6
kooperativ razılaşmalara cəlb olunmuş səlahiyyətli orqanlar üçün xüsusilə mühüm ola bilər.
İstənilən MBİ-nin qiymətləndirilməsində səlahiyyətli orqanların vəzifəsi mümkün riskləri müəyyən
etmək və belə risklərin aradan qaldırılması üçün tədbirlər tövsiyə etməkdən ibarətdir.
1.10. MBİ-lərin qiymətləndirilməsinin nəticələrinin qeydiyyatın aparmaq məqsədilə səlahiyyətli
orqan qiymətləndirmə metodologiyasının reytinq çərçivəsi, yaxud, xüsusilə fərqli qiymətləndirmə
metodologiyasından istifadə etmək üçün hüquqi məcburiyyəti olduqda, digər reytinq çərçivəsindən
istifadə edə bilər. Səlahiyyətli orqan fərqli reytinq çərçivəsindən istifadə etdikdə, həmin çərçivə
MBİ-nin qiymətləndirilməsi üçün qiymətləndirmə metodologiyasının reytinq çərçivəsi kimi
effektiv olmalı və səlahiyyətli orqana prinsiplərə riayət edilməsi səviyyəsi ilə bağlı mühakimə
yürütmək imkanı verməlidir. Belə razılaşmalarda iştirak edən səlahiyyətli orqanlar tərəfindən başqa
şəkildə razılaşdırılmadığı təqdirdə, qiymətləndirmə metodologiyasının reytinq çərçivəsindən
beynəlxalq kooperativ nəzarət razılaşmaları kontekstində istifadə edilməlidir,
1.11. Bundan əlavə, səlahiyyətli orqanlar tənzimləyici və nəzarətçi kimi məsuliyyətlərini
necə effektiv yerinə yetirmələrini müəyyən etmək üçün özünü qiymətləndirmə yolunu seçə
bilər.
Səlahiyyətli
orqanların
məsuliyyətlərinə
riayət
etmələrinin
dövri
özünü
qiymətləndirmələrini aparmaları təlqin olunur.
Kənar qiymətləndiricilər tərəfindən istifadə
1.12.
Beynəlxalq maliyyə institutlarl (BMİ) daxil olmaqla kənar qiymətləndiricilər MBİ və
səlahiyyətli orqanlar tərəfindən prinsip və məsuliyyətlərə riayət edilməsini müəyyən etmək üçün
qiymətləndirmə metodologiyasından istifadə edir. Xüsusilə, BVF və DB Maliyyə Sektorunun
Qiymətləndirilməsi Proqramı (FSAP) və texniki yardım proqramlarının bir hissəsi kimi
qiymətləndirmə
metodologiyasından
istifadə
edir.
Qiymətləndirmələr
apararkən,
kənar
qiymətləndiricilərin məqsədi qlobal maliyyə sabitliyinə riskləri və təkmilləşdirmə üçün potensial
sahələri müəyyən etməkdən ibarət ola bilər. Onlar habelə qabaqcıl təcrübələri müəyyən etmək üçün
beynəlxalq səviyyədə müqayisələr apara bilər. Bundan əlavə, onlar inkişaf ehtiyaclarını müəyyən
etmək və qiymətləndirmə potensialını yaratmaq üçün texniki yardım kontekstində qiymətləndirmə
metodologiyasından alət kimi istifadə edə bilər.
1.13.
FSAP üçün, BVF və DB qiymətləndirmə metodologiyasında təqdim edilmiş reytinq
çərçivəsindən istifadə edilməlidir. Texniki yardım qiymətləndiriciləri mütləq şəkildə reytinq
cədvəlindən istifadə etməli deyildir. Onların formal reytinqlər vasitəsilə deyil, yerli MBİ
rəhbərliyi və səlahiyyətli orqanlarla dialoq aparmaqla və nəticələri kommunikasiya etməklə
məqsədlərinə nail olmaq ehtimalı vardır.
Qiymətləndirmələrin aparılması üçün ümumi mülahizələr
1.14.
Prinsip və məsuliyyətlərə riayət edilməsini qiymətləndirərkən qiymətləndiricilər effektiv və
səmərəli qiymətləndirmə üçün kritik olan bir sıra ümumi mülahizələri nəzərə almalıdır.
Məlumatlara çıxış
1.15.
Qiymətləndirmə apararkən qiymətləndiricilərin müvafiq məlumatlara və steykholderlərə
çıxışı olmalıdır. Müvafiq məlumatlara kütləvi informasiya (məs, müvafiq qanun, qayda və
siyasətlər) və qeyri-kütləvi informasiya (məs, daxili özünüqiymətləndirmələr, siyasət, prosedur,
məlumat, göstərici, qayda və siyasətlər daxil ola bilər. Müvafiq steykholderlərə fərdlər (məs,
rəhbərlik və auditorlar), təşkilatlar (məs, bazar iştirakçıları və sənaye birlikləri) və səlahiyyətli
orqanlar daxil ola bilər.
MBİ-lərin faktiki təcrübələrinin qiymətləndirilməsi
1.16.
