liyat m a q s a d i bilan m u t a n o s i b li g i, s h ax sn in g y a s h a y o t g a n
m u h i t g a m u n o s a b a t i k a b i l a r d a m u ja s s a m l a s h a d i . S h a x s
n i m a l a r g a q iz iq a d i, u n i n g b i l is h ehtiy o jla ri o b y e k t i n i n g
ijtim o iy q iy m a ti q a n d a y ? I n s o n n i n g shaxsiy q i z i q i s h i n i n g
kclib c h iq is h i birlam ch i b o 'l i s h i g a q a r a m a y , u b i r d a v r n i n g
o ' z i d a i j tim o iy lik a h a m i y a t i g a h a m cga. U n i n g k a s b i y
faoliyatiga qiziqishi o x i r - o q i b a t j a m i y a t u c h u n n a f k e l t i -
ris h i, r a v n a q i u c h u n q i m m a t l i d i r . I jt i m o iy x u s u s i y a t l i
q i z i q i s h la r k c y in ro q b o rib s h a x s i y a h a m i y a t k asb c t i s h i
m u q a r r a r . C h u n k i u m u m i y ü k — ijtim o iy lik b i l a n x u s u -
siylik — shaxsga oidiik b i l a n , u y g fcu n la s h g a n h o l d a m a v j u d
b o l a d i va u lar b i r b o s q i c h d a n b o s h q a b i r b o s q i c h g a a v t o m a -
tik ravishda o ‘taveradi yoki u l a r d o i m o o ‘rin a lm a sh ib t u r a d i .
Sh ax s o Lz qiziqishi tufayli b i r o n - b i r n a rsa n i k a s h f e t s a ,
in d iv id u a l chtiyojini q o n d i r a d i , s h u n d a y b o ‘ls a -d a , j a m i
y a t, j a m o a u c h u n ishlab c h i q a r i s h n i t a k o m i l l a s h t i r i s h g a
xizm at qiladi. S hu bois, j a m i y a t n i n g , ja m o a n i n g e n g d o l z a r b
v a z i f a l a r i d a n biri — y o s h l a r n i m u s t a q i l , fa o l b i l i s h g a ,
i j t i m o i y a h a m i y a t g a e g a m c h n a t f a o l i y a t i g a q i z i q i s h
u y g ' o t i s h d a n ib o ra td ir. T o k i u l a r d a j i d d iy , m a z m u n l i ,
j a m i y a t t o m o n i d a n r a g 'b a t l a n t i r u v c h i , m e h r - m u h a b b a t g a
sa z o v o r q iz iq is h la r s h a k lla n s in .
Q iz iq ish n in g maqsad j i h a t i d a n farqi bevosita va b ilv o s ita
n a m o y o n b o 'lish ig a q a ra b a n i q l a n a d i . Bevosita q i z i q i s h l a r
v o q e lik n in g , jis m va h o d i s a l a r n i n g e m o t s i o n a l j o z i b a l i lig i ,
h is-tu v g lularga ega bo'Iishligi, ta s h q i ta'sirlarga b e r i l u v c h a n -
ligi tufayli vujudga keladi. ß u q iz iq ish y a n a o 'r g a n i l a y o t g a n
n a r s a n i n g m a ’nosi b ila n u n i n g s h a x s fa o liy a ti u c h u n
a h a m i y a ti m o s tu s h g a n d a p a y d o b o l i s h i m u m k i n . P s i x o -
logiyada b evosita q iz iq ish n in g y u z a g a kelishini f a o li y a t n i n g
m a q s a d i n i anglash bilan b o g 'l i q b o 'I g a n bilishni e h t i y o j
d e b atash qabul qilingan. M c h n a t va o 'q ish faoliyatida h a m i -
sha h i s - t u y g 'u g a , jo zib ag a t a y a n i b ish tu tish i m k o n i y a t i
m av ju d bo'lm aslig i sababli j i s m o n i y va aqliy m c h n a tn i o n g l i
id o ra q i lis h d a m u h i m a h a m i y a t k asb e t a d i g a n b e v o s i t a
q i z i q i s h l a r n i t a r k i b t o p t i r i s h m a s a l a s i ish lab c h i q a r i s h
h a m d a t a 'l i m tizimi oldida t u r g a n m u h i m vazifa h is o b l a n a d i .
