Ocaqov H. O. Nağıyev N. T



Yüklə 145,32 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix26.03.2018
ölçüsü145,32 Kb.
#34625


 

Ocaqov H.O.

 

Nağıyev N.T.



 

Muxtarov R.M

 

MÖVZU 14

 

Mülki Müdafiə xidmətləri və 



qüvvələri. 

 



 

Mülki müdafiə sistemində rabitə 

və xəbərdarlığın təşkili. 

 



 

 

 



Mülki Müdafiə xidmətləri və onların 

 

vəzifələri. 



 

MM qüvvələri, onların təyinatı.

 

Fövqəladə hallar zamanı rabitə.



 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 

 

xəbərdarlığı.



 

M

 

övzu 3

 



 

Mülki Müdafiə xidmətləri

 

• 



Azərbaycan Respublikasının 

 

 



Respublika 

MM işinə ümumi rəhbərliyi 

 

respublikanın Prezidenti həyata 

 

 

üzrə 



keçirir

.

 

Şəhər, rayon, 



• 

Şəhər, rayon, kənd, qəsəbələrdə icra 

hakimiyyəti 

 

 



kənd, qəsəbə üzrə 

başçıları və onların 

 

nümayəndələri MM-ə rəhbərlik 

Təsərrüfat birlikləri  

edirlər.

 



 

 

və obyektlər üzrə 



• 

Təsərrüfat birlikləri və 

 

obyektlərdə MM-ə rəhbərliyi 



onların 

rəhbərləri 

və 

sahibkarlar edirlər. 

 



 

 



 

Mülki Müdafiə xidmətləri

 



 

Rabitə xidməti - rayon (şəhər) rabitə kontorunun bazası əsasında təşkil 

olunur.


 

 



Tibb xidməti – tibb müəssisələrinin bazası əsasında yaradılır (xidmət 

rəisi – rayonun baş həkimidir).

 



 



İctimai  asayişi  mühafizə  xidməti  –  polis  şöbəsinin  bazası  əsasında 

təşkil olunur (xidmətin rəisi – rayon polis şöbəsinin rəisidir).

 



 



Yanğından  mühafizə  xidməti  –  yanğından  mühafizə  təşkilatlarının 

bazası əsasında yaradılır (xidmətin rəisi –rayon yağın müfəttişidir).

 



 



Ərzaq və paltarla təchizat xidməti – rayon istehlak cəmiyyəti və ticarət 

bazası  əsasında  yaradılır  (xidmətin  rəisi  rayon  istehlak  cəmiyyətinin 

sədridir).

 



 

Heyvanları  və bitkiləri mühafizə xidməti  - baytarlıq  və aqronomiya 

idarələrinin bazası əsasında təşkil olunur.

 



 

Rayon (respublika) rəhbərliyinin razılığı ilə rayonda başqa xidmətlər 

də  (kommunal-texniki  xidmət;  avtomobil  nəqliyyatı  xidməti; 

madditexniki təchizat, energetika və b. xidmətlər ) yaradıla bilər.

 

Müəssisə direktorları, rəhbərləri mülki müdafiəyə 

cavabdeh 

şəxssayılırlar.Onlaraaşağıdakıvəzifələrhəvaləolunur:

 



 

Obyekt  dəstələri  yaratmaq,  onları  lazımi  əmlakla  təchiz  etmək  və  bu 

dəstələrin döyüş hazırlığını təmin etmək;

 



 

Əhaliyə  FH-dan  mühafizə  tədbirlərinin  öyrədilməsini  təşkil  etmək; 



MM dəstələri və əhali üçün xüsusi əmlak və fərdi mühafizə vasitələri 



əldə etmək, bunları toplayıb saxlamaq;

 



 

Vəzifəli  şəxslərə,  dəstələrin  şəxsi  heyətinə  və  əhaliyə  FH  təhlükəsi 

haqqında vaxtında xəbər vermək;

 



 

 



Əhalinin  mühafizəsi  üzrə  tədbirlərin  yerinə  yetirilməsinə  rəhbərlik 

etmək;


 

 



Profilaktika, epidemiya, epizootiya və s. tədbirləri təşkil etmək;

 



 

Əhalinin köçürülməsini təşkil etmək;

 



 



Şəhərlərdən  köçürülmüş  əhalini  və  idarələri  qəbul  edib  yerləşdirmək; 



Xəstəxana kollektorları açmaq üçün nəzərdə tutulmuş binaları



 

hazırlamaq;

 



 



Dəstələri toplamaq və onların zədələnmə ocağına yürüşünü təşkil etmək 

və s;


 

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

 

Rayonun müəssisələrində bu dəstələr yaradılır: xilasedici dəstələr 



(komandalar),  kəşfiyyat  qrupları  (manqalar),  ətraf  mühitin 

radioaktivliyini  müşahidə  postları,  rabitə  qrupları,  sanitar  drujinası 

dəstələri,  yanğınsöndürən  komandalar  (bölmələr),  ictimai  asayişi 



 

mühafizə  dəstələri  (komandaları),  zərərsizləşdirici  komandalar 

(qruplar),  kənd  təsərrüfatı  heyvanlarını  və  bitkiləri  mühafizə 

komandaları (qruplar)ı.

 

Kənd 


yerlərindəki 

müalicə-profilaktika 

idarələrinin 

və 


şəhərlərdən köçürülən tibb idarələrinin bazası əsasında ilk tibbi yardım 

dəstələri,  epidemiya  əleyhinə  səyyar  dəstələr,  ixtisaslı  tibbi  yardım 

dəstələri (briqadalar), həmçinin tibb xidmətinin idarələri

 

(baza xəstəxanaları idarəsi, çeşidləmə-köçürmə hospitalları , mərkəzi və 



profil xəstəxanaları ) təşkil edilir.

 

Dəstələr istehsalat prinsipi əsasında komplektləşdirilir və təlimə cəlb 



edilirlər.

 

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

 

Xilasedici dəstə 2-4 komandadan ibarət olub, obyektin əsas mülki 

müdafiə dəstəsi sayılır. Xilasedici dəstə zədələnmiş adamları axtarmaq, 

uçqunlar  altından,  dağıdılmış  sığınacaq  və  binalardan  çıxarmaq, 



 

həkimə qədər yardım göstərmək, habelə onları zədələnmə ocağından 

aparmaq üçün nəzərdə tutulur.

 

Kəşfiyyat  qrupu  3-5  manqadan  ibarət  olur.  Bu  qrupun  əsas 

vəzifələri - zədələnmə ocağının hüdudlarını, dağıntıların xarakterini və 

miqdarını,  radiasiyanın  səviyyələrini,  zəhərləyici  maddələrin  və 

bakterioloji vasitələrin növünü müəyyən etməkdir.

 

Zərərsizləşdirici  komanda  2-4  qrupdan  ibarət  olub  ərazini, 

tikintiləri və texnikani zərərsizləşdirmək üçün nəzərdə tutulur.

 

 



 

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

 



 

Sanitar  drujinası  dəstəsi  4-5  sanitar  drujinasından  ibarətdir  və 

kütləvi  zədələnmə  ocağında  zərər  çəkmiş  adamlara  ilk  tibbi  yardım 

göstərmək  üçün  nəzərdə  tutulur.  Sanitar  drujinaları  –  beş  manqadan 

ibarətdir; kənd təsərrüfatı və orta təhsil müəssisələrinin, bazası əsasında 

yaradılır. Drujinalar zərər çəkmiş şəxslərə zədələnmə ocağında ilk tibbi 

yardım göstərmək üçündür.

 

Ətraf  mühitdəki  obyektlərin  radioaktivliyini  müşahidə  postları 



müəssisə və obyektlərdə radioaktiv, kimyəvi və bakterioloji vəziyyəti 

müşahidə etmək, sahələrdə zərərlənmə başladığını aşkar etmək və bu 

barədə obyektin MM qərargahını məlumatlandırmaq üçündür.

 

Mülki Müdafiə qüvvələri 

Mülki  müdafiə  qüvvələri  mülki  müdafiənin  qoşun 

hissələrindən, ştatlı qəza-xilasetmə dəstələrindən, hərbiləşməmiş 

mülki  müdafiə  dəstələrindən,  həmçinin  nazirliklərin,  baş 



 

idarələrin və icra hakimiyyəti başçılarının tabeliyində qalmaqla 

xüsusi mülki müdafiənin vəzifələrinin yerinə yetirilməsinə cəlb 

olunan  müxtəlif  dəstələrdən,  təşkilatlardan  və  idarələrdən 

ibarətdir.

 

Mülki  müdafiə  qüvvələri  FH-ın  nəticələrini  aradan 



qaldırarkən  X  və  DTİ  yerinə  yetirmək,  bu  işləri  təmin  etmək, 

eləcə də mülki müdafiə üzrə başqa vəzifələri icra etmək üçündür.

 



 

Mülki Müdafiə qüvvələri 

Mülki  müdafiə  qüvvələrinin  əsasını  hərbiləşməmiş  dəstələr 

təşkil  edir.  Bunlar  sülh  və  müharibə  vaxtı  yerinə  yetirilən 

tədbirlərdə  iştirak  edən  mülki  müdafiə  qüvvələrinin  sayca  ən 

böyük hissələridir.

 

Ərazi və sahə orqanları tərəfindən yaradılan hərbiləşməmiş 



ümumi və xüsusi mülki müdafiə dəstələri bilavasitə həmin orqan 

rəhbərlərinin sərəncamı ilə fəaliyyət göstərir.

 



 

Xatırladaq  ki,  mülki  müdafiə  dəstələri  ərazi-istehsalat 

prinsipi  üzrə  Naxçıvan  Muxtar  Respublikasında,  rayonlarda, 

şəhərlərdə, obyektlərdə və yaşayış məntəqələrində yaradılır.

 

Mülki Müdafiə qüvvələri 

Mülki  müdafiə  dəstələri  əmin-amanlıq  dövründə  ayrı-ayrı 

təsərrüfat obyektlərində yaradılır. Dəstələr adamlarla, əşyalarla, 

texniki  və  nəqliyyat  vasitələrilə,  təşkilatın  hesabına  normalara 

uyğun olaraq təchiz olunurlar.

