘quv  yurtlari  uchun  darslik
Muharrir 
X udoyberdi P o ‘latxo‘jayev 
Badiiy  muharrir 
Yasharbek  Rahimov 
Texnik  muharrir 
Yelena  Tolochko 
Musahhih 
M uhabbat Xalliyeva

Yüklə 10,01 Mb.


Dostları ilə paylaş:
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   124




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə