O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi
Yüklə 59,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- X V I b o b
X o ‘sh, ijodiy fikr yuritish jara y o ni q a n d a y am alga oshiriladi? 1. Fikr yuritish faoliyatida eng a w a l hal qilinishi zarur b o l g a n masala a n iq la b olinishi kerak. Agarda inson oldida hech qanday masala yoki m uam m o vujudga keltirilmagan b o ‘lsa, u h o ld a u b i r o n - b i r narsa t o ‘g lrisida fikr h am y u r i t m a y d i , d e m a k k i , u n in g q a rs h is id a h e c h q a n d a y m u a m m o mavjud e m a s . M abodo o d a m hal qilishi shart b o ‘lgan m asala y u z a s i d a n q a n c h a lik a n iq va t o ‘laroq m a ’lumotga ega b o ‘lsa, uni oqilona yechish yo‘1 va vositalarini shunchalik osonlik bilan topadi. Buning u c h u n m u am m o n i hal q ilu v c h ila rq o ‘yilgan masala (topshiriqning) m azm unini a v v a lo t u s h u n i b o l i s h l a r i , u n i n g s h a r t i n i t e k s h i r i b chiqishlari, nima m a 'l u m va nimalar n o m a ’lum ekanligini aniqlashlari zarur. 2. M u a m m o hal qilish yoki masalani yechish u c h u n z a r u r b o ‘lgan b a r c h a b i l i m l a r n i ( q o i d a l a r , f a k t l a r , q o n u n iy a tla r , x o ss a la r, m u h im belgilar, m u n o s a b a tla r, b o g l a n i s h la r va h .k .) tatb iq qilishga intiladilar. Buning u c h u n esa shaxsiy tajribada uchragan vositalardan, holat- lardan, usullardan u n u m li foydalanib, ularni fikran yangi sharoitga ko'chirishni am alga oshiradilar. 3. Masala yoki m u a m m o g a taalluqli faraz ilgari suriladi, b o s q i c h l a r t a x m i n q i l i n a d i , y e c h is h t o ‘g ‘risid a y o ‘l- y o ‘riqlaar ishlab c hiq ilad i, turli variant h a m d a variatsiyalar haqida m ulohaza yuritiladi, o‘zaro xayolan solishtirib, eng samarali alom atlar ajratiladi. 4. M u a m m o n i hal qilish u c h u n m o ‘ljallangan gipo- tezani tekshirish zaruriyati tuglladi. Uni tekshirish uchun o ‘xshash holatlar o ‘z a ro taqqoslanadi. Bu o ‘rinda ijodiy xayol m a t e r i a l l a r i d a n a tr o f lic h a fo y d a la n ila d i. U n in g haqqoniy ekanligiga isho n ch hosil qilish u c h u n tafakkur harakatlari tizimi tatb iq qilib k o ‘riladi. G ip o tez a mantiqiy usullar y o rd am ida fikran analiz va sintez qilinadi, uning chinligiga doir operativ tarzda hukm va xulosalar chiqariladi. 5. M u a m m o n i nazariy jihatdan hal qilish u c h u n ilgari www.ziyouz.com kutubxonasi surilgan gipoteza t o ‘g ‘ri ekanligi yoki n o t o ‘g ‘ri ekanligi a n iq la n sa, u fikr y u ritish d a n siqib ch iq ariladi v a y angi farazlar, o ‘ylar, taxm inlar q abu l qilinadi yoki o ‘ylab t o p i- ladi. Yangi amaliy gipoteza fikran bir n e c h a m a r t a tek - shiriladi, u n d a n sokng amaliyotga joriy qilish u c h u n sinashga tavsiya qilinadi. 6. M u a m m o yoki m asalani hal qilish, y e c h im , to p is h olingan natijalarni t o ‘g‘riligiga q a n o a t hosil qilish u c h u n m u a m m o n i hal qiluvchi, u n i tekshirish bilan aqliy h a ra - katlarni yakunlaydi. S h u nday qilib, ijodiy tafa k k u r turi o ‘zining s a m a r a - dorligi va dolzarbligi, universalligi bilan boshqa fikr yuritish jarayonlaridan farq qiladi, yangi-yangi m u am m o la rn i o ‘ylab c h iq is h d a , m asalani hal q ilis h d a za ru r j a r a y o n b o ‘lib, insonning bilish faoliyatida y etakchi o lrin tutadi. $ Tekshirish uchun savollar 1. T a f a k k u r m o h iy a tin i tu s h u n t i r i n g . 2. T a f a k k u r q a n d a y tu z ilis h g a ega? 3. T a f a k k u r operatsiyalari t o ‘g ‘risida so'zla ng. 4. T a f a k k u r sh a k lla rin i t a ' r i f l a b berin g. 5. T a f a k k u r sifatlari n i m a l a r d a n iborat? 6 . T a f a k k u r n i n g q a n d a y t u r l a r i b o r ? www.ziyouz.com kutubxonasi X V I b o b NUTQ T O ‘G ‘RISIDA UM UM IY TUSHUNCHA In so n iy a t taraq qiyo ti tarixida til tufayli aks ettirish im koniyatlari qayta qu rila d i, olam odam miyasida yanada a n iq , ravshan aks ettirildi. Tilning paydo b o l i s h i m u n o - s abati bilan h a r b ir a lo h id a shaxs jam iyatnin g ijtimoiy- tarixiy taraqq iy o tida t o ‘plagan tajribalardan foydalanish im koniyatiga ega b o ‘ldi. Til yordami bilan h a r bir inson s haxsan o ‘zi hech q a c h o n duch kelmagan notanish hodi- salar, holatlar, vaziyatlar, sharoitlar yuzasidan bilim olishga erishdi. Xuddi shu b o isd a n til odam ga ko‘pchilik hissiy va intellektual t a ’sirlar h a m d a taassurotlar t o ‘g ‘risida o lziga o ‘zi hisobot berish im koniyatini yaratdi. Endi esa inson til y o rd a m i bilan boshqa o d a m la rg a o ‘tmish, hozirgi z a m o n va kelajakka oid narsalar, voqelik yuzasidan axborot, xabar, m a ’lu m o t berishi, ularga ijtimoiy tajribalarga do ir ko ‘nikma h a m d a malakalarni o ‘tkazishi, uzatishi m um kin. M a ’lum ki, h a y v o n la r, jo n iv o rla r o ‘zlarining indivi d u a l tajribaîarini o ‘z tu rkum idagi boshqa nam oyandalarga o ‘tkazishga yoki berishga m utlaqo qobil emaslar. Ular, ay- niq sa, o ‘z turkum laridagi avlodning ilgarigi tajribaîarini o ‘zlashtirish qobiliyatiga ega emaslar, chunki mavjudotlar t u g ‘m a irsiy belgilarga, instinktlarga va shartsiz reflekslarga asoslanadilar, xolos. Biosfera va neosfera t o ‘g‘risidagi m a ’lum otlar, q o n u - niyatlar, harakatlantiruvchi kuchlarni bilish va egallashda qisqa ijtimoiy-tarixiy d a v r oralig‘ida g ‘oyat ulkan yutuq- larga erishuvchi inso nning hayvonot olam idan m u h im farqi s h u n d a n iboratki, birin ch id an , odam ning shaxsiy tajribasi u m u m in s o n iy tajriba bilan uzviy uyg‘unlikka ega, ikkin- c h i d a n , tajribalar m u a y y a n d a rajad a s aq lanadi, u c h in - c h i d a n , m a z k u r t a j r i b a l a r t a k o m i l l a s h i b , m o d i f i k a - tsiyalashib boradi, t o ‘rtin c h id a n , ularning m ohiyati, tuzi- lishi q o ‘lyozmalarda o ‘z aksini topadi. www.ziyouz.com kutubxonasi Yüklə 59,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|