 

Hərbiləşməmiş  mülki  müdafiə  dəstələrinə  Azərbaycan 



Respublikasının vətəndaşı olan 18 yaşından 60 yaşadək kişilər, 

18 yaşından 55 yaşadək qadınlar cəlb edilirlər. Birinci və ikinci 

qrup əlillər, hamilə və 8 yaşınadək uşağı olan qadınlar, həmçinin 



 

3 yaşadək uşağı olan orta və ali tibb təsilli qadınlar dəstələrə cəlb 

olunmurlar.

 

Mülki Müdafiə qüvvələri 



Mülki müdafiə dəstələri tabeliyinə və yerinə yetirdikləri 

vəzifələrə görə aşağıdakı növlərə bölünürlər:

 

Tabeliyinə görə 



 

 



ərazi dəstələri;

 



 

obyekt mülki müdafiə dəstələri.

 

Yerinə yetirdikləri vəzifələrə görə 



 


 

 



obyektlərdə ümumi məqsədli mülki müdafiə dəstələri; 

• xidmət dəstələri (xüsusi məqsədli dəstələr);

 



 



ixtisaslaşdırılmiş dəstələr.

 

Mülki Müdafiə qüvvələri 



Ümumi  məqsədli  dəstələr  zədələmə  ocağında  xilasetmə  işləri 

aparmaq,  təbii  fəlakətlərin  və  istehsalat  qəzalarının  nəticələrini 

aradan  qaldırmaq  üçün  nəzərdə  tutulur.  Yığma  komandalar 

(qruplar),  xilasetmə  dəstələri  (komandaları,  qrupları),  yığma 

mexanizasiya  dəstələri  (komandaları)  ümumi  məqsədli  dəstələr 

sayılır.


 

Mülki  müdafiə  xidmət  dəstələri  -  xüsusi  təyinatli  dəstələr 

kəşfiyyat,  tibbi  yardım,  yanğınsöndürmə,  rabitə,  dozimetik  və 

kimyəvi nəzarət və s. məhz xidmət dəstələri sayılır.

 



 

Yüksək  təhlükəli  obyektlərdə  (AES,  kimyəvi  maddələrdən 

istifadə edən və s.) ixtisaslaşdırılmış dəstələr yaradılır.

 

Hazırlıq  dərəcəsinə  görə  hərbiləşməmiş  dəstələrin  bir  hissəsi 



yüksək  hazırlıqla  saxlanılır  (6-8  saat),  qalan  dəstələr  isə  gündəlik 

hazırlıqda olurlar (24 saat).

 

MM rabitə və xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri, 

təşkili prinsipləri və rabitə xəbərdarlıq vasitələri.

 

Mühafizə tədbirləri həyata keçirilərkən mülki müdafiə qüvvələrinə rəhbərlik 



üçün  MM-i  idarəetmə  sistemi  yaradılır.  Bu  sistemin  məqsədi  hər  cür  şəraitdə 


 

tabelikdəki qüvvə və vasitələrin fəaliyyətə hazırlanmasına və əməli işlərinə daimi 

rəhbərliyi və nəzarəti təmin etməkdir.

 

Rabitə - idarəetmə sisteminin tərkib hissəsidir və onun əsas vasitələrindən 



biridir.  Rabitə  olmadan  fasiləsiz  və  çevik  idarəetmə  mümkün  deyil.  Xüsusən 

fövqəladə hallar yaranan dövrdə, müharibə vaxtı, habelə təbii fəlakətlər və güclü 

istehsalat qəzaları baş verən şəraitdə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə 

də MM-in bütün vasitələrində - obyektlərdə, rayon və şəhərlərdə, respublikada 

onun  rəhbərlərinin  qərarları  ilə  müvafiq  rabitə  və  xəbərdarlıq  sistemləri  təşkil 

edilir.


 

 

MM rabitə sistemi.

 

Bütün  səviyyələrdə  rabitə  sisteminin  əsas  vəzifələri 



tabelikdəkilərin  fasiləsiz  idarə  edilməsini,  qarşılıqlı  fəaliyyətin 

təşkil  olunmasını  və  saxlanmasını,  həmçinin  sərəncamların, 

siqnalların  və  məlumatların  vaxtında  verilməsi  və  qəbul 



 

olunmasını  təmin  etməkdən  ibarətdir.  Rabitə  -  yuxarı  təşkilatın 

rəhbəri,  tabelikdəki  qüvvələr  və  qonşular,  həmçinin  qarşılıqlı 

fəaliyyət göstərən orqan və qüvvəllər arasında təşkil edilir.

 

Rabitə  sistemi  işə  daim  hazır  vəziyyətdə  saxlanmalı, 



informasiyanın  etibarlı  surətdə  fasiləsiz,  dəqiq  və  tez 

çatdırılmasına imkan verilməlidir.

 

Buna  nail  olmaq  üçün  idarəetmə  məntəqələrində  rabitə 



qovşaqlarını  əvvəlcədən  yaratmaq  və  avadanlaşdırmaq,  bütün 

rabitə  vasitələtindən  kompleks  halında  istifadə  etmək,  eləcə  də 

rabitə vasitələrinin ehtiyatlarını yaratmaq lazımdır.

 



 

 

 



MM 

 

r

 

abit

 

ə sistemi.

 



 

MM rabitə sistemi və rabitə xəbərdarlıq 

vasitələri.

