28
gündəlik planlaşdırılmış və planlaşdırılmamış marja tələb və ödənişləri həyata keçirmək səlahiyyəti
və əməliyyat potensialı olmalıdır.
6.4.1: MTM-in variasiya marja modelinin dizaynı necədir? Modeli, o cümlədən cari riski ölçmək üçün
istifadə olunan metodu, bazara uyğun tənzimləmə tezliyini və marja toplanma qrafikini, gün ərzində baş
verən marja tələbi potensialını təfərrüatı ilə təsvir edin.
6.4.2: İlkin və variasiya marjası üçün gün ərzində marja tələbləri etmək və tamamlamaq üçün MTM-in
səlahiyyət və əməliyyat potensialı vardırmı?
Əsas mülahizə 5: Əgər bir məhsulun riski əhəmiyyətlidirsə və digər məhsulun riski ilə etibarli
şəkildə korrelyasiya olunmuşdursa, marja tələblərini hesablayarkən MTM klirinq etdiyi
məhsullarda, yaxud o və digər MTM arasında klirinq olunan məhsullar arasında tələb olaunan
marjalarda əvəzləmələr, yaxud azalmalara imkan verə bilər. İki, yaxud daha çox MTM-in çarpaz
marja təklif etmək səlahiyyəti olduğu hallarda onların müvafiq təhlükəsizlik tədbirləri və ahəngdar
ümumi risklərin idarə olunması sistemləri olmalıdır.
Portfelin marjalaşdırılması
6.5.1: MTM klirinq etdiyi məhsullar, yaxud o və digər MTM arasında klirinq olunan məhsullarda tələb
olunan marjalarda əvəzləmə, yaxud azaldılmalara imkan verirmi? Verirsə, bir məhsulun riski digər
məhsulun riski ilə əhəmiyyətli və etibarlı dərəcədə korrelyasiya olunmuşdurmu? MTM tələb olunan
marjanı necə əvəzləyir, yaxud azaldır?
6.5.2: MTM məhsul və portfel səviyyəsində potensial gələcək riskini necə müəyyən edir və ölçür? MTM-
in portfelin marjalaşdırlması metodologiyası klirinq etdiyi məhsullarda tələb olunan marjaların
əvəzlənməsi, yaxud azaldılmasını necə nəzərə alır?
Çarpaz marjalaşdırma
6.5.3: Iki, yaxud daha çox MTM arasında çarpaz marjalaşdırma halında, MTM-lər risklərin idarə
olunmasına olan yanaşmalarını necə ahəngdar etmişlər? Çarpaz marjalaşdırmalar hansı hüquqi və
əməliyyat qaydaları ilə idarə olunur?
Metodologiyaların möhkəmliyi
6.5.4: MTM portfeli və çarpaz marjalaşdırma metodologiyalarının möhkəmliyini necə təsdiq edir? MTM-
in metodologiyası gərgin bazar şəraitində qiymətdən asılılıq dərəcəsi və onun sabitliyini necə nəzərə
alırmı?
Əsas mülahizə 6: MTM ən azı ayda bir dəfə retrospektiv məlumatlar əsasında ciddi gündəlik
testlışdirmə və müvafiq olduğu hallarda daha tez-tez həssaslığın analizini aparmaqla modelin
fəaliyyətini təhlil və monitorinq etməlidir. MTM klirinq etdiyi bütün məhsullar üçün marja
modelinin nəzəri və empirik xüsusiyyətlərini müntəzəm qiymətləndirilməlidir. Modelin əhatəsinin
həssaslığının analizini apararkən MTM mümkün bazar şəraitini əks etdirən geniş çeşidli parametr
və fərziyyələri, o cümlədən xidmət göstərdiyi bazarlarda yaşanmış ən volatil dövrləri və qiymətlər
arasındakı korrelyasiyalarda ekstremal dəyişiklikləri nəzərə almalıdır.