S h u n d a y qilib, u yoki b u n a r s a l a r n i, h o d is a la r m o -
h iyatini bilish, k o 'rish , i d r o k q i lis h , an g la b yetish u c h u n
7 Psixologiya
97
www.ziyouz.com kutubxonasi
q iz iq a rli tu y u lg a n i c h k i k c c h in m a la r b e v o s ita q iz iq is h n i
i fo d a c tadi. B ilvosita q iz i q i s h la r esa m e h n a t faoliyati yoki
t a i i m olish j a r a y o n i n i n g m u a y y a n ijtim oiy a h a m i y a ti bilan
u n i n g s h a x s u c h u n s u b y e k t i v a h a m i y a t i o ' z a r o m o s
t u s h g a n id a bilvosita q i z i q i s h yuzaga keladi. B in o b a rin , shaxs
m a z k u r j a r a y o n d a b u n a r s a l a r m e n i q i z iq tir g a n i u c h u n
j u d a qiziqarlidir, d e g a n xulosaga keladi. Bu esa b o la shaxsini
m e h n a t faoliyati v a t a ' l i m ja ra y o n in i ongli tash k il etish,
v e ta k c h i va u s tu v o r o ‘rin cgallaydigan bilvosita qiziqishlarni
t a r k i b to p tiris h h a m d a m a x s u s tre ninglarga, o m i l k o r y o ‘1-
y o ‘riq l a r g a o ' r g a t i s h o r q a l i a m a lg a o s h i r i s h m a q s a d g a
m u v o fiq d ir.
O d a m l a r n i n g q i z i q is h la r i o 'z in i n g k o ‘la m i b ila n bir-
b i r i d a n farq qiladi. S h u n d a y shaxslar toifasi h a m m avjudki,
u l a r n i n g q i z i q i s h l a r i b i r g i n a s o h a g a q a r a t i l g a n b o 'l a d i .
B o s h q a l a r i d a e sa q i z i q i s h l a r q a t o r s o h a l a r g a , f a n la rg a ,
o b y c k t l a r g a y o ‘n a l t i r i l g a n b o 'l a d i . L e k i n t u r l i s o h a g a
q i z i q is h la rn in g biri i k k in c h is ig a salbiy t a 's i r etishi m u m k i n
c m a s , a g a r d a u l a r n i o q i l o n a b o s h q a r is h i m k o n i b o 'l s a .
Q i z i q i s h n i n g t o r l i g i k o ' p i n c h a s a l b i y h o d i s a s i f a t i d a
b a h o l a n i s h i m u m k i n , l e k i n , a y n i c h o g ' d a , u l a r n i n g
h a d d a n o rtiq kengligi h a m n u q so n ta riq a sid a ta hlil qilinsa
b o 'l a d i . B iro q s h a x s n i n g b a r k a m o l s h a x s boMib k a m o l
to p is h i q iz iq ish la r k o M a m in i t o r em as , balki k e n g m iq y o s d a
boMishini t a q o z o e ta d i.
Q iz i q i s h l a r o ‘z l a r i n i n g darajasiga q a r a b b a r q a r o r va
b e q a r o r tu rlarg a a j r a t il a d i . B arq a ro r q iziqishga ega b o l g a n
sh a x s u z o q vaqt d a v o m i d a yoqtirgan b u y u m l a r i g a , o b y c k t-
lariga, h o d is a la rg a o ' z m ay lin i h e c h o 'z g a r i s h s i z saqlab
t u r a oladi. S h u b o i s , i n s o n ehtiyojlarini o ‘z i d a m u ja s s a m -
la sh tiru v c h i, s h a x s n i n g ru h iy fazilatiga a y l a n a b o sh la g a n
q i z iq is h la r b a r q a r o r q iz i q is h la r deyiladi. B a r q a r o r qiziqish
sh a x s q o b i l iy a ti n in g riv o jlanganligidan d a r a k b eradi. S hu
n u q t a y i n a z a r d a n m a z k u r qiziqish ta sh x is q i l u v c h a n l ik
xususiyatiga h a m ega. B iro q insonlarda b a r q a ro r qiziqishning
m a v ju d yoki m a v j u d em aslig in i a niqlash u c h u n u la rn in g
m e h n a t fa o liy a ti v a o ‘q u v j a ra y o n id a g i q iz i q i s h la r in i n g
tas h q i ifodasini a t r o f l i c h a o 'rganishga t o 'g 'r i keladi. O d a td a ,
www.ziyouz.com kutubxonasi
Dostları ilə paylaş: |