 

Rabitənin  təşkili  üçün  radio-telefon  (məftili  rabitə),  səyyar  və  siqnallı 



rabitə vasitələridən istafadə olunur. Bunlara rabitənin növləri deyilir.

 

Radio  və  telefon  rabitə  növü  ən  mürəkkəb  şəraitdə  belə,  istənilən 



məsafədəki çoxlu orqanlarla, eyni zamanda və dərhal rabitə yaradıb əlaqə 

saxlamağa imkan verir.

 

Məftilli rabitə vasitələrindən isə həm sülh, həm də hərbi dövrlərdə MM-



in bütün vasitələrindən daha geniş istifadə olunur.

 

Səyyar rabitə vasitələri xüsusən xilasetmə işləri aparılan vaxt cürbəcür 



operativ  sənədləri,  şifahi  sərəncamları,  məlumat  və  xəbərləri  icraçılara, 

eləcə də yuxarı qərargahlara çatdırmaq üçündür. Səyyar rabitə vasitəsi kimi 

təyyarələrdən,  vertolyotlardan,  avtomobillərdən  və  digər  nəqliyyat 

vasitələrindən, bir sıra hallarda isə piyadalardan da istifadə edilə bilər.

 



 

Siqnallı  rabitə  vasitələrindən  -  əhalini  xəbərdar  etmək  məqsədi  ilə 

istifadə  olunur.  Siqnal  vasitələri  elektrik  və  əl  sirenalarından,  siqnal 

raketlərindən, yəni işıq və səs siqnalı verən vasitələrdən ibarətdir.

 



 

 

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

 

Rabitə  sistemi  əmin  amanlıq  dövründə  mövcud  olan  rabitə 



qovşaqları, stansiyaları və xətlərindən, eləcə də MM qərargahlarının 

tabel rabitə vasitələrindən istifadə olunmaqla təşkil edilir.

 

Şəhərin ərazisində vahid MM rabitə sistemi yaradılmalıdır. Buna 



bütün mövcud qüvvə və vasitələr, dolayı rabitə xətlərini bir mərkəzdə 

cəmləşdirmək, 

onlara 

rəhbərliyi 



mərkəzləşdirilmiş 

halda 


planlaşdırmaq  və  rabitənin  bütün  növlərindən  kompleks  halında 

istifadə etməklə nail olmaq mümkündür.

 



 

 

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

 

Şəhərin  (rayonun)  rabitə  xidməti  imkan  verməlidir  ki,  MM 




 

 

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

 

rəhbərləri  öz  idarəetmə  məntəqələrində  tabelikdəki  təşkilatların  və 



MM xidmətlərinin başçıları ilə, yuxarı və qarşılıqlı fəaliyyət göstərən 

MM  qərargahları  ilə,  eləcə  də  ərazi  MM  dəstələrinin  komandirləri, 

kəşfiyyat  orqanları,  əhalini  köçürmə  (qəbuletmə),  nəqliyyata 

mindirmə  (düşürmə)  məntəqələri  ilə  etibarlı  əlaqə  saxlaya  bilsin, 

həmçinin  hər  cür  təhlükəli  hallar  barədə  vəzifəli  şəxsləri  və  bütün 

əhalini vaxtında xəbərdar etmək mümkün olsun.

 



 

 

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

 

Obyektlərdə  də  rabitənin  rolu  və  əsas  vəzifələri  mahiyyətcə 



şəhərdə  olduğu  kimidir.  Burada  rabitə  sistemi  konkret  olaraq 

müəssisənin rabitə qovşağını, obyekt idarəetmə məntəqəsinin rabitə 

qovşağını və MM dəstələrinin rabitə vasitələrini özündə birləşdirir.

 

Obyektlərdə  də  rabitənin  adları  çəkilən  bütün  4  növdən 



aşağıdakı qaydada istifadə olunur:

 

 



 

Məftilli rabitə



 

 



Radiorabitə 

 



 

Səyyar rabitədən 

 



 



Siqnalla rabitə vasitələri 

 



 

 

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

 



 



Məftilli  rabitə  -  rayonun  (şəhərin),  nazirliyin  (yuxarı  idarənin) 

rəhbərliyi  ilə;  obtektin  sığınacaqları,  müşahidə  postu,  öz  iş 

yerlərindəki sex və şöbə rəisləri və obyektin MM xidmətləri ilə əlaqə 

saxlamaq üçündür.

 



 

 

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

 



 



Radiorabitə  -  obyektdə,  adətən,  MM  rəhbərlərinin  radioşəbəkəsi 


 

 

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

 

təşkil  edilir,  buraya  dəstə  komandirlərinin  radiostansiyaları  qoşulur. 



Obyekt MM rəhbərlərinin radiostansiyası isə şəhər (rayon) rəhbərinin 

radioşəbəkəsinə daxil edilir. Radiorabitədən xüsusən yürüş zamanı və 

zədələnmə ocaqlarında xilasetmə işləri aparılarkən istifadə olunur.

 



 

Səyyar  rabitədən  –  texniki  rabitə  avadanlıqları  olan  əsas 

istiqamətlərdə - əlavə vasitələr kimi, belə avadanlıq olmayan hallarda 

rabitə növü kimi istifadə edilir.