Retrospektiv və həssaslıq analizi
6.6.1: Retrospektiv təhlil metodologiyaları və modelin fəaliyyətini, o cümlədən hədəfə inam səviyyəsi və
ümumi marja əhatəsinin nəticəsini təfərrüatı ilə təsvir edin. Belə testləşdirmə MTM daxilində və digər
MTM-lərlə çarpaz marjalaşdırma proqramlarında aktivlər sinfi daxilində və müxtəlif aktiv siniflərində
29
portfelin təsirllərini necə ünvanlayır? Retrospektiv analiz hansı tezlikdə həyata keçirilir?
6.6.2: Modelin fəaliyyəti və MTM-in marja metodologiyasının ümumi əhatəsinin həssaslığının analizini
təfərrüatı ilə təsvir edin. Analiz geniş çeşidli parametrləri, fərziyyələri, tarixi və hipotetik bazar şəraitini,
iştirakçıların mövqelərini və gərgin şəraitləri əhatə edirmi? Təhlil hansı tezlikdə həyata keçirilir?
Marja modelinin fəaliyyəti
6.6.3: Retrospektiv və həssaslıq analizləri əsasında marja modelinin müəyyən edilmiş potensial
çatışmazlıqları hansılardır?
6.6.4: Model gözləndiyi şəkildə işlək olmadıqda MTM hansı tədbirləri həyata keçirərdi?
6.6.5: MTM retrospektiv və həssaslıq analizlərinin nəticələrini necə açıqlayır?
Əsas mülahizə 7: MTM marja sistemini müntəzəm yoxlamalı və təsdiq etməlidir.
6.7.1: MTM nəzəri və empirik xüsusiyyətlər daxil olmaqla marja sistemini müntəzəm şəkildə necə
yoxlayır və təsdiq edir? Bu, hansı tezlikdə həyata keçirilir?
6.7.2: MTM parametrlər daxil olmaqla marja metodologiyasının əhəmiyyətli yoxlanması və
tənzimlənməsini idarəetmə strukturuna necə daxil edir?
6.7.3: MTM bu yoxlama və təsdiqetmənin metod və nəticələrini necə açıqlayır?
Prinsip 7: Likvidlik riski
Əsas mülahizə 1: MBİ iştirakçılarından, hesablaşma banklarından, nostro agentlərdən, kastodian
banklardan, likvidlik provayderlərindən və digər subyektlərdən yaranan likvidlik risklərini idarə
etmək üçün sağlam sistemə malik olmalıdır.
7.1.1: Bütün müvafiq valyutalarda iştirakçılar, hesablaşma bankları, nostro agentlər, kastodian banklar,
likvidlik provayderləri və digər subyektlərdən yaranan likvidlik risklərini idarə etmək üçün MBİ hansı
sistemdən istifadə edir?
7.1.2: MBİ-nin bütün müvafiq valyutalarda əmələ gələn likvidlik ehtiyaclarının xüsusiyyəti və ölçüsü və
likvidlik risklərinin əlaqəli mənbələri hansılardır?
7.1.3: MBİ baxımından çoxsaylı rol oynaya biləcək fərdi subyekt və onun törəmə təşkilatının səbəb
olduğu potensial ümumi likvidlik riskini MBİ necə nəzərə alır?
Əsas mülahizə 2: MBİ gün ərzindəki likvidlikdən istifadə daxil olmaqla davamlı şəkildə və
zamanında hesablaşmanı və vəsait axınlarını müəyyən etmək, ölçmək və monitorinq etmək üçün
effektiv əməliyyat və analitik alətlərə malik olmalıdır.
7.2.1: Hesablaşmanı və vəsait axınlarını müəyyən etmək, ölçmək və monitorinq etmək üçün MBİ hansı
effektiv əməliyyat və analitik alətlərdən istifadə edir?
7.2.2: MBİ hesablaşmanı və vəsait axınlarını davamlı şəkildə və zamanında müəyyən etmək, ölçmək və
monitorinq etmək üçün həmin alətlərdən necə istifadə edir?
Əsas mülahizə 3: TXH mexanizmindən istifadə edən sistemlər daxil olmaqla ödəniş sistemləri və ya
QKHS geniş çeşidli mümkün stress test ssenariləri əsasında ödəniş öhdəliklərinin eyni gündəki