MBİ-lərin təhlükəsizlik və sağlamlığını təmin etmək üçün qiymətləndiricilər onların faktiki
təcrübələrini xüsusi vurğulamalıdırlar. Qiymətləndiricilər təkcə MBİ-lərin hüquqi və tənzimləyici
çərçivə və qaydalarını deyil, həmçinin yurisdiksiya daxilində belə qanunvericilik və qaydaların
tətbiqi və təcrübədə nail olunmasını da qiymətləndirməlidirlər.
7
Bazarboyu tövsiyələrin qiymətləndirilməsi
1.17.
MBİP-yə Əlavə C-də qeyd edildiyi kimi, ÖHSK-BQKKT-nin Qiymətli Kağızların
Hesablaşma Sistemləri üçün Tövsiyələrindən ticarətin təsdiqi, hesablaşma tsiklləri, MTM-lər və
qiymətli kağızların krediti üzrə bazar boyu tövsiyələr MBİ-lərin standartlarının nəzərdən
keçirilməsinə
daxil
edilməmişdir.
Bu
tövsiyələr
və
aidiyyatlı
qiymətləndirmə
metodologiyası hələ də qüvvədədir.
Qiymətləndiricilərin təhsili, təcrübə və təlimləri
1.18.
Qiymətləndirməni həyata keçirmək üçün qiymətləndiricilərin yetərli bilik, təcrübə və təlimi
olmalıdır. Peşəkar fərdlərin bazar və texniki təcrübəsi və qiymətləndirilən MBİ, yaxud səlahiyyətli
orqan haqqında yetərli bilgisi olmalıdır.
Hesabatın tərtibatı
1.19.
Bu hesabat altı bölmədən ibarətdir. Girişdən sonra (Bölmə 1) MBİ-lər üçün Açıqlanma
çərçivəsi (Bölmə 2) verilib. Bölmə 3 və 4-ə qiymətləndirmə metodologiyası çərçivəsi daxil edilib:
Bölmə 3 prinsiplərə qarşı MBİ-nin qiymətləndirilməsi üçün qiymətləndirmə metodologiyasını
təqdim edir və Bölmə 4 məsuliyyətlərə qarşı səlahiyyətli orqanların qiymətləndirilməsi üçün
qiymətləndirmə metodologiyasını təqdim edir. Bölmə 5 prinsiplərdən hər biri üçün əsas mülahizə
üzrə təşkil edilmiş suallardan ibarətdir. Bu suallar Açıqlanma çərçivəsi üçün istiqamətləndirici
suallar və qiymətləndirmə metodologiyası üçün əsas töhfələr rolunu oynayır. Bölmə 6-ya
səlahiyyətli orqanların hər bir məsuliyyəti üçün əsas mülahizə üzrə təşkil edilmiş suallar daxil
edilmişdir. Əlavə A-ya MBİ-nin açıqlaması üçün şablon daxildir. Əlavə B MBİ tərəfindən
prinsiplərə riayət edilməsinin qiymətləndirilməsi hesabatı üçün şablondan ibarətdir. Əlavə C-yə
səlahiyyətli orqanlar tərəfindən məsuliyyətlərə riayət edilməsinə dair qiymətləndirilmə hesabatı
üçün şablon daxildir. Nəhayət, Əlavə D-yə MBİ-lər tərəfindən prinsiplərə və bu və ya digər
yurisdiksiya üçün səlahiyyətli orqanlar tərəfindən məsuliyyətlərə riayət edilməsinə dair ölkə üzrə
qiymətləndirmə hesabatı daxildir.
2.0. MBİ-lər üçün açıqlanma çərçivəsi
2.1.
Bu bölmədə qaydalar, əsas prosedurlar və bazar məlumatlarının açıqlanmasına dair Prinsip
23, əsas mülahizə 5-ə riayət etmək üçün MBİ-lərin doldurmalı olduğu açıqlanma çərçivəsi təsvir
olunur. Açıqlanma çərçivəsi həmçinin qiymətləndiriciləri MBİ-ləri qiymətləndirməyə başlaması
üçün əsas faktlar dəsti ilə təmin edir və qiymətləndirmə metodologiyasını dəstəkləyir.
Açıqlanma çərçivəsinin məqsədi
2.2.
Açıqlanma çərçivəsinin məqsədi MBİ-nin ümumi şəffaflığı, onun idarə olunması,
əməliyyatları və risklərin idarə olunma çərçivəsinin geniş auditoriyaya açıqlanmasının ümumi
şəffaflığının artırılmasından ibarətdir, bu auditoriyaya MBİ-də hazırki və perspektiv iştirakçılar,
digər bazar iştirakçıları, səlahiyyətli orqanlar və geniş ictimaiyyət daxildir. Ödəniş, klrinq,
hesablaşma və uçot məsələlərində təhlükəsizlik və səmərəliliyi artırmaq və daha geniş anlamda
maliyyə sabitliyinə töhfə üçün bazarda daha çox şəffaflıq ÖHSK və BQKKT-nin əsas ictimai siyasət
məqsədlərini dəstəkləyir.
Açıqlanma şablonunu doldurmaq üçün ümumi təlimatlar
2.3.
MBİ hazırki hesabata Əlavə A-da verilmiş açıqlanma şablonunu doldurmalıdır. Bu şablona
görə MBİ aşağıdakıları təmin etməlidir:
•
açıqlanmadakı əsas məsələlərin ümumi icmalı;
•
açıqlanmanın son yeniləndirilməsindən bəri əsas dəyişikliklərin xülasəsi;