 



 

Siqnallı  rabitə  vasitələri  –  sirenalar,  siqnal  raketləri  və 

bayraqcıqları  həm  xəbərdarlıq  üçün,  həm  də  MM–in  sərəncam  və 

komandalarını çatdırmaqdan ötrü yardımçı vasitələr kimi işlədilir.

 



 

MM xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri, 

təşkili prinsipləri 


 

MM  sistemində  siqnalların  və  xəbərlərin  verilməsi  qaydası 

belədir:  Xəbərdarlıq  siqnallarının  həm  respublika  MM  qərargahı 

tərəfindən  verilib  regional  bölmələrə,  şəhərlərə  və  rayon 

mərkəzlərinə çatdırılması mümkündür, həm də siqnal, məlumat və 

xəbərlər  şəhər,  rayon  və  obyekt  MM  qərargahlarının  özləri 

tərəfindən  verilə  bilər.  Birinci  halda  -  respublika  MM  idarəsində 

yaxud  onun  şöbələrindən  rayon  mərkəzlərinə  çatdırılan  siqnallar 

yerli qərargah tərəfindən təkrar olunmalı, ərazidəki bütün obyektlər 

və əhali xəbərdar edilməlidir.

 

Rəhbər  heyət  iş  və  mənzillərdəki  telefon  vasitəsilə  xəbərdar 



edilir.

 

Əhaliyə  siqnal,  xəbər  və  məlumatlar  iş  və  yaşayış  yerlərində 



müvafiq  MM  rəhbərləri  tərəfindən,  eləcə  də  yerli  radioyayım 

şəbəkəsi ilə çatdırılır.

 



 

 

MM 

 

xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri, təşkili 

 

prinsipləri

 



 

Müəssisələrin,  təsərrrüfatların  və  digər  təşkilatların  rəhbələrinə 

rayonun, bir sıra hallarda isə paralel olaraq nazirliyin MM qərargahları 

xəbər  verirlər.  Obyektlərdə  isə  öz  növbəsində  əvvəlcədən  lazımi 

avadanlıqla təchiz edilmiş xəbərdarlıq sistemi yaradılır, eləcə də rabitə 

və xəbərdarlıq sistemi tərtib edilir. Xəbərdarlıq sxemi obyektdə rəhbər 

heyətin,  MM  dəstələrinin  və  digər  işçilərin  iş  və  işdənkənar  vaxt 

xəbərdar edilməsi qaydasını müəyyən edən sənəddir.

 

Siqnal və sərəncamları tez çatdırmaq üçün vacib obyektlərin MMin 



mərkəzləşdirilmiş avtomat xəbərdarlıq sisteminə qoşurlar. Belə sistem 

obyekyin özündə də yaradıla bilər.

 

MM xəbərdarlıq vasitələri.

 

Mərkəzləşdirilmiş  avtomat 



xəbərdarlıq 

sisteminin  tərkibi  S-40 

və  S-28  elektrik 

sirenalarından, məsafədən idarəetmə məcburi

 



 

çağırış  aparaturadan  və  rabitə  xətlərindən Sirena S-40 ibarətdir.

 

S-40  elektrik  sirenası  küçələrdə  qoyulmaq 



üçündür, səsi 300-700 metrdən eşidilir. S-28 sirenası 

isə  sənaye  müəssisələrinin  səsküylü  sexlərində 

qoyulur.

 

Məsafədən idarəetmə və məcburi çağırış P-



 

160 aparaturu elektrik sirenalarının mərkəzdən 

Sirena S-28

 

işə qoşulmasını, xəbərdarlıq siqnallarını vermək 



üçün radioyayım qovşağı proqramını məsafədən 

məcburi 


surətdə dəyişdirilməsini,  eləcə  də 

rəhbər heyətin iş və mənzil telefonlarına çağırış 

siqnallarının məcburən verilməsini təmin edir.

 

P-160 aparaturu



 


 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 

xəbərdarlığı

 

MM siqnallarının verilməsindən məqsəd – düşmən tərəfindən 

bilavasitə nüvə, kimyəvi, bakterioloji və d. silahların işlədilməsi 

ehtimalı  yarandığı  barədə  və  dərhal  mühafizə  tədbirləri  görmək 

lazım  olduğu  haqqında  şəhərlərin  və  kənd  yerlərinin  əhalisini 

vaxtında xəbərdər etməkdir.

 

Siqnallar MM orqanları tərəfindən növbədən kənar verilir, bu 



məqsədlə radiodan, televizordan, bütün rabitə vasitələrindən, səs 

və  işıq  siqnallarından  istifadə  olunur.  Lakin  siqnal  və  xəbər 

verməyin  əsas  vasitəsi  –  məftilli  radioveriliş  şəbəkəsidir. 

Müharibə  və  sülh  dövrlərindəki  FH-da  hər  hansı  bir  xəbər  və 

məlumatdan əvvəl səs sirenaları, habelə müəsissələrin, nəqliyyat 

vasitələrinin  fit  səsləri  vasitəsilə  “HAMININ  DİQQƏTİNƏ” 

siqnalı verilir.

 



 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 

xəbərdarlığı.

 



 

Ümumi “Haminin Diqqətinə” siqnalının verilməsində məqsəd 

əhalinin diqqətini cəlb etmək və bu siqnalın ardınca elan ediləcək 

şifahi xəbər, məlumat və göstərişlərin hamıya çatdırılmasına nail 

olmaqdır.

 

Müharibə  dövründə  “Hamının  diqqətinə”  siqnalından  sonra 



yaranmış vəziyyətə görə mülki müdafiənin bu siqnalları (xəbərləri) 

verilə  bilər:  “Hava  həyəcanı”,  “Hava  həyəcanı  qurtardı”, 



“Radiasiya  təhlükəsi”,  “kKmya  həyəcanı”.  Bütün  əhalinin  bu 

siqnalları  bilməsi  mühafizə  tədbirlərini  tez  və  dəqiq  yerinə 

yetirməyə, tələfatın miqdarını xeyli azaltmağa imkan yaradır.

 

MM  siqnalları  üzrə  bütün  əhali  üçün  davranışın  ümumi 



qaydaları əvvəlcədən, hələ əmin-amanlıq dövründə müəyyən edilir 

və bütün əhaliyə öyrədilir.

 



 

 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 



xəbərdarlığı.

 

“HAVA HƏYƏCANI” siqnalı verilərkən 



necə davranmalı?

 



 

 

“Hava  həyəcanı” siqnalı bütün  əhalini xəbərdar edir ki, bu 




 

 

şəhərə (rayona) düşmən hər an zərbə endirə bilər və qorunmaq 



üçün dərhal daldalanmaq lazımdır. Sirenaların uğultulu fiti 

vasitəsilə  “Hamının diqqətinə!”  siqnalı verildikdən sonra 

radio və televiziya şəbəkəsilə belə 

elan 


edilir:  “Diqqət!

 Danışır 

mülki müdafiə  qərərgahı!Vətəndaşlar!  Hava 

həyəcanıdır!  Hava  həyəcanı!  Hava həyəcanı!”. Elan bir neçə 

dəfə təkrar olunmalı 

Ocaqov H.O. 

və  əhalinin  dərhal

 daldalanması  haqqında 

Nağıyev N.T.

 

göstəriş verilməlidir. 



Muxtarov R.M

 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 



xəbərdarlığı.

 

Siqnal  adamlar  evdə  olarkən  verilərsə,  mənzildən  çıxmazdan 



əvvəl  pəncərələri  örtməli,  qızdırıcı  cihazları,  qazı  (sobanı),  işığı 


 

 

söndürməli,  dərhal  mühafizə  vasitələrini,  ilk  tibbi  yardım 



vasitələrini, həmçinin əvvəlcədən (hücum təhlükəsi yarandığı elan 

edilən  dövrdə)  tədarük  edilmiş  bir  qədər  ərzaq  və  içməli  su 

ehtiyatını,  sənədləri  götürüb  dərhal  ən  yaxındakı  sığınacağa 

(daldalanacağa) getmək gərəkdir.

 

Bu  zaman  cəld,  lakin  təmkinlə  və  çaxnaşmaya  düşmədən 



davranmaq olduqca vacibdir. Uşaqları kənara buraxmaq olmaz.

 

Sığınacağa (daldalanacağa) girərkən təşviş yaratmamalı, uşaqları, 



hamilə  qadınları,  qocaları,  əlilləri  irəli  buraxmalı,  orada  MM 

postunun göstərdiyi yerə oturub, müəyyən olunmuş qaydalara və 

post heyətinin göstərişlərinə dəqiq riayət edilməlidir.

 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 



xəbərdarlığı.

 



 

 

Siqnal adamlar işdə olarkən verilərsə, müəssisədəki (sexdəki) 



xüsusi  təlimatda  göstərilən  tədbirlər  dəqiq  yerinə  yetirilməlidir. 

İşlədilən  dəzgahı,  aqreqatı  dayandırmaq,  cərəyanı  kəsmək, 

buxarın,  oksigenin,  qazın,  suyun  və  s.  təzyiqini  azaltmaq  üçün 

tədbir  görmək  lazımdır.  Mexaniki  sexlərdə,  laboratoriyalarda, 

anbarlarda, 

yükvurma-boşaltma 

meydançalarında 

iş 


dayandırılmalı,  avadanlıq  işdən  açılmalıdır.  Bundan  sonra 

müəyyən  olunmuş  qaydaya  riayət  etməklə,  sex,  briqada,  şöbə 

üçün nəzərdə tutulan sığınacağa (daldalanacağa) getmək lazımdır.

 

Əgər istehsalat şəraitinə görə aqreqatı, peçi, turbini, texnoloji 



xətti və s. dayandırmaq qeyri mümkündürsə, onları təhlükəsiz iş 

rejiminə keçirir, onlara xidmət edən məsul növbətçilər iş yerinin 

yaxınlığında  əvvəlcədən  (düşmən  hücumu  qorxusu  elan  edilən 

dövrdə) hazırlanmış fərdi daldalanacaqda gizlənirlər.

 



 

 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin xəbərdarlığı



.

 



 

“Hava  həyəcanı”  siqnalı  verilərkən  məktəblərdə  məşğələlər 

dayandırılır,  bütün  şagird  (tələbə)  və  müəllimlər  mühafizə 

yerlərində  daldalanırlar;  heç  bir  uşağı  evə  buraxmaq  olmaz. 

İctimai yerlərdə (mağaza, bazar, kino-teatr və s.) olarkən siqnal 

verilərsə,  yaxındakı  mühafizə  qurğusunun  yeri  barədə 

müdriyyətin göstərişini dinləmək və oraya getmək vacibdir. Əgər 

elə göstəriş verilməsə, adamlar küçəyə çıxmalı və gizlənmə yerini 

asayış  keşikçiləri,  MM  postlarından  soruşmaqla  və  ya  göstərici 

nişanlara görə müəyyən edib daldalanmalıdırlar.

 

Fövqəladə hallar zaman əhalinin 



xəbərdarlığı

.

 

Siqnal  adamlar  şəhər  nəqliyyatında  (avtobus,  trolleybus, 



tramvay)  gedərkən  verilərsə,  nəqliyyat  vasitəsinin  dayanmasını 


 

 

gözləmək,  sonra  düşüb  sürücünün  göstərdiyi  yerdə  gizlənmək 



lazımdır.  Sürücülər  marşurutdakı  sığınacağın  (daldalanacağın) 

yerini  bilməli  və  sərnişinləri  həmin  yerin  yaxınlığında 

düşürməlidirlər.  Yaxında  sığınacaq  və  ya  daldalanacaq  yoxdursa, 

adamlar  gizlənmək  üçün  bütün  imkanlardan  (yeraltı  keçidlər, 

səngər,  tunel,  yolkənarı  və  s.)  istifadə  etməlidirlər.  Belə  hallarda 

dərhal mühafizə vasitələrini geymək lazımdır.

 

Hava həyəcanı” siqnalı verilərkən kənd rayonlarının sakinləri 



və  şəhərlərdən  köçürülmüş  əhali  radiasiya  daldalanacaqlarında 

(daldalanmaq  üçün  uyğunlaşdırılmış  zirzəmilərdə,  döşəməaltı 

yerlərdə  və  s.)  gizlənməlidir.  Mal-qara  tövlələrdə,  dərələrdə, 

yarğanlarda,  meşəlik  sahələrdə  daldalandırıla  bilər.  Yaşayış 

yerindən uzaqda çöldə, sahələrdə işləyən adamlar siqnal verilərkən 



 

təbii daldalanma yerlərində, xəndək, yarğan, təpənin arxası, çökək 

yerlərdə daldalanmalıdırlar.

 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 



xəbərdarlığı.

 

Hava həyəcanı” siqnalı üzrə gecələr hər 



yerdə müəyyən olunmuş işıqgizlətmə rejimi 

yerinə  yetirilir.  Belə  halda yalnız mühafizə 

qurğularına və müalicə müəssisələrinə giriş 

yerlərindəki  işıqlar,  yanğın  söndürmə 

vasitələrinin işıq göstəriciləri qalacaq, digər 

bütün  işıqlar  söndürüləcəkdir.  Hər  cür 

nəqliyyat  vasitələri  dayandırılır,  onların  və 

işıqları söndürülür.

 



 

 

“Hava 



həyəcanı” 

siqnalı 

üzrə 


daldalanmış bütün əhali daldalanma yerində

 

“hava 



həyəcanı 

qurtardı” 

siqnalı 


verilənədək qalmalıdır.

 



 

 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 



xəbərdarlığı.

 



 

 

“Hava həyəcanı qurtardı” siqnalı nə vaxt, necə verilir, siqnal 



verilərkən necə davranmalı?

 

Düşmənin  havadan  bilavasitə  basqın  təhlükəsi  sovuşduqda 



mülki müdafiə orqanları “Hamının diqqətinə!” siqnalından sonra 

radioveriliş  şəbəkələri,  yerli  radio  və  televiziya  stansiyaları 

vasitəsilə,  habelə  əldə  olan  digər  üsullarla  (telefon,  səsucaldan 

səyyar  qurğular  və  s.)  “Hava  həyəcanı  qurtardı”  elan  edirlər. 

Siqnal  belə  elan  edilir:  “Diqqət!  Danışır  Mülki  Müdafiə 

qərargahı! Havadan basqın təhlükəsi sovuşdu. Hava həyəcanı 

qurtardı!”.

 

Siqnal verilərkən adamlar komendantın göstərişi ilə sığınacaq və 



daldanacaqları  tərk  edir,  hər  bir  kəs  iş  yerlərinə  qayıdıb  işə 

başlayırlar.

 



 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 

xəbərdarlığı.

 

“Radiasiya təhlükəsi” siqnalı verilərkən necə fəaliyyət 



göstərməli?

 

Radioaktiv  bulud  hərəkət  edən  istiqamətdəki  yaşayış 



məntəqələrində  və  rayonlarda  radioaktiv  zəhərlənmə  aşkar 

olunduqda və ya belə zəhərlənmənin 1 saat müddətində baş verəcəyi 

gözləndikdə “Hamının diqqətinə!” siqnalından sonra “Radiasiya 

təhlükəsi”  siqnalı  verilir.  Siqnal  bütün  yerli  texniki  rabitə  və 

xəbərdarlıq  vasitələrindən  istifadə  olunmaqla  verilir,  yerlərdə  isə 

səs və işıq siqnalları ilə təkrar etdirilir.

 

Siqnal  belə  elan  edilir:  “Diqqət!  Danışır  mülki  müdafiə 



qərargahı.  Vətəndaşlar!  Radiasiya  təhlükəsi!  Radiasiya 

təhlükəsi!”.  Bu  elanla  birlikdə  görülməli  mühafizə  tədbirləri 

barədə,  habelə  radiasiyanın  səviyyəsindən  asılı  olaraq  əhalinin 




 

 

davranış rejimləri (radiasiyadan mühafizə rejimləri) haqqında mülki 



müdafiə qərargahının konkret göstərişləri də verilməlidir.

 



 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin xəbərdarlığı 

Siqnal  verilərkən  əleyhqazı,  respiratoru,  bunlar  olmadıqda  tozdan 

qoruyan parça maska və ya pambıqlı tənzif sarğını taxmaq, ərzaq və su 

ehtiyatı,  dərman,  ən  zəruri  şeyləri  götürüb  sığınacağa  və  ya  radiasiya 

daldalanacağına  getmək  lazımdır.  Belə  xüsusi  mühafizə  qurğuları 

olmayan  hallarda  radioaktiv  zəhərlənmədən  qorunmaq  üçün  daş 

binalardan, mənzillərdən və zirzəmilərdən istifadə etmək mümkündür. 

Lakin bu zaman onları kipləşdirmək, qapı və pəncərələri kip bağlamaq, 

onların  qarşısına  pərdə  çəkmək,  bütün  deşik  və  bacaları  bərkitmək 

lazımdır.

 

Adamlar  zəhərli  sahələrdə  qalarsa  və  ya  zəhərli  yerlərdən  keçib 



getməli  olarlarsa,  onlar  fərdi  tibb  qutularındakı  (Aİ-2  tibb  qutusu)  1 

nömrəli radiasiyadan mühafizə dərmanının həblərini qəbul etməlidirlər. 

Bu  həbləri  qəbul  etmək  qaydası  qutudakı  təlimat  vərəqəsində 

göstərilmişdir.

 



 

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin 

xəbərdarlığı

 


 

 

 



“Kimya həyəcanı” siqnalı verilərkən necə davranmalı?

 

“Kimya  həyəcanı”  siqnalı  kimyəvi  və  ya  bakterioloji 

zəhərlənmə  təhlükəsi  yarandıqda,  və  ya  belə  zəhərlənmələr 

bilavasitə  aşkar  edildikdə  “Hamının  Diqqətinə!”  siqnalından 

sonra texniki rabitə və xəbərdarlıq vasitələri ilə belə elan edilir: 

“Diqqət!  Danışır  mülki  müdafiə  qərargahı!  Vətəndaşlar! 

Kimya həyəcanı! Kimya həyəcanı!”. Bu zaman aşkar olunmuş 

zəhərləyici  maddənin  və  ya  yolxucu  xəstəlik  törədicisinin  növü 

nəzərə alınmaqla, əhalinin davranışı barədə konkret məsləhətlər, 

məlumatlar verilir. Siqnal yerlərdə səs və işıq siqnalları vasitəsilə 

verilməlidir.

 

Siqnal  verilərkən  dərhal  əleyhqazı  taxmaq,  mühafizə 



paltarlarını geymək və mühafizə qurğusunda gizlənmək lazımdır.

 



 

Siqnal verilərkən sığınacaqda olan adamlar ancaq onun kipliyi 

pozularkən əleyhqaz taxırlar.

 

 




 

 

Fövqəladə hallar zamanı  

Ocaqov H.O.

 

əhalinin xəbərdarlığı. 

NağıyevMuxtarovN.T.R.M

 

İş yerində olarkən bu siqnal verildikdən dərhal əleyhqaz taxır və 



sonra rəhbərliyin göstərişlərinə uyğun hərəkət edirlər.

 

Adamlar  kimyəvi  zəhərləyici  maddələrlə  zəhərlənmiş 



sahələrdən tez çıxmağa çalışmalıdırlar. Bu məqsədlə hansı tərəfə 

getmək  lazım  gəldiyini  mülki  müdafiə  işçiləri  göstərməlidirlər. 

Lakin  belə  işçilər  olmadıqda,  onda  küləyin  səmtində 

perpendikulyar istiqamətdə getmək lazımdır.

 

Kənd  yerlərində  “Kimya  həyəcanı”  siqnalı  verilərkən 



heyvanları,  ev  quşlarını,  ərzaq  və  yem  ehtiyatlarını,  habelə  su 

quyularını mühafizəsi üçün tədbir görülməli, onların kipliyi bir daha 

yoxlanılmalıdır.

 



 

Son dərəcə diqqətli olmaq, mülki müdafiə orqanlarının göstərişlərini 

dəqiq yerinə yetirmək lazımdır.

 

Kimyəvi və ya bakterioloji zəhərlənmə təhlükəsinin sovuşduğu 



barədə  və  bundan  sonrakı  davranış  qaydası  haqqında  göstərişlər, 

siqnal verilən hallarda olduğu kimi, rabitə vasitələri ilə veriləcəkdir.



 

Yüklə 145,32 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə